Српскиот род и хрватското евро

БОРИС ДЕЖУЛОВИЌ

Зошто на хрватското евро би бил насликан Никола Тесла (кој зборуваше дека сите луѓе се еднакви), кога то можело да биде поп Момчило Ѓуиќ, тој жесток борец против Титовите партизани, соработник на Павелиќ и Хитлер

И овој, исто како и Никола Тесла, беше хрватски православец роден во Австро-Унгарија; и овега, исто како и Тесла, животот го донесе во Париз, и овој, исто како и Тесла, од Париз заврши  во САД и почина таму во длабока старост. И овој е роден во сиромашно српско семејство на работ на Воена краина – едвај осумдесет километри источно од Смилјан на Тесла, во селото Ковачиќ кај Книн – и тој беше мал вундеркинд и најдобар ученик во строгото австриско училиште.

По школувањето во Шибеник и Сремски Карловци, сепак, тој не избега како Тесла: по завршувањето на богословијата, овој српски син на хрватската земја се врати во својата родна грутка, да застане на нејзиниот браник во најтешките денови и да им се спротивстави на комунистите на Сталин и партизаните на Тито.

Додека Тесла се завфркаваше во хотелот „Њујоркетр“ и хранеше гулаби во паркот, совршено рамнодушен што Титовите „хрвосрбождери“ беснеат во неговата „хрватска татковина“, овој херој зеде оружје: како Србин и православен свештеник, тој не се расфрлаше со слогани и шеги за „српското потекло и хрватска татковина“, туку во 1941 година ги организираше своите сонародници и се приклучи на одбраната против Титовите партизани, регрутирајќи сонародници во италијанскиот МВАЦ, Milizia volontaria anticommunista и тесно соработувајќи со усташките власти во Загреб, од кои за борба против Титовите болшевици доби и пари и оружје и храна: само во мај 1942 година, на пример, владата на Павелиќ го одобри, а жупанот на округот Книн, Давид Синчиќ, испрати десет митралези, двесте пушки и еден милион куни во готово.

Тој се бореше против сеништето на болшевизмот и комунизмот до последниот ден – во партизанската офанзива, кралскиот град Книн го бранеше рамо до рамо со Германците и усташите – и со несебична помош на поглавникот Анте Павелиќ побегна во Италија и Франција. Споделувајќи ја судбината на неговите браќа усташи, осуден на смрт од свирепиот режим на Тито, тој конечно ќе замине од Париз за САД, каде што до крајот на животот ќе ја проповеда вистината за Втората светска војна и Титовата повоена диктатура. Кога, nota bene, со херојот на отпорот против комунистичкиот терор со трогателен некролог ќе се збогува и угледниот „Њујорк тајмс“ .

На крајот – ако сакате – овој беше генијален иноватор со брилијантен ум: неговиот најпознат пронајдок беше познатото „попово буре“, подоцна изложен во Воениот музеј во Белград. Во суштина, тоа беше поголем буре оковано со железни обрачи, прободено однадвор со големи, долги клинци, чии шила излегуваа длабоко во внатрешните ѕидови на бурето. Во така подготвеното буре, нашиот херој ги затвореше Титовите партизани, комунистите и нивните помошници, а потоа ќе ги тркалаше по падината на ридот во близина на црквата Лазарица.

Молам, тоа е само идеја, не брзајте, размислете добро. Па, ако веќе барате австро-унгарски Американец со српска крв и хрватска татковина, да го ставите на монетата на хрватската евро како заеднички симбол – чии вредности подеднакво ги делат Хрватите и Србите – јас не знам подобар од Момчило Ѓуиќ.

Да, господа, поп Ѓуиќ.

Иноватор и пронаоѓач, но и храбар воин во одбраната на својата татковина и семејство, усташки сојузник и командант на Динарската четничка дивизија, војводата Ѓуиќ, како што можете да видите, е идеален кандидат за хрватската монета од евро. Да, се извинувам, ееуро: хрватско-српски човек-симбол како Тесла, само подобар. Или барем – како „корисна будала“ на нацистичката НДХ – многу поблиску до ова време и модерната хрватско-српска идеја.

