Путин и Трамп на обвинителна клупа?

Обвинението на њујоршката голема порота против поранешниот американски претседател Доналд Трамп за книговодствени злосторства поврзани со замолчени пари платени на актерката од филмови за возрасни Сторми Даниелс следи по налогот за апсење на Меѓународниот кривичен суд (МКС), пред две недели, за рускиот претседател Владимир Путин за воено злосторство депортирање деца од Украина. Овие случаи ја истакнуваат растечката и потенцијално опасна доминација на законот во политиката – домашна и меѓународна.

Двата настани се револуционерни. Обвинението на Трамп е прво за кој било претседател, сегашен или поранешен, во историјата на Соединетите Држави. Слично на тоа, меѓународните судови издадоа само неколку налози за апсење на шефови на држави, а никогаш за лидер на голема сила. Овие правни дејствија ќе создадат важни преседани и би можеле да имаат огромни последици, дури и ако ниту едно од нив не резултира со кривична осуда. Прашање е дали преседаните ќе бидат среќни, а последиците ќе бидат позитивни во рамнотежа.

Од Нирнбершкиот процес по Втората светска војна, целта на меѓународното кривично право беше да ја институционализира правната одговорност за воените активности. Повеќето меѓународни кривични трибунали беа под палецот на Советот за безбедност на Обединетите нации, што значеше дека тие не може да се користат против петте постојани членки на тоа тело со право на вето (Кина, Франција, Велика Британија, Русија и САД). Но, МКС, според дизајнот, не е должен на ОН. Иако Русија никогаш не се согласи со јурисдикцијата на МКС, Украина се согласи и МКС постапува врз таа основа.

Според обвинителот на МКС, Карим Кан, налогот за апсење дава надеж дека Путин ќе биде „одговорен“ за неговите злосторства врз украинските деца, а можеби и за многу други злосторства што ги водел во Украина. Покрај тоа, дури и ако Путин никогаш не заврши на обвинителна клупа во Хаг, налогот за апсење може, забележува МКС, „да придонесе за спречување на натамошното извршување на злосторствата“ во Украина. Харолд Кох, професор на Правниот факултет на Јеил и поранешен правен советник на Стејт департментот, тврди дека тоа исто така може да го делегитимира, изолира и ослабне Путин, а со тоа да ја намали неговата преговарачка моќ.

А сепак, како што тврди поранешниот колега на Кох во Стејт департментот, Стивен Помпер, налогот за апсење може да има сериозни „негативни ефекти“. Сега, шефот за политика во Меѓународната кризна група, Помпер е загрижен дека потегот може да го направи Путин уште поопасен и деструктивен, да го попречи секој иден мировен процес и да спречи мултилатерална соработка со Русија за колатерални прашања како хуманитарна помош во Сирија и Авганистан. Тоа, исто така, може да му наштети на легитимноста на самиот МКС, особено ако налогот ја подели меѓународната поддршка за Судот или ако земјите одбијат да ја исполнат својата законска обврска да го уапсат и префрлаат Путин во Хаг, доколку им се укаже шанса.

Аналогните компромиси го нарушуваат гонењето на Трамп. Трамп заслужува да оди во затвор ако го прекршил њујоршкиот кривичен закон. Тоа што е поранешен претседател е ирелевантно. А осудувањето на таква моќна фигура би било посебно оправдување на владеењето на правото. Обвинението, исто така, може, како што тврди Александар Бурнс, да му наштети на Трамп политички со тоа што ќе ја доведе дома до маргиналност неподобноста за функцијата на Трамп.

Но, може да има и спротивен ефект. Случајот на окружниот обвинител на Њујорк, Алвин Брег, нашироко се смета за слаб, вклучително и од почитуван обвинител кој претходно работел на него. Поради оваа слабост и во светло на врските на Брег со политиката на Демократската партија, републиканците во голема мера ќе го сметаат обвинението како политички мотивирано и веќе успеаја да постават политичка борба со Брег.

Тешко е да се процени краткорочната политика на обвинението на Брег и на гневните одговори на Трамп. Но, се чини дека епизодата ќе има негативно влијание врз посериозните и веродостојни истраги на федералниот специјален советник Џек Смит за Трамп. Смит има моќен случај, особено кога станува збор за поседувањето на документи на американската влада од страна на Трамп – вклучително и многу високо доверливи – во неговиот дом во Мар-а-Лаго.

Но, очекуваното обвинение во федералниот случај секогаш ќе биде контроверзно, бидејќи ќе доаѓа од Министерството за правда на администрацијата на Бајден, откако Трамп веќе ја објави својата претседателска кандидатура за 2024 година. По обвинението во Њујорк, напорите на Смит ќе се соочат со дополнителен предизвик да се погледне како обвинителско трупање.

Некој може да помисли дека загриженоста за практичните последици од гонењето на Путин и Трамп е ирелевантна. И двајцата, на крајот на краиштата, направиле многу лоши дела и владеењето на правото бара тие да бидат казнети. Fiat justitia, ruat caelum – правдата нека биде задоволена, иако рајот падне.

Но, ова е нереално гледиште за кривично-правната работа во високата домашна и меѓународна политика. Ако налогот за апсење на МКС доведе до повеќе смрт и страдање отколку што инаку би се случило, судот и поширокиот проект на меѓународното кривично право ќе бидат дискредитирани. Слично, ако обвинението во Њујорк му даде поголема сила на Трамп – а особено ако се смета дека предизвикува синџир на настани што ќе доведат до негов реизбор или до дестабилизирачки одмазди по патот – ќе се види од многу Американци како трагична грешка.

Сега не можеме да знаеме дали овие работи ќе се случат, или ќе се гледаат на овој начин. Но, ако е така, правдата очигледно нема да биде задоволена.

(Џек Голдсмит е професор по право на Универзитетот Харвард и постар соработник на Хувер институтот. текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)