Франција на работ на нервен слом

ЏОН ЛИЧФИЛД

Екстремната десница го зголемува бесот – и сè понасилната реторика – пред регионалните избори што треба да се одржат в недела

Во две децении колку што ја покривам Франција, никогаш не сум бил сведок на таква политичка хистерија.

Минатата недела имаше шлаканица во лицето на претседателот Емануел Макрон; во саботата беше истурена вреќа со брашно на главата на тврдокорниот левичарски лидер Жан-Лук Меленшон; имаше апсурдно писмо од пензионирани генерали што предвидуваа граѓанска војна минатиот месец.

Земјата се чини дека се движи кон нервен слом бидејќи одејќи кон регионалните избори в недела и експлозивните претседателски избори за 10 месеци.

Се поставува прашање. Дали хистеријата е спонтана или е – барем делумно – организирана?

Сите инциденти опишани погоре беа дело на луѓе вклучени во крајната десница (иако не мора да бидат директно поврзани со Марин ле Пен или нејзината крајно десничарска партија Национален собир).

Францускиот експерт за арапскиот свет, Жил Кепел, го дефинираше она што тој го нарекува „атмосферски џихадизам“ – генерализирана состојба на умот што промовира насилен исламистички радикализам. Франција страда од еден вид „атмосферски лепенизам“ – состојба на трајна вознемиреност, која го фаворизира напредувањето на ултранационалистичката, антиевропска десница.

Ова е промовирано со стратегија на оцрнување и претерување (и чести лаги) од екстремно десничарски веб-страници и од Ле Пен и нејзините приврзаници.

Дамиен Тарел, невработениот млад човек кој му удри шлаканица на претседателот, рече на неговото судење дека Макрон го забрзал „распаѓањето“ на Франција. Најпопуларниот, крајно десничарски коментатор на Франција, Ерик Земур, ѝ рече на својата ТВ-публика дека Макрон „го доби заслуженото“ затоа што ја „сквернави“ претседателската функција.

Политичарите и коментаторите на левицата и традиционалната десница придонесуваат за овој тренд. Макрон не е само што греши, велат тие, тој е „насилен“ или „деструктивен“. Анкетите за јавното мислење сугерираат дека мејнстрим-опозицијата има малку корист од овој претеран мизерабелизам – но Ле Пен има корист.

Не сите Французи подлегнуваат на овој хистеричен анти-макронизам.

Рејтингот на претседателот во анкетите останува изненадувачки висок. Тој минатата недела имаше 50-процентен поволен рејтинг на месечната табела на политичари во „Пари мач Ифоп“.

А сепак, како што Франција трепка во светлината на летото излегувајќи од третата блокада на поради ковидот, таа е проблематична и поделена нација. Од една страна, постои копнеж да се врати во нормала. Од друга страна, постои огромна желба да се урне политиката – како и обично.

Многу луѓе, особено младите и старите, имаат обновена доверба во претседателот откако тој им пркосеше на „експертите“ минатиот месец и рано ја отклучи Франција (со голем успех).

Други – многу други – го обвинуваат Макрон за сè што тргна наопаку во Франција за време на пандемијата. Тие одбиваат да прифатат дека некои работи поминале добро, како што е дарежливата државна поддршка за деловни субјекти и индивидуи и по бавниот почеток, вакцинацијата.

Камповите не се на старите поделби на лево и десно – наместо тоа, главната (но не и единствената) линија на фрактурата во голема мера е географска. Постои поделба меѓу успешната Франција, со поглед кон надворешноста, на голем број успешни метрополитански области, и борбената, внатрешно свртена Франција од селото, малите градови и некои предградија.

Тоа пространство е познато. Се совпаѓа со поделбите што ги обликуваа „Брегзит“ Британија и Америка на Доналд Трамп.

Мелење на Макрон

Постојат и чисто француски фактори. Лево-десната структура на француската политика што го обликуваше мислењето пропадна. Пред четири години, Макрон ѝ ја зададе последен удар. Тој ги искористи придобивките од неговата изборна победа во 2017 година.

Од тогаш, сепак, тој не успеа да создаде наратив за целта или насоката за неговите реформи. Политичарите и медиумите и од левиот и од десниот центар него сè уште го сметаат за арогантен почетник – оттука и екстремното насилство во јазикот на инаку разумните коментатори.

Еден од најголемите неуспеси на претседателот е неговата неспособност да создаде базично центристичко движење. Поради тоа, неговите високи бројки на анкети нема да му помогнат многу в недела, кога Франција го одржува првиот круг на регионалните избори.

Неговата партија, La République en Marche, нема да биде на врвот во ниту еден регион и ќе биде трета или четврта на повеќе места.

Партијата на Ле Пен, која никогаш претходно нема освоено регион, може да биде на врвот во првиот круг во шест региони од 13. Исто така, има добри шанси да победи барем во еден регион – Марсеј-Ница-Авињон – во вториот круг на 27 јуни и некаква надеж за освојување на источниот регион, Ле Гранд Ест.

Градењето на сојуз пред секој круг од изборите стана експлозивно тешко. Едвај поминува ден без регионален кандидат на лепенистите да не биде изложен како нереконструиран неонацист или антисемит или исламофоб (една деценија откако Марин ле Пен рече дека ќе го исчисти политичкиот бизнис на нејзиниот татко).

А сепак, голем дел од регионалните кампањи од левицата и мејнстрим десницата на регионалните избори беа во напади на Макрон, а не на Ле Пен. Некои политичари, се чини, повеќе сакаат Ле Пен да освои регион отколку да се согласат на договор со партијата на Макрон.

Што ако таа победи?

Според претходното искуство, француските избирачи се подобри од нивните партиски лидери формирајќи антилепенистички сојузи со тактичко гласање во вториот круг. Но, ако Ле Пен го освои регионот Ница-Марсеј-Авињон, тоа би бил помал земјотрес, а можеби и голем.

Три или четири партиски листи може да се натпреваруваат во вториот круг на регионални избори, што значи дека на Ле Пен можеби ќе ѝ требаат само 40 проценти од гласовите, или помалку, за да освои еден регион. Тоа е далеку од тоа да освои повеќе од 50 проценти меѓу двата кандидати во вториот круг на претседателските избори со многу поголема излезност следната година.

Сепак, моментумот би бил важен. Освојувањето на регион ќе го зголеми нејзиниот кредибилитет. Ако таа освои повеќе од еден, нивото на хистерија во француската политика ќе излезе низ покривот.

Дали поделбата слична на Трамп во француската политика претпочита успех на русокоса „францускиот Трамп“ следната година?

Не мислам така, но во сегашно фебрилно расположение – без разлика дали е организирано или неорганизирано – таквиот неверојатен исход веќе не е целосно невозможен.

(Џон Личфилд е поранешен уредник за надворешна политика на лондонски „Индепендент“ и дописник од Париз за весникот 20 години. Текстот е објавен во бриселски „Политико“)