Победата на Орбан ја згуснува темницата што ја голта Европа

Додека стоев во студена, неутешна толпа во центарот на Будимпешта доцна во неделата навечер, слушајќи го унгарскиот опозициски лидер Петер Марки-Зај како го признава поразот на изборите во земјата, Твитерот на мојот телефон беше исполнет со слики од убиени украински цивили во градот Буча. На некои од нив им беа врзани рацете зад грб. Покрај една убиена жена лежеше привезок со приврзок на кој беа прикажани жолтите ѕвезди на сината позадина на европското знаме. Украинските ужаси се очигледно многу полоши од унгарските мизерии, но тие две се судбински поврзани.

Горчлива иронија е тоа што, токму како што дознаваме за некои од најлошите злосторства во војната на теророт на рускиот претседател Владимир Путин против Украина, најблискиот сојузник на Путин меѓу лидерите на ЕУ, унгарскиот премиер Виктор Орбан, е реизбран делумно затоа што тој ја претвори таа војна за своја политичка корист. Покрај искористувањето на сите предности што веќе ги има вградено во силно наместениот политички систем, како што се прекроените изборни единици и огромната медиумска доминација, Орбан победи велејќи им на Унгарците дека ќе ги држи надвор од оваа војна – и дека нивните сметки за греење ќе останат ниски поради неговите слатки договори за гас со Путин.

Во својот победнички говор, унгарскиот лидер ги наведе „противниците“ што ги победил. Тие ги вклучуваат меѓународните медиуми, бриселските бирократи и украинскиот претседател Володимир Зеленски, кој жестоко го критикуваше за неговото противење на испораките на оружје и дополнителни санкции кои очајно ѝ се потребни на Украина. Така, тој ни кажува точно кои се неговите непријатели – а пријателот Путин побрза да му честита за неговата славна победа.

Доколку победеше унгарската шестпартиска опозициска коалиција предводена од Марки-Зај, Унгарија ќе станеше цврст западен сојузник наспроти руската агресија, како што се покажуваат другите земји од централна Европа, како Полска и Чешка. „Руси одете си дома!“ скандираа некои млади на самиот крај на тоа неутешно опозициско будење во Будимпешта, потсетувајќи на слоганот од времето на советската инвазија на Унгарија во 1956 година. Одејќи назад на полноќ преку напуштениот Плоштад на хероите, се сетив како токму на тоа место во јуни 1989 година слушнав како младиот, навидум идеалист, Орбан повикува на повлекување на советските трупи од Унгарија. Сепак, сега остарениот циник категорично одбива да дозволи залихите на западно оружје да минуваат низ Унгарија за да ѝ помогне на украинската армија да ги испрати Русите дома. Се прашувам што гледа кога ќе се погледне во огледало.

Опозициската влада, исто така, би се приклучила на канцеларијата на европското јавно обвинителство, овозможувајќи гонење на добро документирана корупција во користењето на фондовите на ЕУ. Ќе ја исфрлеше Меѓународната инвестициска банка, за која опозицијата вели дека е тесно поврзана со режимот на Путин. И тоа би го започнало тешкиот процес на враќање на Унгарија во вистинска либерална демократија.

Наместо тоа, партијата Фидес на Орбан повторно обезбеди двотретинско супермнозинство, овозможувајќи и да го промени уставот по своја волја. Без оглед на гаранциите што ќе ги даде во Брисел или Вашингтон, ќе продолжи да го консолидира она што политиколозите го опишуваат како изборен авторитарен режим. Политичкиот систем на Унгарија сега е поблизок до оној на Србија која не е членка на ЕУ, која овој викенд забележа истовремена победа на друг националистички изборен авторитарец, претседателот Александар Вучиќ, отколку на демократијата како Франција или Португалија. Орбан и Вучиќ се блиски сојузници.

Имаше значителни пропусти на опозицијата. Шесте партии не беа обединети како што требаше, а водечкиот кандидат очигледно не успеа да го убеди електоратот надвор од Будимпешта. Генерално, опозицијата всушност загуби гласови, иако доби некои едночлени изборни единици во главниот град. Но, факт е дека ова не беа фер избори.

Каде и да одев во последните пет дена, видов улици и вагони на метро облепени со плакати финансирани од владата на кои е прикажана авункуларна слика на Виктор Орбан покрај слоганот „Да ги заштитиме мирот и безбедноста на Унгарија“. Друг сеприсутен постер покажа млада мајка и дете со слоганот „Заштити ги децата“. Ова го рекламираше владиниот референдум спроведен во исто време со изборите, со прашања како „Дали ја поддржувате промоцијата на терапија за промена на полот за малолетни деца?“ (Референдумот не ги достигна потребните 50% од важечките гласови.) Државните медиуми немилосрдно промовираа про-Орбан наратив, како што тоа го правеа повеќе од една деценија, па дури и потрошија извесно време ефикасно обвинувајќи ги Украинците за војната во Украина. Марки-Зај имаше само пет минути на државната телевизија да ја објасни опозициската програма. Фејсбук беше обложен со платено рекламирање што го поддржува режимот, со што го продолжи незадоволното досие на платформата за помагање на непријателите на либералната демократија во замена за валкана добивка.

Сепак, имајќи раскошно трошење на даноци и социјални средства за да победи на изборите, на владата на Орбан ` се потребни средства од ЕУ за да пополни голема дупка во нејзините финансии. Доколку ЕУ не е подготвена едноставно да прифати дека сега има авторитарна земја-членка, таа конечно треба да наметне ригорозни условувања на тековите на европските пари кои долго време беа една од главните извори на моќта на Орбан. Ова значи да се продолжи со задржување на грантови и заеми за закрепнување по ковид, бидејќи транспарентноста не може да се гарантира со режим кој всушност е изграден на коруптивна употреба на пари од ЕУ. Тоа, исто така, значи конечно активирање на механизмот за условување на владеењето на правото што може да спречи значителни делови од финансирањето од редовниот буџет на ЕУ. (И да не бидеме измамени да ѝ даваме многу пари на Унгарија за украинските бегалци кои всушност веќе се преселиле во други земји.)

Но, тука е проблемот. Соочена со најновите докази за варварското однесување на руските трупи во Украина, Европа треба да ги засили санкциите против Путин. Кога Орбан се врати од поврзаните самити на НАТО и ЕУ во Брисел минатиот месец, неговата влада испрати е-пошта до сите Унгарци кои се пријавиле за вакцина против ковид во која се вели дека „на дневен ред се ставени предлози против кои интересите на Унгарија мора да бидат заштитени“. Неговата влада никогаш нема да дозволи испораката на оружје преку Унгарија да оди во Украина, ниту да се воведат санкции за 85 отсто од унгарскиот гас и 64 отсто од нејзината нафта што доаѓа од Русија. Како одговор на злосторствата во Буча, лидерите на ЕУ, како што е францускиот претседател Емануел Макрон, сега бараат повеќе санкции, вклучително и за руската нафта. Самонаречените „реалисти“ може да тврдат дека Брисел мора да остане мек кон Унгарија за да го задржи Орбан на заедничкиот фронт за Украина.

Европа сега треба да стане строга и кон рускиот непријател надвор и кон унгарскиот непријател внатре. Но, дали може и дали ќе ги направи и двете одеднаш? Еве уште една дилема што овој мрачен, депресивен викенд ѝ ја претстави на длабоко потресената Европа.

(Тимоти Гартон Еш е историчар, политички писател и колумнист на „Гардијан“)