Зеленски најави план без преседан во историјата на војувањето. Се остварува и ја менува војната

На крајот на 2023 година, украинскиот претседател Володимир Зеленски објави амбиција невидена во историјата на војувањето: Украина ќе обезбеди еден милион дронови FPV во следната календарска година. Објавата, која уследи по разочарувањата на бојното поле и доцнењата во испораката на оружје од САД, ја стави оваа необична нова класа на оружје во првите редови на напорите за опстанок на Украина и го реформираше модерното војување на патот.

Беспилотните летала се испреплетени со модерниот вооружен конфликт со години пред рускиот претседател Владимир Путин да испрати механизирани дивизии преку границите на Украина во 2022 година. Но, ниту еден претходен судир не вклучуваше толку интензивно користење беспилотни летала во толку облици и во таков влог, пишува The New York Times.

Украинскиот штаб ја комбинираше неопходноста со ладното буџетирање. Откако Украина го затапи рускиот напредок и борбите се префрлија во рововите, тактичарите ги сфатија деструктивните квалитети и економските придобивки од оружјето со беспилотни летала. Дроновите чинат многу помалку од другите оружја со еднаква моќ или дострел и ги намалуваат ризиците за оние кои ги користат. Кога се споени со мобилни интернет рутери и апликации за безбедна комуникација, тие се неверојатно брзи и прецизни.

Од минијатурни авиони до брутално оружје
Употребата на помали вооружени беспилотни летала во Украина започна како минијатурни хоби летала, продадени за рекреативна употреба и снимки од воздух и достапни за цивилните клиенти ширум светот. Отпрвин, Украина главно користеше модели на линијата Mavic. Направени од кинеската компанија DJI, тие потекнуваат од радио-контролираните играчки беспилотни летала од претходните генерации, но подобрени со техничките супермоќи на дигиталната ера: мали камери, ГПС сензори, апликации за летање што лесно се учат и литиум-јонски батерии на полнење.

Цврсти и релативно евтини, тие тежеа помалку од еден килограм и споени со цивилни лаптопи и таблети ги направија погодни за борбена употреба. Важна беше и нивната минијатуризација. За разлика од многу беспилотни летала со фиксни крила, овие дронови можат да се држат рачно и да се лансираат од каде било.

Заедно со борците во Сирија и Ирак, меѓу пионерите беа и Украинците. Неколку екипажи користеа квадрокоптери во војната против сепаратистите во источна Украина во 2014 година. По инвазијата на Русија во 2022 година, украинските единици брзо набавија беспилотни летала за извидување, координација за огнена поддршка и фрлање бомби.

Меѓу нив беше и единицата предводена од младиот командант Јуриј Федоренко. Во април 2022 година, извидник кој работел во филмската индустрија пред војната се приклучил на единицата и со себе го донел својот дрон Mavic. Бидејќи не бил запознаен со квадкоптерите, Федоренко  гледал како се лансира мистериозната мала направа,  а потоа се восхитил додека лебдела над руските единици и ги враќала информациите што ги посакувал. Со помош на дрон, Федоренко набрзо се организирал и договорил украинската артилерија да погоди руска точка за полнење гориво. Откако ги видел непријателите низ дигиталното око на евтин квадрокоптер, сфатил дека стандардното лично оружје не е доволно.

Оружје какво што светот не видел

Руските војници ја видоа и вредноста на беспилотните летала „Мавик“. Како што растеше нивниот опсег на употреба, Украина започна да експериментира со друга класа на малопродажни квадкоптери: беспилотни летала FPV. Тие беа управувани од пилоти кои носеа очила и прикажуваа видео во живо. Брзи, моќни и поевтини од Mavic, тие го привлекоа вниманието во средината на 2022 година.

