Виенскиот економски институт предвидува раст од 4,1 отсто за Северна Македонија

Нивото на активноста пред кризата ќе се достигне на почетокот на 2022, а потоа, кога ќе се достигне нултата точка по две изгубени години, старите структурни предизвици ќе дојдат до израз, посочува институтот за Северна Македонија

Виенскиот институт за меѓународни економски студии во најновата публикација за земјите од Источна Европа, предвидува дека Северна Македонија годинава ќе оствари раст на домашниот бруто-производ од 4,1 отсто, што е помалку од повеќето земји од опкружувањето.

Во целина, Виенскиот економски институт наведува дека последните месеци повеќето земји го жртвуваа јавното здравје заради економскиот раст. Сепак, влошувањето на состојбата со КОВИД-19 ги принуди да ги обноват економски штетните рестрикции, односно заклучувањата. Во просек, Виенскиот инстутут за земјите Источна Европа во 2021 година проектира раст од 3,8 отсто.

Во извршното резиме се вели дека по големиот почетен пад, економијата на Северна Македонија закрепна во втората половина на 2020 година, завршувајќи ја годината со пад на БДП од минус 4,5 отсто.

„Подобрувањето дојде како резултат на владината фискална поддршка. 2021 година ќе биде година кога штетата предизвикана од пандемијата полека ќе се санира, а реалниот БДП ќе забележи раст од 4,1 отсто. Нивото на активноста пред кризата ќе се достигне на почетокот на 2022 година, а потоа, кога ќе се достигне нултата точка по две изгубени години, старите структурни предизвици ќе дојдат до израз, се вели во најновите економски предвидувања и анализи за Северна Македонија во публикацијата насловена „Најтемно пред зората?“.

Виенскиот институт наведува дека во 23 земји од регионот на Централна, Источна и Југоисточна Европа (CESEE), просечниот пондериран реален БДП падна за 2,3 отсто во 2020 година, само околу една третина од падот на еврозоната за истиот период. Оваа година, институтот проектира раст од 3,8 отсто за регионот CESEE, сличен на оној што беше предвиден за областа на единствената европска валута.

„Нашиот нов извештај за прогноза покажува дека иако Централна, Источна и Југоисточна Европа (CESEE) ја надмина пандемијата релативно добро во 2020 година, наглото зголемување на инфекциите во текот на зимата ќе го одложи заздравувањето во 2021 година. Веројатно нема да се повтори оваа година“, вели Ричард Гривесон, заменик-директор на Виенскиот институт и коавтор на извештајот.

Во 2021 година, реалниот раст на БДП значително ќе се разликува низ регионот, се вели во извештајот.

Така, најсилен раст генерално ќе се забележи во Југоисточна Европа, вклучително Црна Гора (6,5 отсто), Турција (5,8 отсто), Србија (5 отсто), Косово (4,8 отсто), Хрватска (4,5 отсто) и Албанија (4,5 отсто). Тоа се земји кои или многу успешно ја користеа фискалната или монетарната политика за да го ублажат падот (Турција и Србија) или настрадаа особено лошо минатата година, така што ќе имаат корист од поволните основни ефекти во 2021 година (како што се Хрватска и Црна Гора), наведуваат од Виенскиот институт.

Најслаб раст на реалниот БДП во 2021 година се очекува во Естонија (1,2 отсто), Белорусија (1,5 отсто), Литванија (2,1 отсто), Босна и Херцеговина (2,5 отсто), Бугарија (2,5 отсто) и Летонија (2,8 отсто). Ова ќе биде резултат на повисоките основи за споредба и обновените блокирања (балтичките држави) или ограничениот простор на политиките (Белорусија и Босна и Херцеговина).

Во споредба со есента 2020 година, Виенскиот институт ги ревидираше своите прогнози надолу за повеќето земји од ЕУ-ЦИЕ и делови од Западен Балкан, главно поради брзото ширење на новите мутации на КОВИД-19 и последователно потребата за повторно воведување на економски штетните блокади.

