Европските лидери се среќаваат под руската сенка, во Молдавија

Собирањето на повеќе од 40 европски лидери во Молдавија во четврток ќе биде симболичен прст во окото на Владимир Путин – знак на колективна посветеност да се здружат рацете против Москва.

Тоа е исто така голем ризик.

Буквално и метафорично, вториот самит на таканаречената Европска политичка заедница се одржува во дворот на Русија, регион кој Путин го гледа како дел од сферата на влијание на Москва. Тоа прави влегувањето и излегувањето на неколку десетици светски лидери да не е лесна задача.

Молдавија го затвори својот воздушен простор за време на самитот, а авионите за надзор на НАТО ќе внимаваат – како знак на постојана закана од руски упади. Пристапот до главниот аеродром е ограничен. И повеќето лидери нема да останат преку ноќ – претпочитаат да ја сведат својата посета на минимум.

Мерките ја илустрираат застрашувачката задача на Европа додека се обидува да опфати поширока заедница на земји. Достапноста неизбежно вклучува одење директно во морето од руска закана – и увертира.

Молдавија, поранешна советска земја со 2,6 милиони жители, сместена меѓу ЕУ и Украина, е одличен пример.

Земјата се обидува да подготви пат кон членство во ЕУ под прозападната претседателка Маја Санду. Но, таа се бори и со повеќе руски закани – не само во отцепениот регион Придњестровје, туку и преку постојана низа напади врз нејзината демократија, снабдување со енергија и комуникации. Санду дури рече дека Молдавија неодамна спречила обид за државен удар поддржан од Русија.

Тоа ја прави локацијата на самитот „сигнал дека Молдавија е важна“, изјави молдавскиот министер за надворешни работи за „Политико“ пред самитот. Тоа покажува „дека целиот континент стои покрај Молдавија и Украина во ова тешко време во европската историја“, додаде тој.

Македонија на самитот на ЕПЗ ја претставува премиерот Димитар Ковачевски. Тој објави статус на Фејсбук од неговото пристигнување во Кишињев. Многу од европските лидери во Кишињев заминаа од Братислава каде што учествуваа на годиншниот безбедносен форум ГЛОБСЕК.

„Топло добредојде од претседателката на Молдавија, Маја Санду, на вториот Самит на Европската политичка заедница кој нѐ собира сите на исто место во вистински момент. Изминатава година и руската брутална инвазија врз суверена и независна Украина многу јасно ни покажа дека земјите од слободниот демократски свет имаат заеднички безбедносни, економски и енергетски предизвици. Но, исто така и дека само заеднички и обединето можеме да се справуваме со нив, доколку сакаме да имаме успех“, објави Ковачевски.

Тој е придружуван од вицепремиерот задолжен за економски прашања Фатмир Битиќи.

Броз по пристигнувањето Ковачевски имаше средба со укаринскиот претседател Володими р Зеленски, заедно со албанскиот премиер Еди Рама.

Ризик наспроти награда

Еднодневниот самит во четврток е најголемиот меѓународен настан кој некогаш бил домаќин на Молдавија, која прогласи независност од Советскиот Сојуз во 1991 година.

Според Анастасија Поциумбан, истражувач од Германскиот совет за надворешни односи, самитот претставува „невиден потфат“ за земјата.

„Тоа е предизвик, но исто така е голема можност да се прикаже Молдавија. Тоа е голем проблем за администрацијата затоа што владата се занимава со толку многу прашања и кризи во исто време“, рече Поциумбан.

Молдавија ги надмина вообичаените безбедносни мерки за настанот – делумно поради несигурната географска локација на земјата, сместена на работ на Црното Море, граничи со Украина и со руски војници стационирани на само 50 километри од главниот град.

Покрај ограничувањата за воздухопловство, земјата во суштина ги затвора гостите во близина на замокот Мими, винарија стратешки избрана да биде домаќин на самитот 35 километри надвор од главниот град Кишињев. Од локалното население било побарано да носат специјални дозволи за да ги напуштат своите домови додека лидерите се наоколу, а Молдавците добија државен празник.