Така, Украина почна да користи оружје различно од сè што досега виделе светските армии. Беспилотните летала FPV ја комбинираа моќта на противтенковски ракети, опсегот на минофрлачи и точноста на снајперскиот оган, но со дополнителна карактеристика – воздушна агилност. Сега тие имаа оружје што можеше да лета хоризонтално или вертикално, да ја менува брзината или насоката, да застане во воздух, да оди околу аглите и да влегува низ прозорците и другите отвори. Доколку дронот FPV прелета над целта, што би било промашување за кое било друго оружје, може да се сврти и да се обиде повторно. И сето тоа додека емитуваше видео од своите жртиа во паника.

Во војна со целосен спектар меѓу Киев и Москва, емотивно брутален натпревар за глобална поддршка, видео стримовите понудија друга вредност. Снимени од перспектива на прогонителите, тие можат да се уредуваат, да се постават и да се прикачат на интернет, корисни за зајакнување на моралот, сеење страв и собирање пари за купување повеќе дронови.

ФПВ беспилотните летала не беа совршени. Како и другите авиони, тие може да бидат приземјени поради временските услови. Летаа еден по еден со неколку минути меѓу налетите, не беа способни за брз оган. Но, откако се појавија во големи размери, ги запреа руските механизирани напади, експлодираа во ровови, најдоа артилерија и возила за снабдување зад непријателските линии.

Овие беспилотни летала ѝ помогнаа на Украина да го задржи Бахмут до средината на 2023 година, нанесувајќи им големи загуби на руските напаѓачи. Само во единицата на Федоренко, беспилотни летала убиле 210 платеници од приватната воена компанија Вагнер, раниле уште 360, а уништиле 23 самоодни хаубици и друга тешка опрема.

„90 отсто од руската опрема уништена од украински беспилотни летала“

Сè што беше потребно за пробивот на FPV беше јавноста и политичарите да ја прифатат оваа иновација. Ова се случи во месеците по опсадата, кога Серхи Стерненко, млад украински адвокат, истакнат Јутјубер и страствен застапник за беспилотни летала, посети бригада украински војници на одмор.

Таму слушнал дека целата бригада може да истрела само 11 артилериски гранати на ден против непријателот. Стерненко собра пари за снабдување на единиците со беспилотни летала FPV. Тој побара повратна информација за тоа како тие настапуваат. Она што го слушна исто така беше шокантно. Недостигот од артилериско гранатирање ја принуди Украина да ги направи беспилотните летала камикази нејзина примарна одбранбена алатка.

„Сфатив дека 90 отсто од руската опрема е уништена од украински беспилотни летала“, рече Стерненко.

Опстанокот на земјата, според него, почнал да зависи од беспилотните летала. Стерненко го објави видеото на YouTube на неговите речиси два милиони претплатници.

„Нема да дадам конкретни бројки, за да не ве фрлам во депресија, но ќе го кажам ова: имаме многу малку артилериски гранати. А кога велам „многу малку“, мислам на критичните области каде што се најпотребни, каде што непријателот врши активни напади“, рече Стерненко.

Четири милиони дронови годишно
Откако ја опишува ефикасноста на беспилотните летала FPV и релативните трошоци (од 320 до 600 долари по беспилотно летало и 3.200 долари или повеќе за артилериска граната), тој ја истакна својата анализа: „На многу места, нашата одбрана ја држат само овие беспилотни летала“. Тој предупреди дека Русија го копира успехот на Украина, распоредувајќи свои дронови FPV и наскоро може да ја престигне Украина во нивната употреба.

„Сакам да ја искористам оваа прилика јавно да им се обратам на министерот за одбрана и на претседателот на Украина. Ве молам прашањето за набавка на FPV беспилотни летала да биде приоритет. Дроновите FPV ќе ја одредат судбината на Украина. Кој и да победи во трката со дронови, ќе ја добие оваа војна“, објасни Стерненко.

За два часа бил повикан од високи функционери.

До минатата есен, Украина имаше нов огранок на вооружените сили посветен исклучиво на беспилотно оружје, а четата на Федоренко порасна на баталјон од 500 војници. Во октомври, Зеленски објави дека Украина ја постигнала својата цел од еден милион беспилотни летала неколку месеци пред предвиденото и сега може да произведува дури четири милиони беспилотни летала годишно.