Ирак го прави првиот чекор да стане најголем производител на нафта во светот

Ирачкиот парламентарен комитет за нафта и гас планира да го зголеми производството на нафта во земјата на повеќе од пет милиони барели дневно, според објавените записници на комисијата неодамна, пишува во текст објавен на Оилпрајс.ком, Сајмон Ваткинс, трговец и продавач на FX, финансиски новинар и автор. Тој беше раководител на институционална продажба и тргување во Forex.

„Како што е целосно анализирано во мојата нова книга за новиот поредок на глобалниот пазар на нафта, не само што тоа би можело да го направи релативно лесно од страна на Ирак, туку исто така лесно може да биде претходник за понатамошно зголемување на производството на нафта до 13 милиони барели дневно (bpd) доколку постапува правилно. Ова ќе го направи Ирак најголемиот производител на нафта во светот“, посочува Ваткинс.

Во продолжение, интегралниот текст на Ваткинс за Оилпрајс:

Општо земено, Ирак останува најголемата релативно неразвиена граница на нафта во светот. Официјално, според EIA, има многу конзервативно проценети 145 милијарди барели докажани резерви на сурова нафта (скоро 18 проценти од вкупниот број на Блискиот Исток и петти по големина на планетата). Неофицијално, исклучително е веројатно дека во него има многу повеќе нафта.

Во октомври 2010 година, ирачкото Министерство за нафта ја зголеми сопствената бројка за докажаните резерви на земјата на 143 милијарди барели. Меѓутоа, во исто време со изготвувањето на официјалните бројки за резерви, Министерството за нафта изјави дека неоткриените ресурси на Ирак изнесуваат околу 215 милијарди барели. Ова исто така беше бројка до која беше дојдена во детална студија од 1997 година од угледната компанија за нафта и гас, „Петролог“. Сепак, дури и оваа бројка не ги вклучува деловите на северен Ирак во полуавтономниот регион Курдистан. Ова значеше, како што е нагласено од ИЕА, дека повеќето од нив биле дупчени во периодот пред да започнат 1970-тите кога техничките ограничувања и ниските цени на нафтата дадоа потесна дефиниција за тоа што претставува комерцијално успешен бунар отколку што би било случај сега. Севкупно, ИЕА подвлече дека нивото на конечно обновливи ресурси низ цел Ирак (вклучувајќи го и регионот Курдистан) е околу 246 милијарди барели.

Со оглед на вистинскиот размер на резервите на нафта во Ирак – и фактот дека просечната цена на подигање по барел нафта во земјата е 1-2 американски долари по барел (најниска во светот, заедно со Иран и Саудиска Арабија) – каков вид на нафта може разумно да се очекува? Во 2013 година беше изработена Интегрираната национална стратегија за енергетика (INES), која детално ги анализираше трите реални напредни профили за производство на нафта за Ирак и што ќе вклучува секој од нив.

Како што исто така беше анализирано во мојата нова книга, најдоброто сценарио на INES беше капацитетот за производство на сурова нафта да се зголеми на 13 милиони барели дневно (во тој момент, до 2017 година), достигнувајќи го врвот на околу тоа ниво до 2023 година, и конечно постепено да се намалува на околу 10 милиони барели дневно за долго одржлив период потоа. Сценариото за производство од среден опсег беше Ирак да достигне 9 милиони барели дневно (во тој момент, до 2020 година), а најлошото сценарио на INES беше производството да достигне 6 милиони барели дневно (во тој момент, до 2020 година).

Следствено, бројката од 5 милиони барели дневно објавена минатата недела може да се смета како прва лесно остварлива отскочна штица кон тие бројки. Навистина, според министерот за нафта на Ирак, Хајан Абдел-Гани, минатата недела, капацитетот за производство на нафта на земјата веќе е над ова ниво – на 5,4 милиони барели дневно – иако сè уште произведува само околу 4,3-4,5 милиони барели дневно вкупно.

Прашањето во овој момент е, со овие огромни резерви и конкретни планови како да се претворат до 13 милиони барели дневно во досиејата на Министерството за нафта, зошто Ирак веќе не произведува многу повеќе нафта? Причината е тековната ендемска корупција која лежи во срцето на ирачката индустрија за нафта и гас. Ова не само што отстранува огромни суми пари од касата на Ирак кои би можеле да ги финансираат толку потребните инфраструктурни инвестиции, туку и ги одвраќа западните компании со потребната технологија, логистичка експертиза и персонал од премногу инволвирање во земјата. Иако провизиите се стандардна практика на Блискиот Исток – и навистина во многу бизниси ширум светот – практиката стана нешто сосема друго во Ирак.

Ова беше нагласено постојано од OilPrice.com и независно во текот на многу години од Транспаренси Интернешнл (ТИ) во различните нејзини публикации „Индекс за перцепција на корупцијата“, во кои Ирак вообичаено се наоѓа во најлошите 10 од 180 земји по својот обем и опсег на корупцијата.

