25. амандман: Може ли Трамп да биде отстранет од функцијата пред крајот на неговиот мандат?

По насилниот упад на Капитол се зголемуваат повиците Трамп да биде отстранет од функцијата преку импичмент или со повикување на 25. амандман. Можно ли е тоа?

Упадот во американскиот Капитол на приврзаниците на Доналд Трамп во средата поттикна повици од некои пратеници да го отстранат него од функцијата пред Џо Бајден да положи заклетва на 20 јануари.

Хаотичните сцени настапија откако Трамп – кој е осуден за поттикнување на насилство со ширење невистини за изборите и одбивање да го признае поразот – им се обрати на илјадници демонстранти во Вашингтон, користејќи го говорот за да повтори лаги дека изборите му биле украдени.

Настаните ги обновија прашањата дали Трамп може да биде прогласен за несоодветен за функцијата или обвинет за кривично дело.

Постојат два начина да се отстрани претседател од функцијата: 25-ти амандман на Уставот на САД и импичмент проследен со пресуда од Сенатот. И во едното и во другото сценарио, потпретседателот Мајк Пенс ќе ја преземе функцијата до инаугурацијата на Бајден.

Повиците за ваков потег веќе се во тек од повеќе демократи кои повикаа на повикување на 25-тиот амандман, додека Илхан Омар, демократски конгресмен од Минесота, рече дека подготвува членови за импичмент. Во меѓувреме, уредничките коментари на „Њујорк тајмс“ и „Вашингтон пост“ повикаа на последици во форма на смена на Трамп.

Но, како би функционирало тоа, и дали е воопшто можно? Еве што треба да знаете.

Која е целта на 25. амандман?

25-тиот амандман, ратификуван во 1967 година и усвоен по атентатот на Џон Кенеди во 1963 година, се однесува на претседателсската сукцесија и попреченост.

Делот 4 се однесува на ситуации во кои претседателот не е во можност да ја врши работата, но не се повлекува доброволно.

Подготвувачите на 25-тиот амандман јасно имаа за цел да се примени кога претседателот е неспособен поради физичко или ментално заболување, велат експертите. Некои научници исто така тврдат дека тоа исто така може пошироко да се однесува на претседател кој е опасно неспособен за функција.

За да се повика 25-тиот амандман, Пенс и мнозинството од кабинетот на Трамп треба да изјават дека Трамп не е во можност да ги извршува должностите на претседателството и да го отстранат. Во тоа сценарио, Пенс би го презел местото.

Трамп последователно може да изјави дека е способен да ја продолжи работата. Ако Пенс и мнозинството од кабинетот не ја оспорат одлучноста на Трамп, Трамп ја враќа моќта. Ако ја оспорат декларацијата на Трамп, за ова прашање ќе одлучува Конгресот, но Пенс ќе продолжи да дејствува како претседател дотогаш.

Ќе биде потребно двотретинско мнозинство од двата конгресни комори за Трамп да биде отстранет. Но, Домот под контрола на демократите може едноставно да го одложи гласањето за суштинскиот спор сѐ додека не заврши мандатот на Трамп, рече Пол Кампос, професор по уставно право на Универзитетот во Колорадо.

Кампос рече дека 25-тиот амандман ќе биде соодветен начин за смена на Трамп од функцијата и има придобивка да биде побрз од импичмент. „Пенс може веднаш да стане претседател, додека импичментот и осудата може да траат барем неколку дена“, рече Кампос.

Може ли на Трамп да му се изгласа импичмент и да биде отстранет

Да.

Заблуда за „импичментот“ е дека тоа се однесува на смена на претседател од функцијата. Всушност, импичментот се однесува само на Претставничкиот дом, долниот дом на Конгресот, покренувајќи обвиненија дека претседателот се занимавал со „високо кривично дело или прекршоци“ – слично на обвинение за кривично дело.

На Трамп веќе еднаш му беше изречен импичмент и може да биде суден по втор пат, за друго кривично дело.

Ако просто мнозинство од 435 члена на Домот одобри покренување обвиненија, познати како „членови за импичмент“, процесот се префрла во Сенатот, горниот дом, кој одржува судење за да се утврди вината на претседателот. Уставот бара двотретинско гласање на Сенатот за осудување и смена на претседател.

Претходно на Трамп му беше изречен импичмент од Домот на претставниците предводен од Демократската партија во декември 2019 година, под обвинение за злоупотреба на моќ и попречување на Конгресот што произлегуваа од неговите напори да изврши притисок врз Украина да ги испита Бајден и неговиот син. Трамп беше ослободен од Сенатот предводен од републиканците во февруари 2020 година.

За кој „висок криминал и прекршок“ може да се обвини Трамп?

Френк Боуман, професор по уставно право на Универзитетот во Мисури, рече дека Трамп „несомнено поттикна бунт“ или обид за уривање на американската влада.

Но, Боуман рече дека Трамп исто така може да биде отповикан за општо дело: нелојалност кон уставот на САД и непочитување на неговата заклетва. Конгресот има дискреција во дефинирањето на високо кривично дело и прекршок и не е ограничен на вистински кривични дела.

„Суштинското дело би било против уставот – суштински обид за поткопување на законските резултати од законски спроведените избори“, рече Боуман. (Ројтерс)