Што точно значи скандалот со изборните резултати во Бугарија

Повторно пресметување на изборните резултати од 27 октомври 2024 година. – да. Реорганизација на Народното собрание – исто така, но во рамките на пратеничките групи, а не со нова деветта формација како Величие, како што предвидува експертот и шеф на „Информативни служби“ Ивајло Филипов. Но, нови избори, делумни или целосни – не. Ова е моментално исходот од случајот во Уставниот суд за масовните прекршувања на гласањето, чија чесност беше доведена во прашање од сите партии, со исклучок на ГЕРБ и ДПС-Нов почеток. Од партијата Величие тврдат дека според резултатите од пребројувањето, тие ја преминале бариерата за влез во парламентот, пишува редакцијата на бугарски јазик на Дојче веле.

Во меѓувреме, Централната изборна комисија (ЦИК) ги испрати податоците добиени од Информативна служба до Уставниот суд, но нема да ги објави јавно. Вистинскиот ефект, сепак, е поинаков – колапс на и онака нарушениот легитимитет на изборниот процес.

Причината?

Се покажа дека покрај купениот и контролиран глас, заменетите гласови и манипулираните преференци, исчезнуваат и доказите за самиот глас – гласачките ливчиња. И институциите зафатени со решавање на проблемот покажаа дека се неспособни за координација и дијалог.

Претседателот Румен Радев не пропушти скандалот со компромитираниот изборен процес да забележи „чувство дека се преминува линијата, над која демократијата станува невозможна“. Но, демократијата нема точка на неповратен колапс, Бугарија помина низ тоталитарен режим и последиците сè уште не се целосно надминати. Изборните прекршувања се егзистенцијална закана, но не и неизбежна судбина доколку се зајакнат институциите и владеењето на правото.

Како се дојде овде?

Кога сите очекуваа Уставниот суд да се произнесе на петтиот месец од почетокот на случајот, наеднаш се појавија институционални кочници. Тие доаѓаат од две клучни единици – Централната изборна комисија (ЦИК) и Информативната служба (ИС), како и од играч како што е обвинителството.

ЦИК обезбеди транспорт на гласачките ливчиња од 2.204 избирачки места на увид до Уставниот суд, каде експертите ангажирани од неа како вештаци почнаа со пребројување. ИС мораше повторно да ги пресмета резултатите, а ЦИК мораше да провери дали податоците внесени од компанијата одговараат на нејзините протоколи.

Но, непосредно пред крајот на судскиот процес, првиот човек на Изборната комисија Ивајло Филипов го алармирал обвинителството: од торбите предадени на Уставниот суд недостасувале 780 гласачки ливчиња. Наместо нив – ножици, спојници и друг канцелариски материјал. Експертите на Уставниот суд ги сметаат овие „резултати“ како „нула“, иако од видео надзорот и протоколите потпишани од сите партии јасно се гледа дека овие гласови се дадени.

Исчезнати докази

Но, како што парламентот погодно одлучи со измените на Изборниот законик – видео надзорот не е доказ. Доказите што недостигаа – машински ливчиња за гласање и хартиени гласачки ливчиња – требаше да се чуваат до следните избори, според законот. По секое гласање кесите со изборните книшки се запечатуваат, потпишуваат и се предаваат на општинската администрација, а просториите се обезбедуваат и не можат да се отворат без изрична одлука на ЦИК или Уставниот суд.

Заедно со исчезнатите гласачки ливчиња, експертите открија неточни записници на над половина од проверените 2.204 избирачки места. На пример, кога за една партија се гласало правилно, но биле означени повеќе од една преференција, гласачкото ливче било прогласено за неважечко, што е прекршување на Изборниот законик. Експертите овие ливчиња ги пребројаа како вистински гласови за партиите.

Но, Уставниот суд забрани објавување на табелата од вештачењето. По повикот за транспарентност што го упатија политичарите, Уставниот суд образложи дека по завршувањето на случајот се објавуваат вештачења, за што се повика на неговите правила.

Каде беше порано обвинителството?

Процесот на проверка на резултатите откри апсурдни постапки кои ниту собраниските расправи не успеаја да ги објаснат. Информативна служба – компанијата која за три дена ги сумира резултатите од 12.000 секции, не наоѓа време да ги внесе фактички преброените ливчиња во рок од една недела. Наместо тоа, го упатува предметот до градското обвинителство на Софија.

Според претседателката на Уставниот суд, Павлина Панова, ИС на обвинителството му ги предал материјалите за уставниот случај, заедно со технички медиуми и уреди – без дозвола на судот. Во парламентот, пак, Ивајло Филипов го негираше ова, објаснувајќи дека ЦИК ги доставила информациите, кои тие ги препишале на два флеш дискови и ги вратиле „веднаш во Уставниот суд“.

А обвинителството? Наместо случајот да го покрене во јануари, кога еден од експертите назначени од Уставниот суд при пребројувањето на гласачките ливчиња – проф. Красимир Калинов, јавно прогласи дека ги нема, чекало сигнал од државната компанија. Активностите на бугарските обвинители, сепак, секогаш го следеа непишаниот закон дека тие постапуваат „по наредба“, а не од целисходност. Но, проф. Калинов, статистичар и експерт за избори, во парламентот ги потврди очекувањата дека тој самиот ќе покрене постапка.

Каде се политичарите?

Политичарите потрошија два пратенички дена за случајот слушајќи ги претставниците на ЦИК и Изборната комисија, но и експертите. Конечно, поделени на критичари на Уставниот суд и поддржувачи на обвинителството и други, донесоа друга декларација. Таа поддржана од ГЕРБ, БСП, ИТН и ДПС-Нов почеток, го повикува Уставниот суд да ги објави сите документи јавни и да спроведе „дополнителни дејствија за собирање докази за утврдување“.

Никој од нив не презеде одговорност за компромитираното изборно законодавство, не многу ефикасната ЦИК, во која членуваат претставници на партии кои се отстранети од политичкиот живот, како и за недоволната транспарентност во работата на Уставниот суд, каде судиите се назначуваат од парламентот, претседателот и еснафот. И покрај повиците за непристрасност, не е тајна дека политичките определби не престануваат со нивниот избор во Уставниот суд, дефиниран од многумина како „горниот дом на парламентот“.

Недостасуваните 780 ливчиња не го спречуваат Уставниот суд да донесе одлука. Но, МВР и Обвинителството должат одговори што се случило и кој е одговорен за нивното исчезнување. Што ќе прави Величие очекувајќи ја одлуката на Уставниот суд да ја помине бариерата од 4 проценти како деветта сила во 51-от парламент? Откако протестираше пред домот на лидерот на ГЕРБ, Бојко Борисов во Банкја, најверојатно ја бара адресата на Пеевски. (Дојче веле)