Путин ја губи битката за иднината на Русија

АНДРЕЈ КОЛЕСНИКОВ

Институционалното гниење го одразува степенот до кој застарел режимот на Путин – морално, политички и технолошки. Портретите на Генрик Јагода, директорот на страшната НКВД (тајната полиција на Советскиот Сојуз), висат во полициските станици

Откако Русите започнаа да протестираат против затворањето на лидерот на опозицијата, Алексеј Навални, безбедносните сили очигледно имаа карт-бланш за апсење демонстранти – и тоа го сторија со илјадници. Ако Русите толку многу свират со ситените на своите автомобили во знак на солидарност со демонстрантите, тие ризикуваат лични последици. Официјалниот одговор на протестите ги надминува минатите репресии на Кремљ. Тоа е војна.

Навални одамна е истакнат противник на претседателот Владимир Путин. Но, неговото апсење – веднаш по враќањето во Москва од Германија, каде што минуваше неколку месеци во опоравување од (претпоставеното) труењето нарачано од Кремљ – го сврте (како и неговите соборци, од кои многумина исто така беа уапсени) во нешто како морален авторитет исто така.

Сега, кога тој е осуден на речиси три години затвор – што можат да бидат продолжени, доколку властите го обвинат за повеќе злосторства – моралната положба на Навални е на исто ниво со доцно-советските дисиденти како Андреј Сахаров. Русите кои пред неколку недели никогаш не замислуваа дека ќе ризикуваат апсење поради некој морален императив, сега излегуваат на улиците. И многу од оние што остануваат дома сочувствително ги следат вестите за протестите и состојбата на Навални.

Се разбира, режимот на Путин се соочуваше и претходно со протести. Во 2011 година, Русите ги преплавија улиците во знак на протест против резултатите од парламентарните избори, а демонстрациите продолжија и во првата половина на 2012 година. Но, одговорот на Кремљ тогаш беше многу различен. Додека некои демонстранти навистина се соочија со кривични пријави, демонстрациите не беа уништени на толку суров начин. Кон крајот на 2011 година, дури имаше гласини дека Путин е подготвен да започне вистински дијалог со граѓанското општество, зголемувајќи ги надежите дека станува очаен – па дури и дека неговиот режим може да биде на работ на колапс.

Тој колапс не дојде. И, овој пат, Кремљ не дава навестување дека ќе преговара со демонстрантите. Стражари го опкружуваат квартот на Кремљ и квартот на Федералната служба за безбедност, а полицијата и Росгвардија (национална гарда) уапсија толку многу демонстранти што центрите за притвор пукаат по рабовите.

Но, за оние кои би сакале да го видат падот на Путин, ова може да биде поветувачки исход од она што се случи пред една деценија, бидејќи тоа покажува дека претседателот е во дефанзива. Кремљ во суштина стана бункер. Путин, кој историски избегнуваше да одговара на обвинувања за корупција, дури негираше дека ја поседува раскошната палата на Црното Море што Навални го прикажа во неодамнешното вирално видео.

Оваа промена ги одразува случувањата во Русија од анексијата на Крим пред седум години. Западните санкции воведени како одговор на тој потег постепено ја уништија економијата на Русија. И бидејќи државната интервенција во економијата е од суштинско значење за одржување на автократски режим – пристап кој речиси неизбежно завршува со обиди за регулирање на цените – наскоро следеше политичка ерозија. Добредојдовте во доцниот Советски сојуз.

Во денешна Русија, економската политика станува сè попримитивна: собирајте пари од даночните обврзници и потрошете ги на што сакаат Путин и неговите блиски, како што се спроведување на законот и бирократија (главен извор на покровителство). Тоа значи моќни безбедносни служби и полициајци за немири со црни шлемови кои бркаат млади луѓе по улиците и ги тепаат со палки. Тоа значи судии кои изрекуваат казни какви што сака Кремљ. И тоа значи масивна бирократска машина, со милиони вработени, која безумно ја повторува линијата на Кремљ (на пример, дека труењето на Навални го организираше Западот).

Помалку важно, очигледно, е функционална економија. Откако Русија ја нападна Украина, приватните и странските инвеститори го изгубија интересот. Со економски раст едвај над нулата, реалните приходи опаднаа за 10,6% од 2014 година. Руската влада известува за пад на БДП од 3,1% во 2020 година, но ова во термини на рубљата, а рубљата ослабува од ден на ден. Измерен во американски долари, БДП на Русија во 2020 година беше 10% помал отколку во 2019 година.

Економистите велат дека рубљата е потценета поради „политички фактори“. Но, тие фактори се креираат од самиот Кремљ. Ова е целосно отфрлање на Путин не само за демократизација и економска либерализација, туку и за секој обид за модернизација, што ја доведе економијата на колена.

И не страда само економијата. Судскиот систем на Русија веќе не е кредибилен. Универзитетите ја губат својата интелектуална енергија, бидејќи членовите на факултетот се гушат самите, а студентските активисти се протерани. Дури и државната бирократија се влошува. Ако Министерството за надворешни работи не може да спроведе продуктивни преговори со Западот, што е добро? Дали е единствената цел да се разгали грубата пропаганда во сталинистички стил?

Овој институционално гниење го одразува степенот до кој застарел режимот на Путин – морално, политички и технолошки. Портретите на Генрик Јагода, директорот на страшната НКВД (тајната полиција на Советскиот Сојуз), висат во полициските станици (тоа беше видливо за време на едно од судењата на Навални). Статуа на Лаврентиј Берија – најстрашната фигура во руската историја на дваесеттиот век по Сталин – е планирана за изложбената сала на Државната корпорација за атомска енергија „Росатом“.

Додека државата се врзува за минатото, руското општество се модернизира. Тука лежи вистинскиот конфликт во Русија денес: застареното и модерното се натпреваруваат за срцата и умовите на обичните Руси. Во оваа војна нема да има отстапки. Опозициската активност се третира како кривично дело. Непрофитни организации и независни медиуми се етикетираат како странски агенти.

Властите сметаат дека, испраќајќи го Навални во затвор, го задушиле неговото влијание. Но, тие постигнаа спротивен резултат, зајакнувајќи ја неговата популарност дури и кај оние кои претходно не го сакаа многу. Навални стана морален авторитет за многумина, привлекувајќи огромен интерес за себе и за протестите. Во исто време, тој ја разоткри бруталноста на властите. Но, неговиот рејтинг на неодобрување сепак се зголеми, бидејќи лојалистите на Путин го сметаат за вистинска закана за стабилноста.

Сепак, истото истражување покажува дека Навални ужива голема поддршка кај младите, особено кај оние на возраст од 18 до 24 години. Со други зборови, Путин почнува да ја губи битката за идните генерации од Навални.

Протестите ја претворија руската политика во бинарна афера: или сте со Навални или со Путин. И тоа е натпревар во кој Путин веќе не е сигурен дека може да победи. (Проект синдикејт)

(Андреј Колесников е постар соработник и претседавач на Програмата за руската домашна политика и политичките институции во Центарот Карнеги Москва. „Независен“ е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)