„Масивни проневери, измами со набавки, перење пари, шверц на нафта и широко распространето бирократско поткупување кои ја доведоа земјата на дното на меѓународната ранг-листа за корупција, поттикнаа политичко насилство и го попречија ефективно градење на државата и испорака на услуги“, наведува ТИ. „Политичкото мешање во антикорупциските тела и политизацијата на прашањата за корупција, слабото граѓанско општество, несигурноста, недостатокот на ресурси и нецелосните законски одредби сериозно го ограничуваат капацитетот на владата ефикасно да ја спречи зголемената корупција“, се заклучува.

Сумите на пари што ги изгуби Ирак можеа да ги финансираат за почеток, сите главни проекти потребни за зголемување на производството на нафта до најмалку 7 или 8 милиони барели дневно, особено клучниот Проект за снабдување со морска вода (CSSP). Според изјавата дадена во 2015 година од тогашниот министер за нафта – а подоцна и премиер на Ирак – Адил Абдул Махди, Ирак „изгубил 14.448.146.000 американски долари“ од почетокот на 2011 година до крајот на 2014 година како исплата на „парична компензација“ на меѓународни нафтени компании и на други субјекти. Во основна смисла, начинот на кој се изгуби таквата неверојатна сума се однесува на начинот на кој бруто надоместоците за наградување, данокот на доход и учеството на државниот партнер беа одбиени и пресметани во надоместокот исплатен поради намаленото ниво на производство на нафта.

Огромниот обем и обемот на оваа корупција ја создадоа неподготвеноста на големите западни фирми да бидат премногу инволвирани во земјата. Во јуни 2021 година, нафтениот гигант на Обединетото Кралство, БП, соопшти дека работи на план да ги префрли своите операции во суперџинот на ирачкото нафтено поле „Румаила“ во самостојна компанија. Изјавата многу потсетуваше на повлекувањето на британско-холандскиот нафтен гигант, „Шел“, од суперџинот нафтено поле во Ирак „Мајнун“ во 2017 година и на неговото повлекување од суперџинот на ирачкото нафтено поле „Западна Курна 1“ во 2018 година.

Секоја од овие најави, исто така, имаше запрепастувачка сличност со претходната објава на американскиот супер-мајор ExxonMobil дека исто така сака да излезе од „Западна Курна 1“ и со неговото повлекување од клучната ирачка CSSP пред тоа. Навистина, повлекувањето на ExxonMobil од CSSP е образец зошто големите западни фирми веруваат дека работењето во Ирак претставува премногу ризици за нивниот бизнис.

Според изворите кои тесно соработуваат со Министерството за нафта, со кои разговараше OilPrice.com во тоа време, централниот проблем за ExxonMobil беше тоа што елементите на ризик/награда на договорот за CSSP, како што беа изложени од ирачкото Министерство за нафта, беа длабоко неурамнотежени. Во однос на општата матрица ризик/награда што ја формираше основата на овие преговори, имаше три клучни елементи: „кохезија“, „безбедност“ и „рационализирање“. Кохезија поврзана со обезбедување дека изградбата на објектите поврзани со CSSP е завршена во целост. Безбедноста поврзана не само со безбедноста на персоналот на терен, туку и со исправноста на основните деловни и правни практики вклучени во договорот. Рационализацијата значеше дека секој договор треба да продолжи како што беше наведено во договорот, без оглед на каква било промена на владата во Ирак.

Во првата точка, веќе се појавија пречки на неколку проекти претходно во јужен Ирак во врска со одобрување договори за услужна работа, како што се изградба на нови цевководи и дупчење бунари, како и за добивање визи за работниците и царинење за витална техничка опрема. Загриженоста околу ваквите прашања ја сподели и ExxonMobil.

Вториот дел од матрицата ризик/награда беше недостатокот на значајна правна структура во врска со настанувањето, следењето и администрирањето на деловните договори што би ја отворило компанијата пред плејада проблеми во иднина, особено кога во третиот дел беше вклучена и матрицата ризик/награда. Овој трет голем ризик во матрицата ризик/награда беше тоа што многу водечки политичари од спротивната страна на кој и да е премиер во одреден момент во Ирак често не се склони да стојат на одлуките поврзани со нафтена и гасна индустрија направена од претходната администрација.

Уште поопасно за ExxonMobil – и секоја друга голема западна компанија која се обидува да работи во Ирак – беше тоа што секое престројување на Ирак со САД, што беше забележано од време на време, можеше да се смени во кој било момент во иднината. Во таков момент, сите сомнителни практики на кои можеби бил принуден ExxonMobil за да го придвижи CSSP напред, би можеле да бидат објавени низ целиот свет доколку клучниот спонзор на Ирак, Иран, реши дека сака да ја посрамоти американската влада, при што ExxonMobil се прикажува како корпоративен полномошник на Вашингтон.