Вистинските цели на Путин

Според сите стандардни показатели кои ги мерат постигнувањата според степенот на постигнување на планираните цели, војната што Русија ја води против Украина е неуспешна. Украина е помилитаризирана од кога било. Во моментов, таа е веројатно една од најмилитаризираните земји во светот. Безбедноста на Русија значително се влоши: НАТО не само што не се врати на своите позиции од 1997 година, туку напредуваше и дополнително се консолидираше. Западот е посилен од пред оваа војна. Дали тоа значи дека планот на Путин не успеа?

Можеби да, а можеби и не. Затоа што вистинските цели на неговата „специјална воена операција“ во Украина можеби не се тие што беа објавени, туку некои сосема други.

СУВЕРЕНИТЕТ ИЛИ ВИСОКИ ПРИХОДИ

За да испитам кои би можеле да бидат тие цели, ќе се вратам на мојот труд, кој беше објавена во октомври 1996 година како работен документ на Светската банка, а подоцна и во уредено издание, кое неодамна го сумирав на Твитер. Трудот е многу сложен бидејќи се занимава со економски и политички сили поради кои земјите создаваат сојузи и конгломерати или се одлучуваат за отцепување, но нејзиниот основен модел е едноставен. Земјите (и нивните лидери) се стремат кон две добра: суверенитет и богатство. Суверенитет значи слобода да се носат политички и економски одлуки, што помалку ограничени на интересите на другите земји; богатството значи високо ниво на приход (висок БДП по глава на жител). Проблемот е што овие две цели со во взаемна врска на рамнотежа. Земјите можат да станат богати само ако станат помалку суверени, односно поглобално интегрирани. Да се ​​биде богат бара трговија, развивање технологија заедно со другите, испраќање луѓе во странство да научат нови вештини, консултации со странци, па дури и нивно вработување. Сето ова подразбира многу поголема меѓузависност на економиите и почитување на меѓународните норми и правила во однос на трговијата, правата на интелектуална сопственост, домашната економска политика, конвертибилноста на валутата и слично.

Да земеме два екстремни примери: Северна Кореја и Белгија. Северна Кореја е практично неограничена во донесувањето економско и политичко одлуки: може да прави нуклеарни бомби бидејќи не е потписник на никакви договори, може да наметнува царини или да забрани увоз на стоки, може да печати колку сака пари затоа што нејзината валута не може да се замени за друга, итн. Но, поради сите овие причини Северна Кореја е многу сиромашна. На другиот крај од спектарот е Белгија, која нема своја валута, чија фискална политика е ограничена со правилата на ЕУ (Договорот од Мастрихт), а чија трговија е одредена од ЕУ и СТО. (Пол Кругман, кого го цитирав во трудот од 1996  вели: Европскиот договор од1992 година не е толку многу трговски договор колку што е договор за координација на политиките кои историски се сметале за внатрешни“.) ЕУ одлучува за својата надворешна политика, а НАТО за воениот ангажман. Белгија практично нема автономија или суверенитет во внатрешната политика, но таа е богата земја.

Различни земји избираат различни баланси на суверенитет и приходи. Големината е исто така важна: Соединетите Држави ќе уживаат поголем суверенитет за одредено ниво на приход, бидејќи тие се голема земја која има светска резервна валута, тие се главен играч во бројните трговски преговори, го водат НАТО итн. Но, САД не се имуни на реципрочните ефекти на нивната моќ. Одлуката на Трамп да започне трговска војна со Кина за САД значеше проширување на политичкиот простор (вклучувајќи ја и можноста за воведување нови царини), но веројатно и намалување на приходите.

РУСКИ ИЗОЛАЦИОНИЗАМ

Имајќи ја на ум оваа идеја за рамнотежа меѓу две посакувани цели, да се вратиме на Путин и неговиот круг советници од министерствата за моќ. Да претпоставиме дека дошле до следниот заклучок: обидите на Русија да се вестернизира пропаднаа уште од Петар Велики. Таа не успеа да го достигне Западот до 1917 година, а доктрината за екстремна вестернизација доведе до намалување на нејзината територија и независноста на Финска, Полска итн., како и прогласување на еднаквост на сите народи и принципот на самоопределување во СССР што на крајот доведе до распадот на таа земја. и на себе. Потоа го усвои либерализмот, исто така увезен од Запад, што резултираше со драматично осиромашување на населението, зголемување на смртноста и самоубиствата и неверојатна кражба на имот создаден од милиони граѓани. Во тој период Русија ја изгуби способноста да одлучува за својата политика и слепо го следеше Западот. Таа ги отвори своите воени бази во Киргистан за Америка и не доби ништо за возврат. Се согласи за ограничено проширувањето на НАТО за неговото проширување да стигне до нејзините граници. Таа се приклучи на разни европски тела кои само ја критикуваа. Ја приватизираше својата економија по предлог на западни експерти, но сите пари отидоа во странство. Значи, за да може Русија да ја врати својата економска и политичка автономија, таа мора решително да раскине со Западот. Таа треба да стане независна евроазиска сила чија интеракција со Европа ќе биде минимална. Русија мора да се движи во спротивна насока од онаа наведена од Петар Велики на почетокот на 18. век.