На новинарите, исто така, им е дозволено да патуваат до замокот Мими само со два специјално изнајмени возови, кои тргнуваат во 6 часот и 6:30 часот од централната железничка станица во Кишињев.

„Тоа е илустрација за тоа со што Молдавците треба да се справуваат секој ден, живеејќи под секојдневниот притисок од Русите“, рече Ан Женете, француска пратеничка од партијата на францускиот претседател Емануел Макрон, ран приврзаник на ЕПЗ. „Тешкотиите илустрираат зошто е толку важно да им се помогне“.

Обемот на самиот самит е исто така помал од инаугуративниот собир на Европската политичка заедница во Прага минатата година. Тоа делумно се должи на безбедносни причини, а делумно резултат на ограничувањата на ресурсите. Некои делегации се принудени да пристигнуваат со помали авиони од вообичаеното, на пример, поради ограничениот капацитет на аеродромот (турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган во средата целосно го откажа).

Зад сцената, западните престолнини и ЕУ, исто така, ја советуваат Молдавија за сè, од безбедноста на комуникацијата до антикорупциски мерки, според Попеску и француските официјални претставници. И Франција испрати неколку делегации во Молдавија за да помогнат во подготовките, соопшти Елисеј.

Сепак, многу од оние кои беа вклучени во подготовките за самитот ги минимизираа безбедносните ризици вклучени во одржувањето на собирот.

„Постои природно [ниво] на тревога и безбедносно набљудување, како и со секој самит, но со особено внимание имајќи го предвид регионот каде што се одржува [самитот]“, рече претставник на Елисеј на брифинг со печатот. „Направивме сѐ што беше потребно за да им помогнеме на Молдавците да го направат самитот безбеден“.

Попеску, исто така, истакна дека „хибридните напади се интензивираа во последната година и половина“, но инсистираше на тоа дека Молдавија „многу години е навикната да издржува вакви притисоци“.

Траекторијата на Молдавија

Логистичките тешкотии вклучени во организирањето на самитот се, на некој начин, метафора за борбите што ги доживеа Молдавија на нејзиниот пат кон можното членство во ЕУ.

По неколку години чекорење на патот кон пристапувањето во ЕУ, Молдавија официјално доби статус на кандидат заедно со Украина во јуни минатата година. Највисокиот дипломат на ЕУ, Жозеп Борел, во средата ги потврди аспирациите на земјата, говорејќи на отворањето на новата цивилна мисија на ЕУ во Кишињев. ЕУ и Молдавија се на иста страна, инсистираше тој.

Сепак, останува загриженоста за способноста на Молдавија за членство во ЕУ – не само за нејзината потреба да се реформира судството и државните институции и да се бори против корупцијата, приоритети за Санду откако таа беше избрана прво за премиер во 2019 година, а потоа за претседател следната година.

Иако Молдавија сака пристапните разговори да започнат до крајот на годината, тоа може да биде нереална временска рамка за некои земји.

Но, некои веруваат дека самитот во четврток може да го промени мислењето. Имено, тоа ќе биде првпат многу од лидерите да ја посетат Молдавија.

Молдавија се надева дека оваа непобитна добра волја ќе резултира со некои резултати од самитот во четврток – можеби вклучително и повеќе ветувања за енергетска соработка меѓу ЕУ и Молдавија додека земјата продолжува да го преориентира снабдувањето со гас подалеку од Русија.

Брисел веќе одлучи да го санкционира прорускиот молдавски олигарх Илан Шор оваа недела – долго барање на молдавската влада.

Но, за поголемото прашање за членството во ЕУ, Молдавија најверојатно нема да го добие одговорот што го сака во четврток. Таа пресуда може да дојде до декември, кога лидерите на ЕУ ќе се вратат на незгодното прашање за статусот на членство на Украина и Молдавија.