Македонскиот случај

Ако се бара една политичка цел во сите триесет години независна државност, тоа би била стабилност. Тој во голема мера ја определуваше економската политика, која пак ја одредуваше економската активност и развојот.

Како прво, можеби не е на одмет да се прикаже економски раст во целиот период од 1991 до 2020 година, по периоди.

Причините, сепак, се различни. Ова можеби најдобро се гледа ако се погледне политиката на девизниот курс и фискалната политика. Девизниот курс на денарот беше фиксиран за германската марка, а потоа и за еврото, а целата економска политика беше подредена на неговата стабилност. Денарот девалвираше само еднаш, во 1997 година. Економската цел беше развојот да се базира на извозот, што е во согласност со фактот дека македонската економија е мала и затоа треба да расте побрзо доколку се сврти кон големиот европски пазар. Сепак, стабилноста веројатно беше клучната причина да не се манипулира со девизниот курс во услови кога не е јасно дека тоа нема да доведе до економска нестабилност.

Проблемот со оваа стратегија беше двоен. Од една страна, македонската економија е повеќе зависна од регионалниот пазар отколку повеќето други балкански економии. А економските случувања во регионот, не само во Југославија, не беа поволни. Во најдобриот период, по 2001 година и пред финансиската криза од 2008 година, грчката економија поволно влијаеше врз македонскиот развој. Но, генерално, регионалниот развој не беше поволен за македонската економија.

Од друга страна, имаше потреба да не се тежнее кон фискална експанзија, на што особено инсистираше Меѓународниот монетарен фонд. Причината беше зачувување на курсот, што беше само делумно оправдано. Затоа што секако можеше да се инвестира во инфраструктурни и други проекти без да се загрози курсот. Подоцна тој став беше коригиран, но потоа дојдоа други неволји, особено политички.

На друга страна, интересот за зачувување на стабилноста позитивно влијаеше на демократизацијата на земјата. Што повторно бара национализмот да биде умерен, бидејќи во периоди кога не бил, имало сериозни внатрешни проблеми. Исто така, одржувањето на стабилноста поттикна умереност во односите со соседите, кои повторно не секогаш реагираа во иста мера.

Конечно, членството во НАТО и ЕУ се цели кои конечно би ја стабилизирале државата. ЕУ тоа го сфати во 2001 година, а од тогаш главно не придонесува за стабилноста на земјата.

(Владимир Глигоров е економист. Текстот е објавен во „Нови магазин“)