„Ова е дното“: Извозот на рускиот гас падна на нивото од 1985

Обидот да се замрзне Европа за да се постигнат отстапки за Украина скапо го чинеше „Гаспром“. Откако го загуби најголемиот странски пазар, кој пред војната обезбедуваше 80 отсто од извозот и две третини од приходите на „Гаспром“, рускиот гасен монопол се врати назад речиси четири децении во минатото.

На крајот на 2023 година, „Гаспром“ продаде околу 69 милијарди кубни метри гас за извоз – минималниот волумен од 1985 година, пресмета Ројтерс. Во споредба со 2022 година (100,9 милијарди кубни метри), која веќе стана најлошата година за компанијата во целата нејзина историја, обемот на испумпуван гас во странство се намали за уште една третина. И во споредба со нивото од пред војната (185 милијарди кубни метри во 2021 година), извозот на „Гаспром“ падна трикратно.

Испораките за Европа паднаа на 28 милијарди кубни метри, на нивото од втората половина на 1970-те. За споредба: во 1975 година, СССР испумпуваше 19,3 милијарди кубни метри годишно во европските земји, а во 1980 година, откако склучи голем договор со Германија, веќе беа 54,8 милијарди. Во изминатата година, Кина купи преку гасоводот „Моќта на Сибир“ рекордни 23 милијарди кубни метри. Ова, сепак, компензира само една осмина од претходниот извоз во Европската унија (180 милијарди кубни метри).

„Ова е дното и ќе продолжиме да градиме од ова дно. Лошата вест е дека враќањето, дополнителното зголемување, ќе биде бавно“, рече Алексеј Белогориев, директор за истражување и развој на Институтот за енергија и финансии, на форумот за гас во Москва.

Кремљ смета на Кина, нудејќи ѝ да ја зголеми набавката на гас 5 пати, на 100 милијарди кубни метри годишно. Но, според прогнозите, побарувачката за увезен гас во Кина ќе порасне за само 80 милијарди кубни метри до 2030 година, а целиот овој волумен е веќе договорен, вклучително и за гас од Туркменистан и ЛНГ, посочува Белогориев.

Договорот за транзит на руски гас преку Украина истекува во 2024 година, што значи дека испораките за Европа може да продолжат да паѓаат. Ќе биде нереално да се врати изгубениот обем на извоз во следните 10 години, вели главниот економист на ВЕБ, Андреј Клепач: „Дури и ако ги земеме предвид постоечките и планираните договори со Кина, нема да можеме да надоместиме за загубите од речиси 100 милијарди кубни метри“.

Според прогнозата на Белогориев, заедно со падот на залихите во Европа, ќе стагнира и извозот во Турција. Што ќе се случи со побарувачката на гас во Кина по 2030 година е отворено прашање, продолжува експертот. Претседателот Владимир Путин упорно го поканува Пекинг да изгради нов гасовод, „Моќта на Сибир 2“. И иако за проектот двапати се разговараше во текот на годината во преговорите со кинескиот претседател Ши Џинпинг, долгоочекуваниот договор никогаш не беше потпишан.

Според „Саут Чајна морнинг пост“, каменот на сопнување беше цената: веќе купувајќи руски гас по половина од цената на Турција и Европа, Кина смета на нови попусти, а освен тоа, не сака да инвестира ниту еден јуан во изградбата. Според Пекинг, сметката од повеќе милијарди долари за гасоводот треба целосно да ја плати „Гаспром“.