Гранада: Сите сакаат проширување, ама без парите и гласовите

ГРАНАДА, Шпанија – Францускиот претседател Емануел Макрон денес на самитот на Европската политичка заедница во Гранада дојде со цел да ги собере земјите зад историско проширување на Унијата, што би ја интегрирало разурнатата од војна Украина и неколку други земји кандидати. Но, загриженоста меѓу земјите-членки за механиката и одржливоста на толку голема експанзија претставува сериозна закана за Макрон и на другите лидери, како претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, да го загрозат својот кредибилитет со проектот.

Францускиот лидер ќе направи заеднички притисок со германскиот канцелар Олаф Шолц за да започнат тешките разговори за проширување на ЕУ на третиот состанок на Европската политичка заедница, форум создаден како одговор на руската инвазија, кој вклучува европски лидери надвор од ЕУ за изградба на поширока, поинклузивна европска мрежа. Надвор од клучното прашање за пристапување на Украина во ЕУ, на неформалните состаноци ќе доминираат високи дипломатски разговори за други конфликти во дворот на Европа: хуманитарната криза во енклавата Нагорно Карабах и ескалацијата на тензиите меѓу Србија и Косово.

За Макрон, кој направи пресврт за иднината на Украина во НАТО и во ЕУ во последниве месеци, самитот е исто така можност да го зацврсти неговото наследство како европски градител и идеалист пред изборите за ЕУ следната година. Додека руската инвазија на Украина обезбеди доволно гориво за да го поттикне проширувањето на врвот на агендата, Макрон и Шолц се соочуваат со тешка задача да ги убедат земјите од ЕУ да преземат огромни промени, вклучително и болни внатрешни реформи што ќе бидат потребни за да се прими Украина. Според неколку дипломати, апетитот за промени во земјоделската политика на ЕУ и во правилата за колективно одлучување е низок – и покрај силната поддршка за Украина.

Со изборите ширум Европа следната година и некои умерени лидери кои се борат против популистичкиот наплив, Париз и Берлин мора да одат на тенка линија помеѓу евро-идеализмот и тврдоглавиот прагматизам за да ги смират нервозните лидери. Франција врши притисок лидерите да се договорат за изјава во Гранада за потребата од реформи, рече советник од Елисејската палата. Но, истиот советник призна ограничени очекувања за временската рамка за проширување.

„Многу работи треба да се решат [до 2030 година]“, рече тој. „Процесот на проширување треба да се направи „покредибилен, со реформи во земјите кандидати и во ЕУ. Францускиот претседател тврди дека проширувањето треба да се направи што е можно побрзо… Но, не сум сигурен дека одредувањето датум е најлегитимното прашање#, додаде тој.

Тоа е знак за опсегот на проблеми така што дури и блиските сојузници, како Франција и Германија, не можат да се договорат за временската рамка за реформи и за проширување.

Во моментов нема брз пат до пристапување кое сега може да трае повеќе од една деценија со оглед на строгите критериуми за членство. Претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел, предложи ЕУ да биде подготвена за проширување до 2030 година – но има недостиг на консензус околу тој датум. Апелирајќи за претпазливост, ирскиот министер за надворешни работи Питер Бурк рече дека иако Ирска е „за“ проширување, тој нема да биде спокоен со одредување датум до 2030 година до кој Унијата ќе се зголеми на 30 членки.

„Земјите-кандидати мора, врз основа на пристап заснован на заслуги, да ги исполнат сите критериуми пред да се отворат преговорите“, рече Бурк, повторувајќи ги изјавите на Европската комисија.

Така, иако Макрон и Шолц може да слетаат во Гранада вооружени со силни аргументи, тоа ќе биде тешка битка за нив што на крајот може да се сведе на реалполитика.

„Нивото на ентузијазам за проширувањето и реформите на ЕУ, во реалноста, е прилично ниско“, рече Алберто Алемано, професор по ЕУ во деловното училиште ХЕЦ во Франција. „Шолц и Макрон навистина не сакаат да се реформираат или да се прошират – но сфаќаат дека доколку не направат нешто, ЕУ може да се распадне“.

Кога речиси 50 лидери ќе се соберат во четврток за семејната фотографија во палатата Алхамбра во Гранада, тие уште еднаш ќе се потсетат на менувањето на границите и сојузите на Европа. Комплексната тврдина од високи ѕидови и кули некогаш била дел од последната муслиманска држава во Западна Европа пред да биде предадена на христијанските монарси пред неколку векови.

Луѓето како претседателката на Молдавија Маја Санду, претставникот на Украина и лидерите од Балканот, најверојатно, ќе бидат загрижени дали ЕУ ќе ги пушти нивните земји да влезат во Европа. Турчинот Реџеп Тајип Ердоган, кој во средата го откажа своето патување во Шпанија поради болест, е главен меѓу оние кои никогаш не пропуштаат да ги нагласат  „неисполнетите  ветувања“ на ЕУ. Ердоган во последниве недели повторно ја засили својата критика кон ЕУ дека е „доверлива како Русија“ и дека ја натера „Турција да чека 40 години“.

Замислата на Макрон, Европската политичка заедница, повторно ќе биде место на интензивно лобирање од лидерите на земјите-кандидати за ЕУ, кои стравуваат дека ќе бидат исфрлени во клуб од втората лига.Украинскиот премиер минатата недела ја отфрли понудата на Макрон за постепено пристапување преку патеката „Европа со повеќе брзини“. Денис Шмихал изјави за „Политико“ дека Киев се стреми кон тоа да биде „кандидат за  полноправно членство“.

И внатре во клубот, разговорите не се полесни. Лидерите на ЕУ допрва треба да се договорат за јазикот на нивната изјава за проширување на неформалниот самит на ЕУ во петокот, со оглед на недостатокот на договор за неколку области. Додека Германија и Франција сакаат земјите-членки да се реформираат пред или за време на проширувањето, нордиските земји и Балтикот сакаат Украина и другите прво да се приклучат, а потоа да се справат со реформите.

Белгискиот премиер Александер Де Кро смета дека ЕУ може да почне да преговара со Украина се додека тоа е засновано на заслуги и се додека е поврзано со внатрешна реформа на Унијата.

„Тогаш, можеме да разговараме. Земјите што се приклучуваат треба да ја завршат својата домашна задача – но и ние мораме да ја завршиме нашата домашна задача. Ако ја завршиме домашната задача, можеме да започнеме дискусии“.

Де Кро ги наведе финансиските текови – вклучително и кохезиските и  земјоделските фондови, како и внатрешната политика – заедно со функционирањето на институциите како клучни области што треба да се земат предвид.

Недостигот на единствен фронт за проширување се протега дури и на француско-германската коалиција. Додека француската и германската влада имаат „спојувачки“ ставови, според еден француски функционер, тие се борат да се договорат за целите на политиката.

„Имаме проблем со Германците“, рече функционерот. „Нивната коалиција има многу различни интереси и за многу теми – тие не знаат што е нивното размислување“, рече тој.

Зад затворени врати, многу европски функционери задолжени да ги разјаснат деталите за тоа како ќе функционира проширувањето имаат длабоки резерви за целиот процес.

„Никој нема да се приклучи наскоро“, предупреди еден дипломат на ЕУ. (Политико)