Сега не е време за политички поени и националистички чувства

Голема благодарност за вашата покана во Собранието на Република Северна Македонија. Чест ми е да ви се обратам овде денес. Затоа што пред помалку од половина година испишавте историја токму на ова место, на 16 јули, кога ја донесовте одлуката – несомнено не е лесна за никој од вас – да се согласите со протоколот со Бугарија за Северна Македонија да продолжи по својот пат кон членство во Европската унија. Сликата на знамињата на Северна Македонија и на ЕУ што се веат овде на ова место по гласањето, во Германија беше пречекана со радост, со олеснување и со голема почит за вас, за пратениците и за вашата земја во целина.

Секако, ги видовме и другите слики околу гласањето, транспарентите овде внатре и надвор од овој парламент кои повикуваа на „не!“, протестите во Скопје и други места низ земјата.

Протоколот со Бугарија, уставниот амандман кој е потребен, овие прашања генерираат силни чувства кај луѓето во вашата земја. Впрочем, тие се во крајна линија прашања за националниот идентитет, за македонската историја, јазик и култура. Правилно е да се дебатира страсно за овие прашања. На важни општествени дебати им е потребна оваа страст.

Верувам дека таквите дебати можете да ги одржувате со доверба. Само вие, жителите на Северна Македонија, одредувате што ја прави вашата земја таква каква што е. Вие одлучувате како треба да изгледа македонскиот идентитет денес и во иднина! Исто како што правите во вашата земја триесет години; исто како што го опиша македонскиот писател Блаже Конески: „Јазикот е нашата татковина“. Многу се надевам дека македонската култура наскоро ќе ја збогати културната различност на Европската унија! И јас сум тука сега за да научам уште повеќе за тоа.

Свесен сум дека патот до членството во Европската унија е сè само не лесен, дека довербата и трпението се напрегнати во напорните преговори, понекогаш можеби премногу затегнати. Но, мојот апел до вас, пратениците, и до целиот народ на Северна Македонија е: Продолжете решително на патот кон пристапување! Не  враќајте се назад во последните метри!

Овде, на ова место, можете повторно да направите историја. Сигурен сум дека повторно ќе одржите страсни и сигурни дебати. Но, уставниот амандман е повеќе од тоа да се добие поен во домашната политичка дебата, се работи за повеќе од тоа што политичките партии или поединци се прославуваат. Сега не е време да се западне во поедноставени слогани и националистички чувства. Немојте да ја изгубите од вид целта што ја терате толку долго, влезот во ЕУ што го барате веќе седумнаесет години. Сигурен сум дека патот кон Европа вреди дури и за следниот, предизвикувачки чекор!

Со мојот став од Германија, можам да ве уверам дека имаме голема почит кон вашата земја. И ние ја имаме оваа почит не само од триумфот на вашата фудбалска репрезентација во квалификациите за Светското првенство во Дуизбург минатата година.

Нашата почит, моја почит, произлегува од вашиот многу тежок пат до членството во ЕУ. Вашата земја постојано покажува голема политичка храброст. Охридскиот договор од 2001 година и Преспанскиот договор со Грција од 2018/2019 година покажуваат дека вашата земја е способна за она што е можеби најтешката работа во една демократија: одржување болни дебати, решавање на конфликти на интереси, прифаќање компромиси – а со тоа и решавање комплексни проблеми со национално влијание. За ова, вие ја имате и мојата лична почит.

Го набљудувам и поддржувам патот на земјите од Западен Балкан кон членство во ЕУ уште од деведесеттите. Бев во можност да помогнам да се воспостави курсот на многу точки на патот за време на моето време како министер за надворешни работи, особено по почетокот на Берлинскиот процес во 2014 година.

Според мене, две работи се важни. Прво, ЕУ не е целосна без Западен Балкан и без Северна Македонија. Но, второ, во исто време, процесот на пристапување мора да донесе опипливи подобрувања сега, за луѓето од Северна Македонија и за целиот регион на Западен Балкан.

За да се овозможи ова, дами и господа, има потреба од политички и економски реформи, како и реформи во судството – реформи кои ќе имаат корист на луѓето во нивниот секојдневен живот. Северна Македонија е на многу добар пат, што е докажано со првата конференција за пристапување во ЕУ и извештајот на Европската комисија за земјата. Понатаму по овој пат, луѓето од вашата земја ги чекаат уште многу подобрувања. Има мерки за борба против корупцијата и модернизација на јавната администрација, да наведам само два примери.

Фактот дека земјите од Западен Балкан и Германија можеа да постигнат напредок во низа други конкретни проекти во Берлин неодамна, на почетокот на ноември, е многу охрабрувачки. Наскоро во регионот ќе може да се минуваат границите само со лична карта, наскоро ќе може луѓето да работат и студираат и во друга земја од Западен Балкан, наскоро ќе се признаат образовните квалификации. Веќе нема такси за роаминг во Западен Балкан од 2021 година, а Заедничкиот регионален пазар ќе донесе дополнителен економски напредок на сите земји во регионот. Сето ова го прави животот поедноставен и подобар за луѓето од вашата земја и за другите држави од Западен Балкан.

За жителите на Северна Македонија, пристапувањето во ЕУ ќе ги отвори вратите на единствениот европски пазар, на најголемиот трговски блок во светот, на слободното движење на огромното мнозинство на стоки и услуги. И ќе ја отвори вратата за 450 милиони Европејци, за работа, живот и патување на нашиот континент. Ќе бидеме воодушевени да ве видиме како поминувате низ оваа врата!

