Српскиот херој Зоран Милановиќ

Еве малку лесна забава за овие мрачни денови на пандемија. За почеток, прочитајте внимателно што имаат да кажат гостите од оваа колумна.

Личност А: „Никој не ја доведува во прашање тежината на злосторствата во Сребреница, но се поставува прашањето зошто се инсистира на правната квалификација дека тоа е геноцид. Правната квалификација нема врска со тоа што некој чувствува за злосторствата во Сребреница и со разбирањето што се случи таму. Цело време зборувате за нешто што треба да има правна последица. Никој никогаш не ја минимизира тежината на злосторството, тежината на ужасните работи што се случија во Сребреница, што е многу поважно. Прашањето овде е зошто некој сака правна квалификација“.

Личност Б: „Не, не мислам дека страшниот масакр во Сребреница беше геноцид. Тоа беше грозоморно злосторство. Воено злосторство. Мислам дека… знаете, мислам дека тоа беше ужасно, ужасно злосторство, но геноцид е во суштина кога го убивате целото население, жени, деца, а тоа не беше случај овде“.

Личност Ц: „Ниту една судска пресуда на овој свет не може да биде надвор од критики. Судот вели ‘овој извршил геноцид’, се казнува така и така, а сега не смеам да кажам: Судот нема поим, судот згрешил. Што значи тоа? Ќе докажам подобро од кој било адвокат на кое било место, затоа што сум најкомпетентен за меѓународното право, дека немало геноцид во Сребреница или на некои други места“.

Личност Д: „Има геноциди и геноциди. Има геноцид врз еврејскиот народ, во Руанда, има геноцид во Сребреница, односно еден настан дефиниран како геноцид, а геноцидот има многу широк опсег. Има геноцид во Втората светска војна, постои Јасеновац. Не е се исто, како што не е секоја жртва иста. Таа приказна ‘секоја жртва е иста’, ни збор. Најдобро е да се каже дека сѐ е исто. Не е. Сребреница не е исто што и Холокаустот и Јасеновац. Тоа е тешко кривично дело со елементи на геноцид, рече судот, но ниту еден суд не може да биде Свето писмо. Судот утврди што констатирал во тој момент, на некои тоа добро им падна, за некои луѓе или нелуѓе тоа не беше добро. Некој паѓа, скршил нога и го скршил носот, некој е силуван и фрлен во бунар, нели? Не е исто“.

Личност Е: „Целата хајка наречена Сребреница има и задача: војните од 1990-тите да продолжат додека не се постигне целта за која се започнати. Оттука и теророт во форма на принудување на потпишување на резолуции и декларации за ‘геноцидот’ во Сребреница, што треба да биде Свето писмо. Истата задача ја има и Хашкиот трибунал, чии одлуки и пресуди ни се презентираат како доказ за вистината, правдата и правото“.

Личност Ф: „Во Сребреница се случи навистина тешко злосторство. Јас не сум судија да зборувам за тоа, но имам право на политичка позиција. Знаеме што се случи, цивилизираниот свет знае што се случи, ниту еден закон нема да го регулира нашето страдање. Освен што е неприфатлив, обидот за поистоветување на злосторството во Сребреница со злосторството во Јасеновац е ново кривично дело. Сребреница и Јасеновац не се исти“.

Ваша задача не е точно да го атрибуирате гордиот изјавувач на секоја од овие шест изјави – тоа е само за, хм, напредните – туку меѓу тие шест истомисленици да ја препознаете изјавата на претседателот на Република Хрватска Зоран Милановиќ. За оние од вас на кои им е премногу лесно – затоа што личност Зоран Милановиќ еднаш ја изрече својата вистина за Сребреница, геноцидот, Јасеновац и Библијата, па раните во ушите сѐ уште се свежи – еве го следното прашање: која од другите пет изјави хрватскиот претседател не би ја потпишал гордо и јавно? Под услов, јасно, тој воопшто да ја препознае својата.

Ех, да: покрај лицето Д, Зоран Милановиќ, автори на другите пет цитирани изјави се – не мора по тој редослед – личноста на претседателот на Република Србија, Александар Вучиќ, премиерката на Република Србија, Ана Брнабиќ, претседателот на Република Српска Милорад Додик, претседателот на Српската радикална партија и воен злосторник Воислав Шешељ и личноста Милијана Балетиќ, познатата воена репортерка на ТВ Нови Сад, хагиограф на Младиќ и икона на воената пропаганда на Милошевиќ.

Кој од нив е потписник на која изјава за оваа пригода е целосно и величествено неважно, бидејќи сите пет нивни вистини се потполно исти и конзистентни со шестата: на оној, сепак, не му се гади, нека гугла и бара.

Фактот дека ставот на Милановиќ за Сребреница и геноцидот е во совршена согласност со ставовите за Сребреница за геноцидот на водечките фигури на српската национална и националистичка елита, не мора – се разбира – да значи ништо. Сепак, тоа што не значи ништо не мора да значи дека навистина не значи ништо. На крајот на краиштата, дури и кога нешто изгледа како патка, плива како патка и звучи како патка, тоа не мора да значи дека е патка. Дека навистина е патка, сфативте, сепак не мора да значи ништо. Можеби, немам поим, нужна патка.

