Колку време ќе му треба на Западен Балкан да го достигне стандардот на ЕУ? Еве што вели ЕБОР

За целосно достигнување на просечниот животен стандард на ЕУ на земјите од западен Балкан ќе им бидат потребни најмалку неколку децении, а можеби и 70 години или повеќе, се вели во најновиот извештај на Европската банка за обнова и развој насловен како „Дали Западен Балкан може да се зближи кон животниот стандард на ЕУ?“, објавен овој месец.

Според ЕБОР, невозможно е со сигурност да се каже колку долго ќе трае овој процес на приближување или да се биде сигурен дека Западен Балкан еден ден целосно ќе се приближи кон животниот стандард на ЕУ.

„Она што можеме да го направиме е да изградиме некои веродостојни сценарија и пресметки колку години би биле потребни за секоја од нив. Во најдобар случај, на разликата во растот помеѓу ЗБ-6 и ЕУ-27 се враќа на нивото забележано во седум до осум години пред глобалната финансиска криза. Според ова (високо) оптимистичко сценарио, целосната конвергенција бара помеѓу две и три децении. Пореален случај е разликата во растот помеѓу двата региона
еквивалентно на просекот во периодот 2001-2021 година. Потоа, опфатот ќе биде готов за околу 40 години“, се вели во извештајот.

Доколку пак, темпото на раст биде прилично бавно, забележано во двата региона од глобалната финансиска криза одржуван од година во година отсега натаму, на регионот ЗБ-6 ќе му требаат околу 70 години за целосно да се спои со ЕУ-27.

Како што посочува ЕБОР, овие илустративни пресметки го истакнуваат обемот на предизвиците со кои се соочува регионот.

Основниот проблем со кој се соочуваат економиите на Западен Балкан е ниската продуктивност. Регионот има децении на недоволно инвестирање, најмногу во инфраструктурата и енергетскиот сектор. Бизнисите се соочуваат секој ден сопроблеми, како што се корупцијата, неформалната економија и недостатокот на административни капацитети на јавниот сектор кои се длабоко вкоренети и затоа е тешко да се реформираат.

Повеќето земји во овој регион, исто така, забележаа пад на населението од 1990-тите како резултат на падот на наталитетот и големиот одлив на емиграција. Јазот во продуктивноста помеѓу ЕУ-27 и ЗБ-6 едвај се промени од 2001 година, а воопшто не од 2009 година, што имплицира дека (ограничената) економска конвергенција што се случи оттогаш беше поттикната од порастот на нивоа на вработеност во ЗБ-6.

Во извештајот исто така се посочува дека луѓето од Западен Балкан обично се многу посиромашни од нивните колеги во ЕУ.

„Ние го споредуваме стандардот на живот низ земјите кои користат проценка на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) за годишниот БДП по глава на жител во американски долари, приспособени за паритетот на куповна моќ.

Користејќи ја оваа мерка, просечниот БДП по глава на жител во 2021 година во ЗБ-6 беше 
18.131 долари(16.827 евра), кои се движат од 13.240 американски долари (12.288 евра) во Косово до 22.787 американски долари (21.148 евра) во Црна Гора.

Просекот е околу половина од просекот на 11-те земји-членки на ЕУ од централна, источна и југоисточна Европа (ЕУ11), нешто помалку од половина од просекот меѓу јужноевропските земји и само една третина од повеќето напредни европски земји.

Во изминатите две децении се случи одредено приближување на животниот стандард со оној на на ЕУ. Годишната стапка на раст на регионот на Западен Балкан помеѓу 2001 и 2021 година беше 3,6 отсто наспроти 0,9 отсто во оние земји кои сега ја сочинуваат ЕУ (ЕУ-27). Како резултат на тоа, јазот меѓу двата региони се намали, со БДП по глава на жител во ЗБ-6 што се движи од 21 отсто од просекот на ЕУ-27 во 2001 година до 35 проценти во 2021 година.
Но. брзината на конвергенција се намали со текот на времето. Овој период може да се подели во две различни фази: пред целосното влијание на глобалната финансиска криза (2001-08) и потоа (2009-21). Во текот на поранешниот период, годишниот раст (пондериран просек) во ЗБ-6 беше повеќе од четири процентни поени повисок отколку во ЕУ-27 (6,0 наспроти 1,5 отсто). Во последниот период, растот на ЗБ-6 беше само 2,6 отсто, споредено со 1,1 отсто во ЕУ-27, се вели во извештајот на ЕБОР.

Инаку, извештајот беше објавен во пресрет на денешниот Инвестициски самит за Западен Балкан, што се одржа во Лондон во организација на ЕБОР.

Како што потенцира еврокомесарот за соседска политика и проширување Оливер Вархеи во онлајн обраќање, минатиот ноември Европската комисија предложи нов план за раст на Западен Балкан со двојна цел да се поттикне социо-економското приближување на земјите од Западен Балкан кон ЕУ и со тоа да се забрза пристапотниот процес во овој регион.

„Планот се заснова на четири столба чија цел е приближување на Западен Балкан до единствениот пазар на ЕУ, продлабочување на регионалната економска интеграција, забрзување на фундаменталните реформи и зголемување на финансирањето – посочи тој.

На конференцијата во Лондон учествуваше и владина делегација на Македонија, предводена од премиерот Талат Џафери. 

Како што соопштија од неговиот кабинет, Џафери, на маргините на Инвестицискиот самит за Западен Балкан на Европската банка за обнова и развој, остварил билатерална средба со претседателката на ЕБОР, Одил Рено-Басо.

На средбата, соговорниците изразија меѓусебно задоволство за повеќедецениската соработка и поддршка која Северна Македонија ја добива од Европската банка за обнова и развој.

Претседателката Рено-Басо изрази благодарност за брзото заокружување на процесот на ратификација на амандманите на Договорот за основање на Банката, истакнувајќи ја Северна Македонија како најефикасна земја на тој план, што од ЕБОР високо се цени.

Премиерот Џафери истакна дека, Владата особено ја цени поддршката на ЕБОР, како во јавниот сектор, така и онаа за развој нa приватниот сектор и домашното стопанство. Воедно, ја потврди целосната посветеност на Владата на имплементација на тековното портфолио на проекти, како и на подготовка на идни проекти кои би се финансирале од банката.

На средбата, соговорниците разговараа и за исклучително значајната поддршка во полето на животната средина преку Регионалниот проект за цврст отпад, како и за изградбата на Пречистителна станица за отпадни води во Скопје. Во истата област се вклучени и проектите за забрзана транзиција од јаглен, како и проектот за регионална гасификација.

Во тој контекст, премиерот Џафери искажа лична благодарност, затоа што тоа претставува значаен и активен двигател на современите реформски процеси и програмски определби, преку обезбедување на силна финансиска и советодавна поддршка во сите области, обезбедувајќи просперитет на граѓаните на Република Северна Македонија.