Руската инвазија на Украина ќе го промени ликот на Европа засекогаш

Зошто секогаш ја правиме истата грешка? Ох, тоа е само проблем на Балканот, велиме – а потоа атентатот во Сараево ја запали Првата светска војна. Ох, заканата на Адолф Хитлер за Чехословачка е „кавга во далечна земја, меѓу луѓе за кои не знаеме ништо“ – и потоа се наоѓаме во Втората светска војна. Ох, преземањето на далечната Полска од Јосиф Сталин по 1945 година не е наша работа – и наскоро ќе ја имаме студената војна. Сега го направивме тоа повторно, не се разбудивме додека не беше предоцна за целосните импликации од заземањето на Крим од страна на Владимир Путин во 2014 година. И така, во четврток, на 24 февруари 2022 година, повторно стоиме овде, облечени во ништо друго освен парчињата на нашите изгубени илузии.

Во такви моменти ни треба храброст и решителност, но и мудрост. Тоа вклучува грижа во нашата употреба на зборови. Ова не е трета светска војна. Сепак, тоа е веќе нешто многу посериозно од советските инвазии на Унгарија во 1956 година и на Чехословачка во 1968 година. Петте војни во поранешна Југославија во 1990-тите беа страшни, но поголемите меѓународни опасности што произлегоа од нив не беа од такви размери. Имаше храбри борци на отпорот во Будимпешта во 1956 година, но во Украина денес имаме цела независна, суверена држава со голема армија и народ кој се декларира како решен да пружи отпор. Ако тие не се спротивстават, во голем обем, ова ќе биде окупација. Ако го сторат тоа, ова би можело да биде најголемата војна во Европа од 1945 година.

Против нив е поставена огромната сила на една од најсилните воени машинерии во светот, со добро обучени и опремени конвенционални сили и околу 6.000 нуклеарни оружја. Русија сега е најголемата одметнато-непријателска држава во светот. Таа е командувана од претседател кој, кога се суди според неговите хистерични вреви оваа недела, ја напушти областа на рационалното пресметување – како што имаат тенденција да прават изолираните диктатори, порано или подоцна. Да бидеме појасни: кога, во неговото објавување војна во четвртокот наутро, тој се закануваше на секој „кој ќе се обиде да ни застане на патот“ со „последици што никогаш не сте ги сретнале во вашата историја“, ни се закануваше со нуклеарна војна.

Ќе има време да размислиме за сите наши грешки од минатото. Ако, почнувајќи од 2014 година, сериозно сакавме да помогнеме во изградбата на капацитетот на Украина да се брани, да ја намалиме европската енергетска зависност од Русија, да ги исчистиме канализационите езера од руските валкани пари што се вртат низ Лондон и да наметнеме повеќе санкции за режимот на Путин, можеби ова ќе беше подобро место. Но, мора да почнеме од таму каде што сме.

Во раната магла на војната што само што почнува, гледам четири работи што Европа и остатокот од западот треба да ги направат. Прво, треба да обезбедиме одбрана на секоја педа од територијата на НАТО, особено на нејзините источни граници со Русија, Белорусија и Украина, од сите можни форми на напад, вклучително и сајбер и хибридни. Веќе 70 години, безбедноста на западноевропските земји, вклучително и Британија, на крајот зависеше од кредибилитетот на ветувањето „еден за сите и сите за еден“ од член 5 од договорот на НАТО. Сакале или не, долгогодишната безбедност на Лондон сега е нераскинливо испреплетена со онаа на естонскиот град Нарва; онаа на Берлин со Бјалисток во Полска; онаа на Рим со онаа на Клуж-Напока во Романија.

Второ, мораме да им ја понудиме сета поддршка што можеме на Украинците, а да не го надминеме прагот што би го довел Западот во директна војна со Русија. Оние Украинци кои ќе одлучат да останат и да се спротивстават ќе се борат со воени и цивилни средства за да ја одбранат слободата на својата земја, како што ги имаат сите можни права во законот и совеста да го прават, и како што би направиле ние за нашите сопствени земји. Неизбежно, ограничениот опсег на нашиот одговор ќе доведе до горко разочарување меѓу нив. Е-мејлите од украинските пријатели зборуваат, на пример, зошто Западот не  наметнува зона на забранети летови, негирајќи им го украинскиот воздушен простор на руските авиони. НАТО нема да го направи тоа. Како Чесите во 1938 година, како Полјаците во 1945 година, како Унгарците во 1956 година, Украинците ќе речат: „Вие, нашите сограѓани Европејци, нѐ напуштивте“.

Но, сè уште има работи што можеме да ги направиме. Можеме да продолжиме да доставуваме оружје, комуникации и друга опрема на оние кои целосно легитимно се спротивставуваат на вооружените сили со вооружена сила. Како што е важно на среден рок, можеме да им помогнеме на оние кои ќе ги користат добро испробаните техники на граѓански отпор против руската окупација и секој обид да се наметне марионетска влада. Ние, исто така, мора да бидеме подготвени да им помогнеме на многуте Украинци кои ќе побегнат на запад.

Трето, санкциите што ги воведуваме кон Русија треба да го надминат она што е веќе подготвено. Покрај сеопфатните економски мерки, треба да има и протерувања на Руси на кој било начин поврзани со режимот на Путин. Путин, со неговиот воен ковчег од повеќе од 600 милијарди долари, и со раката на славината за гас кон Европа, се подготви за ова, така што на санкциите ќе им треба време за да го имаат својот целосен ефект.

На крајот, самите Руси ќе треба да се свртат и да кажат: „Доста. Не во наше име“. Многумина од нив, вклучувајќи го и нобеловецот Дмитриј Муратов, веќе го изразуваат својот ужас од оваа војна. Исто така, украинската новинарка Наталија Гумањук трогателно напиша за руски новинар кој плаче на телефон со неа додека руските тенкови навлегуваат. Тој ужас ќе се зголеми само кога телата на млади Руси ќе се вратат во вреќи за мртви – и кога целосното економско и репутациско влијание ќе стане очигледно дома во Русија. Русите ќе бидат првата и последната жртва на Владимир Путин.

Тоа ме доведува до последната, витална точка: мора да бидеме подготвени за долга борба. Ќе бидат потребни години, веројатно децении, за да се одиграат сите последици од 24 февруари. На краток рок, изгледите за Украина се очајно мрачни. Но, во овој момент мислам на прекрасниот наслов на книгата за унгарската револуција од 1956 година: „Победа на поразот“. Речиси сите на запад сега се разбудија со фактот дека Украина е европска земја која е нападната и распарчена од диктатор. Киев денес е град полн со новинари од целиот свет. Ова искуство ќе ги обликува нивните погледи за Украина засекогаш. Заборавивме, во годините на нашите илузии по студената војна, дека вака народите се запишуваат на менталната карта на Европа: во крв, пот и солзи.

(Тимоти Гартон Еш е познат британски историчар и колумнист на „Гардијан“)