Европа со фудбалот го откри својот морален Рубикон

ЈАНИС ВАРУФАКИС

Американскиот капитализам го жртвуваше слободниот пазар за да ја спаси конкуренцијата во врвниот спорт и да ја зголеми возбудата. Ако целта е возбудлива, финансиски одржлива фудбалска лига, американскиот модел ѝ е потребен на Европа

Европа го откри својот морален Рубикон, границата зад која комодификацијата станува неподнослива. Линијата во песокот што Европејците одбиваат да ја преминат, штотуку е повлечена.

Ние им се поклонивме на банкарите кои речиси го кренаа во воздух капитализмот, спасувајќи ги за сметка на нашите најслаби граѓани. Замиживме на големо затајување данок на компании и продажба на јавни средства. Ние го прифативме како природно осиромашувањето на јавните здравствени и образовни системи, очајот на работниците со договори за нула часови, кујни за супи, иселувања од домови и нивоа на нееднаквост што го мачат умот. Стоевме покрај тоа што демократиите беа киднапирани и големите технолошки компании ни ја одзедоа приватноста. Сето ова може да го поднесе нашиот стомак.

Но, планотшто би му ставил крај на фудбалот каков што го знаеме? Никогаш.

Европејците им покажаа црвен картон на магнатите – и нивните финансиери – кои се обидоа да ја украдат убавата игра. Потентна коалиција на конзервативци, левичари и националисти, обединувајќи ги северот и југот на Европа, се спротивстави на тајниот договор на сопствениците на многу од најбогатите фудбалски клубови на континентот за формирање т.н. Супер лига. За сопствениците – вклучително и руски олигарх, арапски принц, кинески магнат и три американски спортски моќници – овој потег има очигледна финансиска смисла. Но, од перспектива на европската јавност, тоа беше последната капка.

Минатата сезона, 32 клуба се квалификуваа да играат во Лигата на шампионите во Европа, споделувајќи 2 милијарди евра приходи од телевизиските права. Но, половина од клубовите, екипи како Реал Мадрид и Ливерпул, привлекоа најголем дел од европската телевизиска публика. Нивните сопственици можеа да видат дека питата значително ќе се зголеми со закажување повеќе дербија помеѓу Ливерпул и Реал Мадрид, наместо со натпревари на кои се наоѓаат слаби тимови од Грција, Швајцарија и Словачка.

И така се случи предлогот за Супер лигата. Наместо да делат 2 милијарди евра меѓу 32 клуба, првите 15 клубови пресметаа дека можат да поделат 4 милијарди евра меѓу себе. Покрај тоа, со создавање на затворена продавница, со истите клубови секоја година, без оглед на тоа колку добро играат на нивните национални шампионати, Супер лигата ќе го отстрани колосалниот финансиски ризик со кој се соочуваат сите клубови денес: неуспех да се пласираат во Лигата на шампионите следната година.

Од гледна точка на финансиерот, исфрлањето на останатите и формирањето на затворен картел беше логичен следен чекор во процесот на стокова компонента што започна одамна. Овде беше постигната зделка со која би се зголемиле четири пати во иднина потоците на приходи и ќе се отстрани ризикот со претворање на тие струи во зацврстено средство. Дали е чудо што ЏП Морган чејс побрза да ја финансира зделката со понуда за златно ракување од 300 милиони евра на секој од 15-те клуба кои се согласија да ја остават зад себе Лигата на шампионите?

Додека сагата за „Брегзит“ траеше со години, овој конкретен отцепувачки обид пропадна за два дена. Без оглед на финансиската логика зад Супер лигата, нејзините заговорници не успеаја да сметаат на нематеријална, но сепак неодолива сила: широко распространето убедување меѓу навивачите, играчите, тренерите, заедниците и целото општество дека тие, а не тајкуните, биле вистински сопственици на Ливерпул, Јувентус, Барселона и останатите.

А, кој би можел да ги обвини сопствениците што не виделе дека тоа доаѓа? Никој не протестираше кога акциите на своите клубови ги пласираа на берзите заедно со „Мекдоналдс“ и Баркли. Со години навивачите пасивно гледаа како олигарсите истураат милијарди во неколку водечки клубови, убивајќи ја целата вистинска конкуренција спакувајќи ги своите тимови со големи светски играчи.

Но додека европската јавност можеше да толерира дека веројатноста на помалку погатите некогаш да освојат нешто падна близу нула, Супер лигата официјално ќе ја искористи таа шанса до крајот на патот. Да се зголеми профитот сега би значело формално истребување на можноста дури и да се сонува дека низок тим како Стоук сити или атински Паниониос еден ден може да ја освои Лигата на шампионите. Целосната елиминација на надежта, колку и да ја донесе далечниот капитализам, ја обезбеди искрата што ја запре фудбалската олигархија.

Во меѓувреме, во САД, дури и цинични спортски магнати разбираат дека капитализмот на слободниот пазар ја гуши конкуренцијата. Националната фудбалска лига на САД е парагон на агресивна конкурентност, и не само затоа што супер-фит-играчите го жртвуваат своето здравје за богатството, признанието и ударот за слава на Суперболот. НФЛ е конкурентна бидејќи им наметнува на своите тимови строга граница на плата, додека на најслабите им е гарантиран изборот на најдобрите дебитанти. Американскиот капитализам го жртвуваше слободниот пазар за да ја спаси конкуренцијата, да ја минимизира предвидливоста и да ја зголеми возбудата. Централното планирање живее во грев со нескротлива конкуренција – директно под лупата на американскиот шоу-бизнис.

Ако целта е возбудлива, финансиски одржлива фудбалска лига, американскиот модел ѝ е потребен на Европа. Но ако Европејците се сериозни во врска со нивното тврдење дека клубовите треба да припаѓаат на навивачите, играчите и заедниците од кои тие добиваат поддршка, тие треба да побараат да се отстранат акциите на клубовите од берзата и да се наметне принципот на една акција од еден член. – еден глас е запишан во закон.

Клучното прашање дали треба да се регулира или демонтира олигархијата, се протега далеку од спортот. Дали агендата за трошење и регулирање на американскиот претседател Џо Бајден е доволна за да ја заузда нескротливата моќ на малкумина да ги уништи изгледите на многумина? Или, дали вистинската реформа бара радикално преиспитување за тоа кој е сопственик на што?

Сега, кога Европејците го открија својот морален Рубикон, можеби дојде време за поширок бунт кој го оправдува Бил Шенкли, легендарниот менаџер на Ливерпул и решителен социјалист. „Некои луѓе веруваат дека фудбалот е прашање на живот и смрт“, славно рече Шенкли. „Можам да ве уверам дека е многу, многу поважно од тоа“.   (Проект синдикејт)

(Јанис Варуфакис, поранешен министер за финансии на Грција, е лидер на партијата МеРА25 и професор по економија на Универзитетот во Атина. „Независен“ е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)