Што и да е, големосрпската десница доби нов херој и мурална вертикала. Не само што го доби онаму каде што беше реално најтешко да се очекува, на полето на релативизација и ревизија на геноцидот во Сребреница, и не само што го доби од таму каде што беше тешко да се очекува – од архинепријателската Република Хрватска – туку хрватскиот херој на големосрпската ревизија на Сребреница го доби во личноста од која беше премногу тешко да се очекува такво нешто, дури и за ирационалната големосрпска десница: во самиот претседател на Република Хрватска.

По триесет години, хрватскиот и српскиот национализам се најдоа во прекрасен широк лак на единственото можно место, местото на масакрот на 8.000 бошњачки мажи и момчиња. Би било погрешно, се разбира, да се каже дека Зоран Милановиќ го негира или оправдува злосторството во Сребреница, но ниту Вучиќ, Додик и Шешељ, ниту Ана Брнабиќ и Милијана Балетиќ не го негираат или оправдуваат. Тие само, исто како Милановиќ, го дефинираат со калкулатор и го исклучуваат меѓународното право од формулата на геноцид како релативна варијабла. Што можеби е морално злобно, но во поширока смисла сè уште припаѓа на слободата на говорот на омраза: целта не е вистинската вистина за злосторството, туку пожелната или барем политички прифатливата. Кога Вучиќ, Милановиќ или Додик велат дека Сребреница и Јасеновац не се исти, без сомнение се во право, но кога велат дека не се исти поради бројот на жртвите, тогаш тоа е ревизија и релативизирање на злосторствата. Јасеновац и Сребреница не се исти единствено и само поради тоа што во Јасеновац, Хрватите систематски убиваа етнички Срби, додека во Сребреница Србите систематски убиваа етнички Бошњаци, и баш во ниедна друга смисла.

Впрочем, ако геноцидот не го дефинира методот, туку бројот на жртвите и ако „Сребреница не е иста како холокаустот и Јасеновац“, како што тврди Зоран Милановиќ, би било многу интересно да се слушне неговото објаснување за тоа како точно холокаустот и Јасеновац се исти, како што сугерира неговата реченица? Во Сребреница се системски убиени седум или осум пати помалку Бошњаци отколку Срби во Јасеновац, но во Јасеновац, богами, се убиени системски петнаесет пати помалку луѓе отколку во Аушвиц и сто пати помалку Срби отколку Евреи во холокаустот. Дали тогаш Јасеновац и холокаустот се исти? Дали Јасеновац е петнаесет пати помало злосторство од Аушвиц, иле е сто пати помал од холокаустот? Зошто Милановиќ храбро не го кажува тоа гласно, како што смело и гласно лицитира со бројот на убиените Бошњаци?

Значи, ако бројот на жртви е важен, дали белгискиот геноцид од петнаесет до дваесет милиони Конгоанци е трипати поголемо злосторството од холокаустот? Дали холокаустот е пет пати помало злосторство од холодоморот на Сталин? Дали холокаустот е десет пати помало злосторство од истребувањето на сопствениот народ од страна на Мао? Дава ли некој повеќе?

Ако масакрот во Сребреница, како што убаво кажа претседателот Милановиќ, е „тешко злосторство со елементи на геноцид“, би било убаво да се знае точно на кој „елемент на геноцид“ мисли.

Ако ја прифатиме дефиницијата на професорот Грегори Стентон, претседател на Genocide Watch и автор на познатите „Осум фази на геноцид“, јас помеѓу фазите на Стентон на геноцид – 1. класификација, 2. симболизација, 3. дехуманизација, 4. организација, 5. поларизација, 6. подготовка и 7. истребување – вака од око се обложувам на последната, 8 фаза: негирање, што секако подеднакво вклучува и намалување на бројот на жртвите и намалување на значењето на геноцидот.

Што, според самиот Грегори Стентон, кој тврди дека „негирањето е еден од најсигурните знаци за идниот геноцид“, би значело дека осмата фаза е исто така нулта фаза на новиот геноцид и дека релативизаторите и негаторите на геноцидот во Сребреница се актери во следниот. Дали испаѓа дека новиот српски народен херој Зоран Милановиќ е еден од нив? Појма немам, прашајте го дигитронот и пресметувајте.

Затоа професорот Стентон тврди дека важноста на спречувањето на геноцидот никогаш не може доволно да се нагласи. Ако претседателот на Република Хрватска има што да каже на оваа тема, сега му е шансата. Да слушнеме.

Личност Г: „Насилните, па дури и геноцидните промени секогаш носат двострани последици. Тие од една страна неминовно ги продлабочуваат историските поделби, поттикнуваат меѓуетничка омраза и поттикнуваат одмазднички пориви, но од друга страна доведуваат до етничка хомогенизација на одредени народи, поголема хармонија на националниот состав на населението и државните граници на одредени земји, па тоа може да има позитивни ефекти врз идните трендови. во смисла на намалување на причините за ново насилство и причините за нови конфликти и меѓународни пресврти“.

Да, господа: темелно извршениот геноцид е единствениот начин на кој геноцидот никогаш повеќе нема да се повтори.

Кој точно е д-р. Фрањо Туѓман, потписникот на оваа изјава, за оваа прилика е целосно и величествено неважно, бидејќи, како што гледаме, нивните ставови се целосно усогласени: кој, сепак, не се гади, нека прогугла и бара.

(Борис Дежуловиќ е хрватски новинар. Колумната е објавена на веб-страницата на телевизијата Н1)