Титовиот мост за Крк е ремек-дело за изградба на мостови – Кинезите доаѓале да учат

Крк, најнаселениот хрватски остров и Јадранската ривиера за Загреб и северозападна Хрватска, е поврзан со копното речиси половина век со својот познат мост, еден од најдолгите заоблени армирано-бетонски мостови во светот.

Од отворањето на мостот во 1980 година, бројот на жителите на Крк е зголемен, како и бројот на викендици од континентална Хрватска, првенствено Загреб и загребскиот регион. Важноста на мостот ја истакнуваат бројни сообраќајни, градежни и туристички експерти со кои разговаравме, како и мештаните на Крк.

На почетокот на 2024 година беше најавена изградба на уште еден мост до Крк, што е повод да се потсетиме на изградбата на постоечкиот мост, кој во годината на неговото отворање го доби името Титов мост. Имено, неколку недели пред неговото отворање, на 4 мај 1980 година, почина Јосип Броз Тито.

За изградбата на мостот, кој е познат како ремек-дело на изградбата на мостови, Индекс разговараше со познати експерти за изградба на мостови, транспорт и туризам.

Професорот д-р Златко Шавор, експерт за изградба на мостови од Градежниот факултет во Загреб, ги објасни деталите за изградбата на мостот: „Мостот меѓу копното и островот Крк беше отворен за сообраќај пред 44 години, на 19 јули 1980. Се состои од два армирано-бетонски лачни мостови, Крк – Островот Свети Марко со распон од 390 метри и островот Крк со распон од 244 метри денес го држи четвртото место на листата од најголемите опсези“.

„Градежен проект кој се замислуваше цели 60 години“
Професорот Шавор нагласува дека Крчки мост се планирал со години и дека се работи за градежен зафат кој се замислувал шест децении.

„Првата вистинска идеја за поврзување на островот Крк со копното со мост се појави по Првата светска војна, кога стана јасно дека Риека ќе ѝ припадне на Италија, со идејата за преместување на пристанишните објекти на Сушак во Малинска и за изградба на нова пруга Огулин-Сушак со врска со островот Крк.

Поинтензивните активности за поврзување започнаа во 60-тите години на минатиот век, а во 70-тите беа предложени бројни мостови варијанти од различни типови, од висечки мостови, мостови со наклонети затегнувачи до заоблени мостови од бетон или челик. На тендерот за изградба на мостот од 1975 година беше прифатен проектот на фирмата Хидроелектра и Мостоградња со два армирано-бетонски лака од неколкуте предложени варијанти, според кои е изграден мостот“, објаснува д-р Шавор.

Кој ги изведе работите?
Изведувачи беа белградската компанија Мостоградња, која сега е во стечај, и загрепска Хидроелектра, која пред неколку години беше избришана од регистарот на фирми.

„Дизајнер беше Илија Стојадиновиќ, кој за изведбата го модифицира и го подобри својот оригинален процес на конзолна конструкција на бетонски лакови со формирање на решетка, применет за прв пат во светот при изградбата на мостовите Шибеник, а подоцна и на Паг. Карактеристика на овој процес е вклучувањето на изградените делови од мостот во заедничко дејствување веќе за време на изградбата. Изградбата на мостот Крк го привлече вниманието на целата светска инженерска професија.

Градилиштето го посетија бројни странски професионални делегации, а пристигна и голема кинеска делегација, бидејќи тогаш Кинезите научија од нас како се градат вакви мостови.

Примената на конзолниот процес на изградба на бетонски лачни мостови овозможи ваквите мостови повторно да станат конкурентни, бидејќи нивната изградба повеќе не бара скелиња, кои честопати беа покомплексни и поскапи од самиот мост. Со ова ремек дело, Илија Стојадиновиќ го потврди својот статус на исклучителен мостотворец со светска репутација“, вели д-р Златко Шавор за Индекс.

Мостот Крк е посебен поради неколку причини
Професор д-р Ивана Штимац Грандиќ од Катедрата за носечки конструкции на Градежниот факултет на Универзитетот во Риека укажува и на посебен начин на изградба на копното – мостот Крк.

„Покрај рекордниот распон на лакови изработени од класичен армиран бетон, мостот се издвојува и поради целосно монтажниот метод на градба, што е невообичаено за толку големи инфраструктурни згради. Сводовите, надоблените столбови и структурата на гредата по која се одвива сообраќајот место се составени од префабрикувани делови кои се монолитни, односно поврзани на местото на инсталација.

