Резултати од проектот RESET: Образование и вештини за иднината на обновливата енергија на Западен Балкан (2023–2025)

Дали знаевте дека на Западен Балкан, интензитетот на јаглерод е повеќе од пет пати поголем отколку во ЕУ и дека повеќето домаќинства сè уште се потпираат на јаглен, нафта или дури и традиционално огревно дрво за греење? Оваа зависност не само што го прави регионот еден од најинтензивните со јаглерод во Европа, туку ја зголемува и ранливоста кон енергетска сиромаштија, здравствени ризици и економска нестабилност. За да се справи со ова, Зелената агенда за Западен Балкан, лансирана во 2020 година, постави јасна насока: намалување на емисиите на CO₂, намалување на зависноста од фосилни горива и движење кон обновлива енергија. Но, постои една замка – без квалификувани работници и модерни образовни системи, оваа транзиција не може да успее.

Тука доаѓа до израз проектот RESET – Услуги за обновлива енергија во образованието и обуката. Имплементиран од Иницијативата за образовни реформи на Југоисточна Европа (ERI SEE), со поддршка на Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) и нарачан од Германското федерално министерство за економска соработка и развој (BMZ) во рамките на Регионалното климатско партнерство, RESET служеше како димензија за образование и вештини на поширокиот регионален проект Зелена агенда: Декарбонизација на електроенергетскиот сектор во Западен Балкан.

Додека Зелената агенда за Западен Балкан ги постави целокупната насока и долгорочните цели на енергетската транзиција, проектот RESET се фокусираше на остварување на овие амбиции во секторот за стручно образование и обука. Со развивање наставни материјали, зајакнување на системите за стручно образование и обука (VET) и поддршка на училиштата, наставниците и учениците, проектот RESET помогна да се обезбеди дека транзицијата кон обновлива енергија не е само за нови технологии и инфраструктура, туку и за луѓето и вештините што ќе ја обликуваат енергетската иднина на регионот.

Во текот на две години (2023–2025), тимот на проектот RESET работеше во шест економии од Западен Балкан – Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија – и донесе конкретни, трајни резултати:

• Материјали за настава и учење (TLM): За прв пат, беа развиени регионални ресурси за настава и учење за две области критични за секторот за обновлива енергија – Инсталација и одржување на сончеви фотоволтаични системи и Инсталација и одржување на електрична опрема во ветерни електрани. Овие практични и модерни водичи, со бројни видеа, вежби и примери, објавени на црногорски, албански, македонски и српски јазик, сега се достапни за стручните училишта и центрите за образование на возрасни низ целиот регион. Материјалите за настава и учење се достапни за преземање на следниот линк.
• Акционен план: Во 2025 година, RESET го координираше развојот на Регионалниот акционен план – Поддршка на образованието и обуката за секторот за обновлива енергија. Овој стратешки документ им дава на министерствата, агенциите и другите релевантни тела мапа на патот за усогласување на нивните активности со потребите на пазарот на трудот во секторот за обновлива енергија, осигурувајќи дека можат да ја поддржат енергетската транзиција.
• Подигање на свеста и информирање на регионално и национално ниво: Преку две регионални конференции на EduEnergy, 12 национални настани и целна медиумска кампања, RESET ги собра едукаторите, бизнисите, креаторите на политики и пошироката јавност, покажувајќи дека кариерите во обновливата енергија не се само неопходни, туку и привлечни, родово и социјално инклузивни и ориентирани кон иднината.

Првата конференција на EduEnergy: Градење мостови за учење за одржлива енергија (март 2024 година) ги разгледа предизвиците во енергетскиот сектор и вештините потребни за поддршка на зелената транзиција, ангажирајќи над 200 учесници од регионот. Втората конференција, EduEnergy 2.0: Кон обликување на иднината на транзицијата кон обновлива енергија во Западен Балкан (октомври 2024 година), се фокусираше на улогата на образованието во транзицијата кон обновлива енергија, истражувајќи ги потребите на пазарот на трудот, социјалната одржливост и родовата еднаквост. Двете конференции обезбедија регионални платформи за дијалог, размена и усогласување помеѓу образовните системи и енергетскиот сектор, осигурувајќи дека развојот на вештини е препознаен како камен-темелник на зелената транзиција.

o Покрај тоа, дванаесет национални настани беа организирани низ сите економии на Западен Балкан помеѓу април и јуни 2025 година. Овие настани собраа претставници на стручни училишта и даватели на образование за возрасни, ги претставија новоразвиените регионални материјали за настава и учење за соларни фотоволтаици и енергија од ветер и ги истакнаа потребите на пазарот на трудот, родовите аспекти и можностите за финансирање. Со вклучување на образовни институции, експерти и креатори на политики на национално ниво, настаните ја зајакнаа соработката со енергетскиот сектор и подиректно ги промовираа кариерите во обновливата енергија во рамките на секоја економија.

Од својот почеток во Будва во ноември 2023 година до конечниот Акциски план во септември 2025 година, RESET покажа што може да постигне регионалната соработка: нови алатки за настава и учење, заеднички сет на предложени акции и посилни мостови помеѓу училиштата и пазарот на трудот.

Но, приказната не завршува тука. Одржливоста на проектот RESET зависи од тоа како неговите резултати се пренесуваат: од наставници кои внесуваат обновлива енергија во училниците, од ученици кои ги претвораат новите вештини во идни кариери и од креаторите на политики кои создаваат рамки што ќе ја поддржат работната сила на утрешнината.

Следниот чекор е да се гради врз поставените темели. Тоа значи да се остане поврзан низ целиот регион, да се поттикнат посилни партнерства помеѓу училиштата, бизнисите и владите, да се обезбеди финансирањето да продолжи да ја поддржува зелената едукација и да се одржи инклузивната транзиција, така што никој не ќе биде изоставен.

Со овие чекори, Западен Балкан може побрзо да се движи кон чиста, конкурентна и фер енергетска иднина и секој има улога во тоа патување.

Дознајте повеќе за проектот и неговите резултати на страницата на проектот.