Прогнозите на Виенскиот институт доаѓаат во време на речиси невидена економска несигурност, како одраз на постојното високо ниво на инфекции низ поголемиот дел од Европа и за сега разочарувачката кампања за вакцинација на поголемиот дел од континентот.

„Влијанието на ризиците во проекции е значајно доколку стапките на вакцинација не се зголемат доволно за да се справат со мутациите на КОВИД-19, што ќе значи продолжување на блокирањата и повеќе изгубени месеци за економиите во регионот“, вели Гривесон.

Успехот со вакцинацијата е клучен за закрепнување на економијата

Подобрување на стапките на вакцинација и подоброто време се очекува да ја намали пандемијата до крајот на пролетта, отворајќи го патот за растот на економската активност до средината на годината. Од Виенскиот институт очекуваат дека растот ќе биде поттикнат од комбинација на извоз на стоки и услуги, заштедите, подобри очекувања, како и фискалната и монетарна поддршка.

Во текот на следните три години, Виенскиот институт очекува сите економии на регионот на CESEE економски да закрепнат, но со големи разлики во темпото. Додека Србија и Турција ќе имаат моќ да одат напред, земјите како Чешка, Хрватска, Босна и Херцеговина и Молдавија нема да ги повратат своите нивоа на БДП пред пандемијата до 2022 година, а Црна Гора до 2023 година.

Напредокот со вакцинацијата исто така значително се разликува: во Србија и во делови од ЕУ-ЦИЕ таа се одвива релативно добро, но – врз основа на сегашните стапки – на Украина, Молдавија и делови од Западен Балкан ќе им требаат години за да го вакцинираат своето население. „Меѓународната солидарност за вакцините ќе биде клучна за да им помогне на посиромашните делови на CESEE да излезат од оваа криза, но за жал, во моментов не гледаме многу од тоа“, нагласува Гривесон.

Научени лекции од финансиската криза

Агрегатната контракција на реалниот БДП од 2,3 отсто на CESEE во 2020 година беше значително помала отколку во 2009 година, по светската финансиска криза (-5,6 отсто). Сепак, и ЕУ-ЦИЕ и Западен Балкан претрпеа подлабок пад на БДП минатата година отколку во 2009 година. Спротивно на тоа, рецесијата во ЗНД и Украина минатата година беше далеку помалку сериозна отколку во 2009 година.

Земјите од CESEE беа во можност да ја користат фискалната политика за поголем ефект во оваа криза отколку што беше случај во 2009 година. Освен што ги научија лекциите од пред една деценија, ова е и благодарение на падот на каматните стапки, што го направи јавното задолжување поевтино . Централните банки, исто така, играа важна улога во ублажувањето на последиците овој пат: преку намалување на каматните стапки во Турција, Украина и ЗНД и преку квантитативно олеснување низ целиот регион на ЦЕСЕЕ.

Индикаторите на пазарот на трудот исто така сугерираат на помалку сериозна криза овој пат. Сепак, веројатно е дека официјалните податоци маскираат понегативна реалност. Оние што добиваат поддршка од владата ретко ќе ја добиваат својата нормална плата, а оние во сивата економија сигурно ќе бидат лошо погодени. Прекуграничните сезонски работници од земји како што е Украина исто така беа погодени од кризата. И во многу земји, товарот се чинеше несразмерно кон повозрасните работници.

Новиот извештај на Виенскиот институт „Најтемно пред зората? Економска анализа и изгледи за Централна, Источна и Југоисточна Европа“ опфаќа економски анализи и предвидувања за 23 земји во Централна, Источна и Југоисточна Европа: Албанија, Белорусија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Хрватска, Чешка, Естонија, Унгарија, Казахстан, Косово, Летонија, Литванија, Молдавија, Црна Гора, Северна Македонија, Полска, Романија, Русија, Србија, Словачка, Словенија, Турција и Украина. (М.Ј.)