Годишнина од бомбардирањето на Србија од силите на НАТО

Одбележувањето на Денот на сеќавањето на загинатите во агресијата на НАТО во 1999 година на воениот аеродром во Батајница кај Белград започна со комеморација и едноминутно молчење за жртвите.

На почетокот на комеморативниот собир, патријархот на Српската православна црква Порфирије и свештенството отслужија панихида, а потоа собирот со едноминутно молчење им оддаде почит на жртвите.

На собирот на аеродромот „Полковник пилот Миленко Павловиќ“ присуствуваат членови на семејството на починатиот, српскиот претседател Александар Вучиќ и министрите во српската влада во технички мандат. Присутни се и претседателката на српскиот парламент Ана Брнабиќ, претставници на српската војска и полиција, претседателот на Република Српска Милорад Додик и други.

Нападот на НАТО врз Србија, познат и како операција на сојузничките сили, беше воен конфликт кој траеше од 24 март до 10 јуни 1999 година. Оваа интервенција на Северноатлантскиот сојуз (НАТО) беше насочена кон Сојузна Република Југославија (СРЈ), која во тоа време ги вклучуваше Србија и Црна Гора. Главната цел на операцијата беше да се запре хуманитарната катастрофа на Косово, каде што беа извршени масовни кршења на човековите права и етничко чистење на Албанците од страна на српските сили предводени од Слободан Милошевиќ.

Позадина на конфликтот

Конфликтот во Косово ескалира во текот на 1990-тите, откако владата на Милошевиќ ја укина автономијата на покраината во 1989 година, што предизвика отпор кај косовските Албанци. Тензиите прераснаа во вооружен конфликт меѓу Ослободителната војска на Косово (ОВК) и југословенските безбедносни сили. До 1998 година, конфликтот резултираше со бројни жртви, вклучително и цивили, и масовно раселување на населението. Според податоците на англиската Википедија, се проценува дека до почетокот на интервенцијата на НАТО, околу 300.000 луѓе биле раселени.

Меѓународната заедница се обиде да ја реши кризата по дипломатски пат. Преговорите во Рамбује, Франција, во 1999 година пропаднаа бидејќи југословенската влада ги отфрли условите на договорот, кој вклучуваше стационирање на војници на НАТО на Косово. После тоа, НАТО одлучи да интервенира, тврдејќи дека целта била да се спречи натамошна хуманитарна катастрофа.

Текот на операцијата

Операција на сојузничките сили започна на 24 март 1999 година со воздушни напади врз воени цели во Србија и Косово. Според Енциклопедија Британика, НАТО користел првенствено воздушна кампања, вклучувајќи бомбардери, крстосувачки ракети и борбени авиони, избегнувајќи копнена инвазија. Целите беа југословенската армија, инфраструктурата, комуникациските системи и индустриските капацитети. Меѓутоа, бомбардирањето погоди и цивилни цели, вклучително и станбени области, болници и мостови, што предизвика контроверзии.

Еден од најпознатите инциденти беше нападот на кинеската амбасада во Белград на 7 мај 1999 година, кога бомбите на НАТО случајно ја погодија зградата, при што загинаа три лица. НАТО изрази жалење за инцидентот, нарекувајќи го „грешка“ предизвикана од неисправни разузнавачки информации, но тој предизвика остри критики и ги влоши односите со Кина.

За време на 78-дневната кампања, НАТО изврши повеќе од 38.000 борбени летови и фрли повеќе од 23.000 бомби и проектили, според податоците на англиската Википедија. Југословенската армија одговори со воздушна одбрана, но не можеше значително да ги спречи нападите на НАТО. Бомбардирањето предизвика значителна штета на инфраструктурата на СРЈ, вклучително и уништување на фабрики, електрани и транспортни центри.

Последици и крај на конфликтот
Интервенцијата на НАТО заврши на 10 јуни 1999 година со потпишувањето на Кумановскиот договор меѓу југословенските власти и НАТО. Договорот предвидуваше повлекување на југословенските сили од Косово, формирање на мировни сили (КФОР) предводени од ОН и враќање на бегалците. Се проценува дека меѓу 1.200 и 2.500 луѓе, вклучително и цивили, биле убиени за време на конфликтот и бомбардирањето, додека илјадници други биле повредени. По конфликтот, околу 800.000 косовски Албанци се вратија во своите домови.

Меѓутоа, операцијата имаше и долгорочни последици. Во Србија тоа предизвика длабоко незадоволство кон Западот, а имаше несогласување околу активностите на НАТО бидејќи интервенцијата не беше експлицитно одобрена од Советот за безбедност на ОН, што беше остро критикувано од Русија и Кина. Економската штета во СРЈ беше проценета на милијарди долари, а реконструкцијата траеше со години.