Повисоки каматни стапки носат само болка без корист

Непоколебливата определба на централните банки да ги зголемат каматните стапки е навистина извонредна. Во име на припитомување на инфлацијата, тие намерно тргнаа на пат да предизвикаат рецесија – или да ја влошат доколку дојде до неа. Покрај тоа, тие отворено ја признаваат болката што ќе ја предизвикаат нивните политики, дури и ако не нагласуваат дека сиромашните и маргинализираните, а не нивните пријатели на Вол стрит ќе го сносат најголемиот товар. И во Соединетите Држави, оваа болка несразмерно ќе ги снајде обоените луѓе.

Како што покажува новиот извештај на Институтот Рузвелт на кој јас сум коавтор, сите придобивки од дополнителното намалување на инфлацијата предизвикано од каматните стапки ќе бидат минимални, во споредба со она што ќе се случуваше во секој случај. Се чини дека инфлацијата веќе се намалува. Можеби се ублажува побавно отколку што оптимистите се надеваа пред една година – пред војната на Русија во Украина – но сепак е умерена, и од истите причини што оптимистите ги наведоа. На пример, високите цени на автомобилите, предизвикани од недостиг на компјутерски чипови, ќе се намалат кога ќе се решат тесните грла. Тоа се случуваше, а залихите на автомобили навистина се зголемуваа.

Оптимистите очекуваа и намалување на цените на нафтата, наместо да продолжат да се зголемуваат; тоа, исто така, е токму она што се случи. Всушност, намалената цена на обновливите извори на енергија подразбира дека долгорочната цена на нафтата ќе падне уште пониско од денешната. Штета е што порано не се преселивме на обновливи извори. Ќе бевме многу подобро изолирани од каприците на цените на фосилните горива и ќе бевме многу помалку ранливи на каприците на диктаторите на нафтените држави како рускиот претседател Владимир Путин и принцот на саудиската Арабија, кој поттикнува на војна и убива новинари, престолонаследникот Мохамед бин Салман ( нашироко познат како МБС). Треба да бидеме благодарни што и двајцата не успеаја во нивниот очигледен обид да влијаат на среднорочните избори во САД во 2022 година со нагло намалување на производството на нафта на почетокот на октомври.

Уште една причина за оптимизам е поврзана со маржите – износот со кој цените ги надминуваат трошоците. Додека маржите полека се зголемуваат со зголемената монополизација на американската економија, тие се зголемија од почетокот на кризата со Ковид-19. Како што економијата излегува поцелосно од пандемијата (и, се надеваме, од војната), тие треба да се намалат, а со тоа да се ублажи инфлацијата. Да, платите привремено се зголемуваат побрзо отколку во периодот пред пандемијата, но тоа е добра работа. Има огромно секуларно зголемување на нееднаквоста, што неодамнешното намалување на реалните (прилагодени на инфлацијата) платите на работниците само го влоши.

Извештајот на Институтот Рузвелт, исто така, го отфрла аргументот дека денешната инфлација се должи на прекумерното трошење на пандемијата и дека нејзиното враќање надолу бара долг период на висока невработеност. Инфлацијата предизвикана од побарувачката се јавува кога агрегатната побарувачка ја надминува потенцијалната агрегатна понуда. Но, тоа, во најголем дел, не се случи. Наместо тоа, пандемијата доведе до бројни секторски ограничувања на понудата и промени во побарувачката кои – заедно со асиметриите на приспособување – станаа основни двигатели на растот на цените.

Размислете, на пример, дека денес има помалку Американци отколку што се очекуваше да има пред пандемијата. Не само што политиките на Ковид-19 од времето на Трамп придонесоа за загубата на повеќе од еден милион луѓе во САД (а тоа е само официјална бројка), туку и имиграцијата, исто така, се намали, поради новите ограничувања и генерално помалку добредојдената, повеќе ксенофобична животната средина. Според тоа, двигателот на зголемувањето на кириите не беше големото зголемување на потребата за домување, туку широко распространетата промена на работа на далечина, која се промени каде луѓето (особено работниците со знаење) сакаа да живеат. Како што се движеа многу професионалци, во некои области се зголемија кириите и трошоците за домување, а во други паднаа. Но, кириите се зголемија онаму каде што побарувачката се зголеми повеќе од оние каде што побарувачката се намали; со што, промената на побарувачката придонесе за вкупната инфлација.

Да се вратиме на големото политичко прашање. Дали повисоките каматни стапки ќе ја зголемат понудата на чипови за автомобили, или понудата на нафта (некако да се убеди МБС да испорачув повеќе)? Дали ќе ја намалат цената на храната, освен со намалување на глобалните приходи толку многу што луѓето ќе ја намалат нивната исхрана? Се разбира не. Напротив, повисоките каматни стапки ја отежнуваат мобилизацијата на инвестиции кои би можеле да го ублажат недостигот на понуда. И како што покажуваат и извештајот од Институтот Рузвелт и мојот претходен извештај за Институцијата Брукингс со Антон Коринек, постојат многу други начини на кои повисоките каматни стапки може да ги влошат инфлаторните притисоци.

Добро насочените фискални политики и другите, пофино усогласени мерки имаат подобри шанси да ја скротат денешната инфлација отколку тапите, потенцијално контрапродуктивни монетарни политики. Соодветниот одговор на високите цени на храната, на пример, е да се смени децениската политика за поддршка на земјоделските цени која им плаќа на земјоделците да не произведуваат, кога треба да бидат охрабрени да произведуваат повеќе.

Слично на тоа, соодветен одговор на зголемените цени што произлегуваат од несоодветната пазарна моќ е подоброто спроведување на антимонополски мерки, а начинот да се одговори на повисоките кирии на сиромашните домаќинства е да се поттикнат инвестициите во нови станови, додека повисоките каматни стапки го прават спротивното. Ако имало недостиг на работна сила (чиј стандарден знак е зголемените реални плати – спротивно од она што во моментов го гледаме), одговорот треба да вклучува зголемено обезбедување на детска грижа, про-имиграциска политика и мерки за зголемување на платите и подобрување на работните услови. .

По повеќе од една деценија ултра ниски каматни стапки, има смисла да се „нормализираат“. Но, подигањето на каматните стапки надвор од тоа, во донкихотски обид брзо да се скроти инфлацијата, не само што сега ќе биде болно; ќе остави долготрајни лузни, особено на оние кои најмалку се способни да го поднесат товарот од овие лошо смислени политики. Спротивно на тоа, повеќето од фискалните и другите одговори опишани овде ќе донесат долгорочни социјални придобивки, дури и ако се покаже дека инфлацијата е повеќе придушена отколку антиципирана.

Психологот Абрахам Маслоу славно рекол: „На човек со чекан, сè му изгледа како шајка“. Само затоа што Федералните резерви на САД имаат чекан, тие не треба да одат наоколу и да ја разбиваат економијата.

(Џозеф Штиглиц, нобеловец по економија и професор на Универзитетот Колумбија е поранешен главен економист на Светска банка. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)