Конечно, и попот Ѓуиќ беше многу повеќе од обичен хрватско-српски симбол – освен фактот што е роден во Австро-Унгарија и почина во Соединетите Држави, овој Американец со српско потекло и хрватска татковина беше светски човек, наследник на највисоките европски вредности на неговото време: сојузник на Италијанците и Германците и заколнат непријател на Евреите и комунистите. И ако кај Хрватите има толку паметни колку што има добра волја, наместо аполитичкиот, ахрватскиот и асрпскиот Никола Тесла, на монетите од еврото би зачекорила мудрата глава на Момчило Ѓуиќ, четнички војвода и европска герилска ѕвезда од 1940-тите, одоздола обрасната со брада, одозгора со шубара и кокарда

На крајот на краиштата, ставете го наследството на повлечениот смилјански син, неговите неразбирливи формули и општите мудрувања за мирот меѓу народите и народите, а од друга страна наследството и безвременската мудрост на војводата од Книн, па затоа Хрватите нека избираат. На пример: „Сите ние сме едно, сите луѓе се меѓусебно поврзани со невидливи сили“, вели специфичниот штребер Никола Тесла и им се обраќа на своите поранешни сонародници: „Вашата омраза, претворена во електрична енергија, може да осветли цели градови!“ „Ние треба да се излечиме од две тешки болести, а тоа се југословенството и комунизмот“, ќе одговори на тоа познатиот војвода Момчило Ѓујиќ: „Додека не се излечиме од овие две болести, никогаш нема да видиме слобода! “

Која од овие две мудрости им е подрага на современите Хрвати, која им е денес  поразбирлива, чии вредности им се поблиски? Која од овие две мудрости, на крајот на краиштата, им е драга на нивните сонародници, што им е поразбирливо денес, чии вредности се поблиски до модерните Срби? Впрочем, која од овие две мудрости е помила за модерна Европа, што е поразбирливо за Европската унија денес, чии вредности се поблиски до оние денешните, како се викаат, „европски вредности“?

Или, едноставно кажано: кој од овие два слогани – борбата против „енергијата на омразата“ или борбата против „болеста на комунизмот“ – ќе добие повеќе гласови во Хрватска денес на изборите за Европскиот парламент или, штодазнам, за мотивот во хрватското евро?

И, на крајот, можеби клучниот аргумент за мојот предлог: додека против Никола Тесла за хрватското евро, покрај правоверните хрватски патриоти, застанаа и неговите родни Срби, од претседателот Александар Вучиќ до српските таблоиди – поради „присвојување на културното и научното наследство на српскиот народ“ Народна банка на Србија најави дури и „преземање соодветни мерки против надлежните институции на Европската унија“ – четничкиот војвода Момчило Ѓуиќ, војвода на Павелиќ и Хитлер и заколнат борец против југословенскиот комунизам, на хрватската монета освен правоверните хрвстки родољуби би го дочекала со одушевување и целокупната српска јавност.

Значи, ако, си реков, тоа беше – и беше – поентата на целата операција, да се најде „светски, а наш“ австро-унгарски Американец со српска крв и хрватска татковина како заеднички симбол, чии вредности подеднакво ги делат Хрватите и Србите и цела напредна Европа, тогаш Ѓујиќ, јебига, е неспоредливо подобар избор од Никола Тесла.

Кога хрватската влада и книнскиот жупан на чуварите на европските вредности на планината Динара повторно ќе им испраќаат двесте пушки и палета торби со милиони во пари, ќе биде навистина глупаво да на монетата да ја има сликата на чудниот хипик кој зборуваше дека сите луѓе се еднакви.

А веќе и Србите, како што гледаме, не се.

(Борис Дежуловиќ е хрватски новинар. Колумната е објавена на веб-страницата на телевизијата Н1)