Хрватот Макс Приморац автор на планот за растурање на УСАИД

Веќе неколку недели, босанско-херцеговските медиуми и некои конзервативни хрватски изданија посветуваат особено внимание на Макс Приморац, Американец од Херцеговина, кој е тесно поврзан со конзервативните кругови во САД.

Овој лобист одигра клучна улога во суспендирањето на средствата од Агенцијата на САД за меѓународен развој (УСАИД), наредено од претседателот Доналд Трамп. Опишан како близок до ХДЗ (Хрватска демократска заедница) се верува дека  Макс Приморац стои зад зближувањето меѓу премиерот Андреј Пленковиќ и новата владејачка администрација со Белата куќа.

Дипломиран на Универзитетот во Чикаго за меѓународни односи, Макс Приморац најпрво се издигнал во администрацијата на претседателот Џорџ В. Буш како советник за борба против Ал Каеда и како заменик директор за обнова на Ирак. Откако се вработил во Стејт департментот, работел на Универзитетот во Чикаго. Во 2017 година се приклучува на Between Two Rivers LLC – компанија чија основна дејност е промовирање на деловни можности во земји и региони како Ирак, Авганистан, Украина и Балканот.

Тој е и влијателен член на конзервативното лоби на фондацијата Херитиџ, неколку години е миленик на републиканците и игра централна улога во обликувањето на нивните политики. За време на првиот мандат на Доналд Трамп, тој беше директор на операциите на УСАИД за Блискиот Исток.

Најзначајно, тој е автор на поглавјето насловено „Мандат за лидерство: Конзервативното ветување“, објавено како дел од многу контроверзниот Проект 2025 на фондацијата Херитиџ, кој има за цел да промовира конзервативни политики за реконструкција на федералната влада. Проектот 2025 предлага концентрирање на моќта во рацете на претседателот и замена на федералните вработени со лојални на претседателот.

Макс Приморац во „Проект 2025“ има и посебен дел за УСАИД. Во него тој ја нагласува потребата од целосен ремонт на агенцијата, предлагајќи меѓу другото и драстични кратења на федералниот буџет. Тој ја идентификува Кина како главен конкурент против кој треба да се бориме, повикувајќи особено на „крај на фанатичните климатски политики кои му даваат на Пекинг јасна предност“.

„Американската агенција за меѓународен развој мора да стави крај на војната против фосилните горива во земјите во развој и да им помогне одговорно да управуваат со нивните резерви на нафта и гас, бидејќи ова е најбрзиот начин да се стави крај на екстремната сиромаштија и потребата од неограничена странска помош“, се наведува во документот.

Според него, администрацијата на Бајден ја „искривила УСАИД“, која финансира 42 отсто од глобалните хуманитарни напори според податоците на ОН, претворајќи ја во алатка за промовирање на абортусот, климатскиот екстремизам и феминистичкиот радикализам.

„Непотребните зголемувања на буџетот спроведени од администрацијата на Бајден и усвоени од Конгресот станаа масовна глобална програма за права, покриена од прогресивната левица“, додава тој.

Во 2018 година Стивен Никола Бартулича, хрватски политичар роден во САД, организираше конференција во Загреб со фондацијата Херитиџ за енергетска безбедност, на која присуствуваше тогашната хрватска претседателка Колинда Грабар-Китаровиќ. На оваа конференција претставници на фондацијата Херитиџ го повикаа Доналд Трамп да се повлече од Парискиот договор за климата. Ова беше направено подоцна, што покажува дека и покрај тоа што Доналд Трамп се дистанцира од Проектот 2025 за време на неговата кампања во 2024 година, Фондацијата Херитиџ сè уште е силно вклучена на агендата на Белата куќа.

Макс Приморац се обидува да ја минимизира својата улога, додека хрватските медиуми го прават префериран посредник меѓу администрациите на Трамп и Пленковиќ. „Ми давате премногу важност“, рече тој неодамна во интервју за „Јутарни лист“.

До суспензијата на средствата, УСАИД беше вклучена во бројни проекти во Западен Балкан. Во Босна и Херцеговина, финансирањето на УСАИД беше во корист на туризмот и енергетскиот сектор, како и на различни организации за човекови права. Во Србија, американската агенција го поддржа зајакнувањето на демократските институции и слободата на печатот. Во Хрватска, УСАИД е особено активен од 1990-тите до почетокот на 21 век. во обезбедувањето помош за обнова, но и во образованието, здравството, заштитата на животната средина и заштитата на малцинствата. Прашања кои Макс Приморац ги смета за неважни.

Иако е тешко да се утврди точниот износ на американската помош, се проценува дека таа изнесувала милијарди долари во изминатите 30 години. Според Дејвид Џенеро, политички аналитичар во Загреб, прекинот на помошта главно ќе ги погоди српските и босанските невладини организации.

Хрватските медиуми првпат детално пишуваа за Приморац во 2017 година кога Институтот за стабилизација и транзиција (ИСТ), тинк-тенк каде што тој работеше во тоа време, објави анализа на ситуацијата во Босна и Херцеговина, драматично предупредувајќи дека кризата во таа земја може да доведе до вооружен конфликт.

Како што тогаш пишуваше порталот Т, во студијата насловена како „Пропадната држава во срцето на Европа“, која предизвика голем интерес во јавноста, се наведува дека клучните проблеми на Босна и Херцеговина се „српскиот сепаратизам и бошњачкиот унитаризам“ и дека решението лежи во формирањето на федерација на три етнички држави.