Зошто Турција го блокира членството на Шведска и Финска во НАТО

Војната во Украина ја предизвика конвенционалната мудрост за меѓународниот поредок заснован на правила, натпревар на големите сили и евроатлантската безбедност. Најновите случувања, исто така, вдахнаа нов живот во НАТО, веројатно најголемиот воен сојуз во историјата.

Турција е горд и незаменлив сојузник на НАТО веќе 70 години. Нашата земја се приклучи на алијансата во 1952 година, откако испрати војници во Кореја во одбрана на демократијата и слободата. За време на студената војна и после неа, Турција беше стабилизирачка моќ и сила за добро во регионите на Блискиот Исток, Кавказ и Црното Море. Турските трупи, исто така, се распоредија во многу делови од светот, од Косово до Авганистан, како дел од мисиите на НАТО.

Во исто време, нашата земја инвестираше милијарди долари во својата одбранбена индустрија, зајакнувајќи го својот одбранбен капацитет. Тој дополнителен капацитет резултираше со развој на воени производи кои имаат свое влијание во различни сцени на војна, вклучително и Украина.

Навистина, зголемениот капацитет на Турција, исто така, придонесе за издржливоста и силата на НАТО. Додека нашите партнери отсекогаш го ценеле турскиот придонес во мисијата за колективна безбедност на НАТО, тие брзо заборавија на нив кога немаше закани за нивната национална безбедност. Нашите партнери кои се сеќаваат на важноста на Турција само во турбулентни времиња, како што е кризата на Балканот, погрешно мислеа дека долгорочна стабилност може да се постигне без Турција. Така, по елиминацијата на непосредната закана, тие ја игнорираа геополитичката реалност и потенцијалните закани што може да се појават во регионот. Непотребно е да се каже дека таквите соништа се покажаа краткотрајни како резултат на меѓународните кризи.

Заканите против меѓународниот мир и безбедност се сменија во последниве години и тоа наведе многумина да веруваат дека НАТО е „застарена“ организација која престана да ја служи својата цел. Емануел Макрон дури рече во 2019 година дека алијансата доживува „мозочна смрт“. Истите луѓе ја доведуваа во прашање улогата на Турција во НАТО. Тој спој на извонредни желби и екстремна стратешка миопија ја чинеше Алијансата многу години.

Сепак, Турција одби да верува дека кусогледите и повремено непромислените ставови на одредени земји-членки ја одразуваат позицијата на НАТО како целина. Напротив, ја истакнавме важноста на НАТО и ги повикавме земјите-членки да ги преземат неопходните чекори, кои вклучуваа ажурирање на мисиите на НАТО за покривање на новите закани и правење на организацијата порелевантна за новите геополитички и глобални предизвици. Тој повик беше во согласност со одговорот на нашата држава на продлабочената нестабилност на меѓународниот систем, исто така.

Во оваа смисла, Турција тврдеше дека НАТО – како и сите други меѓународни организации – мораше да спроведе одредени реформи за да се справи со новите безбедносни закани. Конкретно за тероризмот, недостатокот на колективна акција, и покрај директните напади врз многу земји-членки, ја поткопа безбедносната соработка и поттикна длабока недоверба кај граѓаните на земјите на НАТО во организацијата. Турција го истакна тој тренд на сите самити на НАТО и истакна дека меѓународната соработка е од витално значење за трансформација на борбата против тероризмот. Сакавме НАТО подобро да соработува за разузнавачки и воени прашања кога се справува со терористички организации, не само за да спречи терористички напади, туку и да го спречи финансирањето и регрутирањето на тероризмот во границите на НАТО. Остануваме посветени на таа позиција.

Исто така, ние поставивме легитимни и неопходни барања до НАТО, бидејќи избувнаа повеќе граѓански војни во соседството на Турција, за да се обезбеди безбедноста на нашите граници и воздушниот простор, како и безбедноста на луѓето, кога најголемиот бегалски бран од Втората светска војна се појави во регионот. Во голема мера напуштена, нашата земја сама се справи со сите тие кризи и плати висока цена за време на тој напор. Иронично, сите чекори преземени под чадорот на НАТО би требало да ја подготват алијансата за идни конфликти и кризи на нејзините граници.