Посебен е и начинот на градба на сводовите, кои се состојат од три комори: прво, централната комора е целосно изградена со иновативниот конзолен метод на градба, а паралелно со неа, столбовите над лакот, додека страничните комори на лакот биле изградени подоцна. Со споменатите иновации во градежништвото, Крчки најмногу се издвојува како пример за изградба на мост на светско ниво, а знаењето за предностите, но и некои недостатоци на ваквата градба послужи како насоки за проектирање на бројни заоблени мостови изградени во модерна хрватска држава“, нагласува д-р Штимац Грандиќ.

Интересно е што најголемата длабочина на морето под мостот Крк е шеесет метри, а тоа е под подолгиот лак што ги поврзува копното и островчето Св. Марко. Мостот со приоди е долг 1430 метри.

Зошто е важен мостот Крк?
Деканот на Факултетот за сообраќајни науки во Загреб, д-р Марко Шоштариќ, ја коментираше важноста на мостот Крк за Индекс.

„Мостот Крк е од големо значење и за животот на локалното население. По изградбата на мостот, бројот на жители на Крк се зголеми, за разлика од другите јадрански острови. Десет години по изградбата на мостот, бројот на жителите се зголеми за дваесет проценти. Покрај тоа, се зголеми и бројот на туристи“, забележува д-р Шоштариќ.

„Важно е да се нагласи дека мостот е корисен за локалното население бидејќи со мостот може удобно да се живее на Крк и да се работи во Риека – или обратно – што не е така лесно, на пример, со островите Задар каде што трае фериботите Со мостот, Крк станува дел од копното и неговите жители можам да работам или да направам сè што треба да направам во Риека на пријатен и нормален начин.

Мостот е важен и затоа што е инфраструктурна врска меѓу Крка и копното, поради нафтоводите, водоводот, оптичките електрични кабли кои се под коловозот“, додаде тој.

Во текот на сезоната преку мостот дневно поминуваат и до 28.000 возила
Статистиката покажува дека во текот на туристичката сезона преку мостот дневно поминуваат и до 28.000 возила. Оваа информација ја покажува важноста на мостот за туризмот во Кварнер. Ова во интервју за Индекс го потврди Ивана Ковачиќ, директорка на туристичкиот одбор на Крка.

„Географската положба на островот Крк и неговата добра сообраќајна поврзаност со копното се секако адути кои го прават не само атрактивна туристичка дестинација за се повеќе туристи секоја година, туку и квалитетно место за живот на нешто повеќе од дваесет. илјада жители на островот Крк е најсеверниот остров на Медитеранот поврзан со континентот, што го прави брзо и лесно достапен, што му дава предност во однос на другите острови Кварнер“, вели Ивана Ковачиќ.

Жителите на Крк и редовните посетители долго време се борат за укинување на патарината за мостот што се плаќаше по пристигнувањето на Крк. Според плановите, требаше да се укине кога ќе се исплатеше мостот. Ова беше исплатено во 1990 година, но патарината се наплаќаше уште триесет години, до 15 јуни 2020 година.

Новиот мост Крк
На почетокот на оваа година беше најавено дека до 2027 година ќе се изработи студија за влијанието врз животната средина и придружната документација. Хрватски автопати процениле дека градежните работи ќе траат уште две години. Новиот мост би можел да биде завршен до 2030 година и треба да биде двокатен. Горната сообраќајница ќе биде сообраќајница, додека железничката пруга би минувала низ долниот кат.

Должината на новиот мост би била 850 метри, а со пристапни патишта вкупната должина на објектот би била подолга од седум километри. Одлуката за видот на мостот – дали ќе биде бетон или челик – се уште е далеку од донесување.

Изградбата на новиот мост има пред се економска намена, вели д-р Марко Шоштариќ, декан на Факултетот за сообраќајни науки:

„Изградба на нов мост е неопходна доколку се развива пристаништето Крк. Пристаништето во Риека нема доволно простор на копно и доколку според постоечките планови Крк се развива со контејнерски терминал и терминал за масовно карго , тогаш новиот мост е неопходен првенствено затоа што во Омишљ би се граделе пруги.

Ивана Ковачиќ од Туристичкиот одбор вели дека новиот мост ќе биде од корист за понатамошниот развој на островот: „Како што Крчки повеќето во раните осумдесетти на минатиот век имаа силно влијание врз развојот на островот од аспект на демографски, туризам. и секоја друга смисла, новиот мост, освен архитектонски и инженерски иновации, ќе донесе и дополнително зголемување на животниот стандард на целата локална заедница, како и на севкупните туристички услуги.

Така, островот Крк ќе биде и, што е најважно, ќе остане островска дестинација каде што луѓето навистина доаѓаат да живеат“.(Index.hr)