Сега особено, во светлината на војната во Украина, за нас е многу важно да застанеме заедно во сигурни партнерства во Европа, за да се зајакнеме и поддржуваме еден со друг. Гледаме дека Русија се обидува да ги прекрои границите преку употреба на сила и се обидува да го наметне своето владеење врз народот на Украина.

24 февруари беше епохална промена. Нè втурна во едно поинакво време, во неизвесност што мислевме дека сме ја оставиле зад нас: време обележано со војна, насилство и раселување, со загриженост дека војната ќе се прошири низ Европа како шумски пожар.

Во овие времиња особено блескаат достигнувањата на Европската унија. Како заедница на заеднички вредности, стоиме на страната на оние кои се нападнати. Нема да дозволиме голема држава да бара насилно потчинување на помал сосед. ЕУ се залага за владеење на правото, за просперитет и слобода, и таа останува најголемиот мировен проект од сите, и внатрешен и надворешен. Пред речиси точно десет години, на 10 декември 2012 година, Европската унија ја доби Нобеловата награда за мир за нејзиниот придонес во помирувањето меѓу поранешните непријателски соседи, меѓу народот на Европа.

Руската агресивна војна против Украина ја уништи надежта за сè помирен свет. Ова го прави уште поважно за земјите од Европа да застанат заедно и да си понудат една на друга безбедност во рамките на Унијата на партнери.

И навистина, агресијата на Путин не ја подели Европа, туку нѐ зближи заедно од кога било. Северна Македонија игра важна улога: во Обединетите нации, како партнер во НАТО повеќе од две години, и со својата цврста поддршка за заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ и санкциите против Русија, со испораките на оружје и со вашите топло добредојде за бегалците.

Вашата земја е сигурен партнер за Украина и за сите нас во Европа. Затоа, јас сум особено задоволен што Северна Македонија ќе го преземе претседавањето со Организацијата за безбедност и соработка во Европа за прв пат на 1 јануари 2023 година за сите задачи што стојат пред вас. Веќе тешката работа на ОБСЕ стана многу потешка од 24 февруари. Но, сигурен сум дека сите ќе имаме корист од вашата политичка храброст, вашата преговарачка вештина и вашето искуство со регионална соработка и управување со конфликти. Ви благодарам за вашата подготвеност да ја преземете оваа посветеност, за вашата подготвеност да преземете одговорност и лидерство – и веќе со нетрпение очекувам еден ден да видам дека ќе го направите истото во Европската унија, со првото претседателство на Северна Македонија со Советот на ЕУ!

Силно сметам на интензивните билатерални односи меѓу Северна Македонија и Германија да продолжат да добиваат на интензитет. Денес, Северна Македонија е веќе ценета локација за над 200 бизниси со германски капитал, кои се меѓу најголемите работодавци во земјата, обезбедувајќи околу 20.000 работни места и нудејќи можности за обука за многу млади луѓе. Повеќе од 30 отсто од извозот на Северна Македонија оди во Германија.

Утре ќе имам можност да истражам важен, пионерски проект кој е пример за силните економски односи на нашите земји, кога ќе го посетам првиот парк на ветерници на Западен Балкан, во Богданци. Изграден за само 18 месеци со германска поддршка, овој ветерен парк е пресвртница за поеколошки снабдување со енергија. А најголемиот германски инвестициски проект што во моментов се планира е исто така фарма на ветер, наречен Ветерен парк Вирови, кој на крајот треба да обезбеди снабдување за 290.000 домаќинства.

Овие ветерни електрани го посочуваат патот напред. Мора да ги искористиме економските можности што ги нуди зелената трансформација, а истовремено да го искористиме потенцијалот за енергетска безбедност! Ова е лекција и за Северна Македонија и за Германија од руската агресивна војна. И тоа е од клучно значење за сите нас да преживееме соочени со сѐ подраматичното влијание на климатските промени.

Утре ќе имам можност да разговарам со Атиџе Муратова и креаторите на филмот „Медена земја“. Кога Муратова, еден од последните диви пчелари во Европа, собира саќе и мед, таа им вели на своите пчели: „Половина за мене, половина за вас“. Пораката на овој и длабоко експресивен и успешен македонски филм одекна низ светот. Во мои очи, „Медената земја“ е две работи. Израз на гордата култура на една мала земја. И носител на поголема порака која се применува далеку од границите на една единствена нација: Не смееме да ги исцрпуваме даровите на природата, ниту неповратно да ја уништуваме нашата околина. Тоа е задачата пред човештвото.

Пред вас, пред сите нас стојат значителни задачи. Борбата против климатските промени, зелената и социјално праведна трансформација на нашите економии, последиците од бруталната руска агресивна војна, солидарноста во Европа. Ќе ни биде полесно да се справиме со овие предизвици заедно, во сигурни партнерства, во политички заедници. Германија и ЕУ стојат рамо до рамо со Северна Македонија. Уверени сме дека нашиот пат ќе остане заеднички пат, во рамките на ЕУ!

Петре Андреевски во својот маестрален роман „Пиреј“ сликовито го опишува животот на Македонците Јон и Велика во почетокот на дваесеттиот век. Романот ни покажува, среде сето страдање што го содржи, дека има нешто посилно и поважно од националистичките интереси и политички спорови: „незадржливиот копнеж за мирен живот“, како што го вели описот на преводот на германски.

Овој копнеж постои и денес, повеќе од сто години подоцна. Да му дадеме на овој незадржлив копнеж за мир и за слобода заеднички дом: заеднички дом во Европа.

(Франк-Валтер Штајнамаер е претседател на Германија. Ова е неговиот говор одржан пред пратениците во македонското Собрание на 29 ноември 2022)