Новата состојба на работите, која произлезе од војната во Украина, докажува дека очекувањата и повиците на Турција беа точни. Одредени земји-членки, кои одеднаш го ценеа геополитичкото позиционирање на Турција бидејќи тој конфликт предизвика широко распространето нарушување, увидоа дека нашата земја беше во право што презеде одредени чекори во минатото. Турција беше во право што побара од членките на НАТО да се подготват за геополитичките предизвици што доаѓаат и, и покрај оние кои тврдеа дека НАТО е ирелевантен, Турција беше апсолутно во право што изјави дека организацијата ќе биде сè поважна.

Со оглед на тоа што сите сојузници на НАТО ја прифаќаат клучната важност на Турција за алијансата, жално е што некои членки не успеваат целосно да ги ценат одредените закани за нашата земја. Турција тврди дека приемот на Шведска и Финска повлекува ризици за нејзината безбедност и иднината на организацијата. Имаме целосно право да очекуваме оние земји, кои ќе очекуваат втората по големина армија на НАТО да се одбрани според член 5, да го спречат регрутирањето, собирањето средства и пропагандните активности на ПКК, која Европската унија и Америка ја сметаат за терористички ентитет.

Турција сака земјите кандидати да ги ограничат активностите на сите терористички организации и да ги екстрадираат членовите на овие организации. Доставивме јасни докази до властите во овие земји и чекавме акција од нив. Исто така, Турција сака овие земји да ги поддржат антитерористичките операции на членките на НАТО. Тероризмот е закана за сите членки и земјите кандидати треба да ја препознаат оваа реалност пред да се приклучат. Доколку не ги преземат неопходните чекори, Турција нема да го промени ставот по ова прашање.

Понатаму, Турција нагласува дека сите форми на ембарго за оружје – како што е она што Шведска го наметна на мојата земја – се некомпатибилни со духот на воено партнерство под чадорот на НАТО. Ваквите ограничувања не само што ја поткопуваат нашата национална безбедност, туку и го оштетуваат идентитетот на НАТО. Бескомпромисното инсистирање на Шведска и Финска за приклучување кон алијансата додаде непотребна точка на агендата на НАТО.

Приговорот на Турција за приемот на Шведска и Финска, кои останаа неутрални до најновите случувања, претставува одлучувачки чекор преземен во име на сите држави кои до денес беа цел на терористички организации. На крајот на денот, тероризмот нема религија, нација или боја. Дека секоја земја-членка решително се спротивставува на секоја организација што има за цел да му наштети на цивилното население е една од основните цели на НАТО. Ниту една земја не ужива никаква привилегија во тој поглед.

Кога станува збор за решавање на проблемите и за промовирање на глобалниот мир и безбедност, можеби нема секогаш да има кратки патишта. Сепак, патот до успехот може да се скрати со преземање храбри и неопходни чекори. Каде што Шведска и Финска стојат на загриженоста за националната безбедност и размислувањата на другите земји, со кои тие би сакале да бидат сојузници, ќе одреди до кој степен Турција би сакала да биде сојузник со тие држави.

Незнаењето и наметливоста на оние кои се осмелуваат да ги преиспитаат односите меѓу Турција, која усвои позитивен и конструктивен пристап во однос на проширувањето на алијансата во минатото, и НАТО не го менува нашиот став. Нашата земја, која е отворена за сите форми на дипломатија и дијалог, силно препорачува таквиот фокус да биде насочен кон тоа наместо кон убедување на кандидатите да ги променат своите позиции. Не постои авторитет во Анкара кому би можело да му се каже што да прави од која било земја која не е подготвена да се бори против тероризмот. Сметаме дека угледот и кредибилитетот на алијансата ќе бидат загрозени доколку членките на НАТО следат двојни стандарди во однос на борбата против тероризмот.

(Реџеп Таип Ердоган е претседател на Турција. Оваа колумна е објавена во британскиот магазин „Економист“)