ЗАПАДОТ ЈА КРЕВА ЖЕЛЕЗНАТА ЗАВЕСА

Таквото зголемување на суверенитетот би влијаел на намалување на приходот. Но, проблемот е што населението на Русија не би поздравило таков раскин со Европа, ниту пад на своите приходи. Затоа руската влада не може самоиницијативно да ја крене новата железна завеса. Но, што ако Западот го подигне како казна за Русија за нешто што, од руска гледна точка, може да се смета за оправдана политика? Ова е местото каде Украина влегува во игра. Реконквистата, во извесна смисла, отсекогаш била популарна кај руската јавност. Но, Западот не гледа така, туку воведува санкции и прави трошоци на товар на Русија. Западот доброволно ќе ја отсече Русија од Европа. Ќе направи нова, непробојна железна завеса. На тој начин целта за одвојување на Русија од Западот, што според ова сценарио го посакува руското раководство, нема да ја постигне Москва, туку Западот. Руските граѓани нема да ги сметаат нивните лидери одговорни за поништување на визијата на Петар Велики. Напротив, Западот ќе биде тој што не сака да ја прифати Русија како рамноправен партнер, и затоа Русија нема да има друг избор освен да стане евроазиска сила, суверена, непречена со договори и правила и ослободена од западните идеологии на марксизмот и либерализмот.

НОВ ДОГОВОР БРЕСТ-ЛИТОВСК

Но, на долг рок, руските лидери може да стравуваат дека рускиот народ, кога ќе сфати дека повисокиот суверенитет доаѓа со помали приходи, ќе се обиде да постигне договор со Западот. Како да се избегне тоа? Како овој раскин да се направи траен? Единствениот начин е трошоците за враќање на Запад да бидат исклучително високи. Со други зборови, кога владите по Путин ќе почнат да ги испраќаат првите знаци на помирување, треба да се погрижат сметката што ќе ја поднесе Западот да биде толку висока што најголемиот дел од руските елити и јавното мислење веднаш ќе го отфрлат. Слично на мировниот договор Брест-Литовск, но овој пат без Ленин кој би ја вложил сета своја моќ и авторитет во неговото прифаќање. Новиот Брест-Литовск може да вклучува не само повлекување на сите руски сили, туку и враќање на Крим на Украина, како и екстрадиција на офицери одговорни за воени злосторства, намалување на руската армија, ограничувања на воените маневри и можеби контрола на нуклеарната програма на Русија. Владата на Путин е мотивирана да го предизвика Западот да натрупа барања од кои ќе биде тешко да се откаже. Само бројните и ако е можно неразумни барања гарантираат дека секоја наредна руска влада ќе ги отфрли и дека антизападната политика што ја фаворизираат Путин и неговата околин ќе опстане долго време.

Тоа не значи дека актуелната власт е рамнодушна кон цената на санкциите, но значи дека е подготвена да прифати нивно заострување сѐ додека штетата на приходите од новите санкции е помала од добивката во суверенитет. Во одреден момент Русија ќе одлучи дека билансот на двете цели отишол доволно далеку и тогаш ќе влезе во преговори. Но, прво, таа ќе се погрижи да добие доволно простор самостојно да одлучува за сопствената политика.

Од оваа перспектива на руските цели, произлегува дека санкциите и прекинот на Западот и Москва не се само цена што ја плаќа Русија, туку пред сè дека Западот го прави она што сегашното раководство на Кремљ верува дека е во фундаментален долгорочен интерес на Русија: прекинување на сите врски со Западот за Русија слободно да го следи својот курс.

(Бранко Милановиќ е српско-американски економист познат по своите истражувања на нееднаквоста, професор на Универзитетот на Њујорк и поранешен главен економист на Светска банка. Текстот е објавен во Global inequality and more 3.0)