Еуфорија во Чешка поради најголемото наоѓалиште на литиум во Европа

Во Чешка се пронајдени огромни наоѓалишта на литиум. Владата во Прага смета дека „белото злато“ треба да ја подобри чешката економија и да придонесе за развојот на регионот Устец. Но, не сите се ентузијасти за плановите.

Веднаш до градот Циновец во германско-чешката граница се наоѓа вистинско богатство. Во близина на тоа место се наоѓаат околу три до пет проценти од светските резерви на литиум – најголемото наоѓалиште во Европа. Циновец е на околу 100 километри од чешкиот главен град Прага. Овој многу лесен метал доби значење во последниве години. Литиумот се користи, меѓу другото, во производството на батерии и акумулатори, а енергетската транзиција и електромобилноста во моментов тешко се замислуваат без литиумски батерии. Во меѓувреме цената на таа суровина толку многу порасна што би вредело Чешка да ја експлоатира. Но, тоа може да доведе до големи промени, пишува Дојче веле.

Имено, според анализите на Чешката стопанска комора, Чешка ги исцрпила сите досегашни извори на економски раст. Затоа, на земјата и се заканува економска стагнација во наредните години. Премиерот Петр Фијала се надева дека експлоатацијата на литиумот може да стане нов стимул за чешката економија. Кога на почетокот на септември премиерот ја претстави својата визија за развојот на земјата во следните триесет години, тој наведе шест области во кои Чешка ќе треба стратешки да инвестира во иднина. Во исто време, тој зборуваше и за литиумот и инвестирањето во негова експлоатација, што изненади многумина.

„Литиумот е клучна суровина за електромобилност, особено за складирање на електрична енергија. Затоа работиме да започнеме со експлоатација што е можно поскоро, идеално во 2026 година“, рече Фиала.

Селото Циновец се наоѓа во средината на рударскиот регион. Таму се ископувале руди уште во 13. век, а волфрам и калај од 1940-тите наваму. Истражувањата во две илјадите години покажаа дека таму има значителни резерви на литиум, како и од другата страна на германско-чешката граница, каде што се наоѓа помал дел од резервите. Чешка веќе потпиша договор со сојузната покраина Саксонија за можна соработка во експлоатација на литиум. Од чешка страна, чешката енергетска компанија ČEZ треба да биде одговорна за експлоатација на литиум, пренесува СЕЕбиз.

Сегашната студија покажува дека во Циновец годишно може да се експлоатираат 2,25 милиони тони руда, што би овозможило производство на речиси 30.000 тони литиум хидроксид. Според сегашните проценки, количината на ископана руда веројатно би била доволна за производство на речиси милион литиумски батерии за автомобили секоја година.

Регионот Устецки крај во северозападниот дел на земјата е меѓу најсиромашните во Чешка. Илјадници луѓе работеа на експлоатација на лигнитот во тој простор. Крајот на експлоатацијата се наѕира уште од деведесеттите и остави структурни проблеми. Површинскиот коп остави и длабоки лузни, повеќе од 100 населени места беа проголтани од багери.

Се проценува дека во текот на 25-годишниот период на експлоатација на литиум, илјадници рудари би можеле да добијат работа. Изградбата на гига-фабрика за производство на батерии за електрични автомобили би обезбедила работа и пари за регионот. Чешката електроенергетска компанија наведува дека експлоатацијата би можела да започне за четири години.

Регионот Устечки крај ја поддржува експлоатацијата на литиумот, под услов тоа да се врши на најеколошки можен начин. „Можноста за експлоатација на литиум ја гледам како шанса“, вели Јан Шилер, шеф на округот и член на опозициската партија АНО. или влошувањето на условите за живот мора соодветно да се компензира за заедниците“, изјави Шилер за ДВ.

Нови перспективи или повторно рударство?

Регионот ќе добие пари од Европската унија од Фондот за праведна транзиција, за финансирање на прекинот на експлоатацијата на јагленот и промените во структурата на локалната економија. Дел од тие пари треба да се насочат кон развој на проектот за експлоатација на литиум. Сепак, дел од експертите предупредуваат дека регионот, по експлоатацијата на лигнит, не треба едноставно да премине на следната рударска активност. Наместо тоа, тие препорачуваат парите да се вложат во образованието и општо преструктуирање на економијата во регионот.

Слично размислува и локалното население. На пример, Михал Колецко, професор на Универзитетот Јан Евангелиста Пуркин во градот Усти над Лабем, силно се противи на ископувањето литиум. „Мислам дека литиумот не е вистинскиот пат. Ако сакаме да го промениме регионот и да му дадеме нова иднина, мора да се одлучиме за вистинска промена. Треба да се фокусираме на области кои имаат потенцијал и кои не само што ќе му обезбеди на регионот економска иднина, туку ќе го промени и социјалниот состав и образовното ниво на населението“, вели Колецко за ДВ.

Мислењата на луѓето кои живеат околу Циновец се поделени. Кога на почетокот на септември во блискиот Дубиј се одржа состанок на граѓаните и претставниците на ЧЕЗ, кој е претежно во рацете на државата, салата беше исполнета. Како што јави Чешкото радио, жителите најмногу ги загрижува снабдувањето со вода и влошувањето на квалитетот на воздухот како резултат на транспортот на експлоатирани суровини.

Како и со секоја експлоатација, експлоатацијата на литиум исто така има влијание врз животната средина. Во Јужна Америка, во таканаречениот „литиумски триаголник“ меѓу Боливија, Чиле и Аргентина, каде што се наоѓаат околу 70 отсто од светските резерви на литиум, нивото на подземните води нагло се намалило поради екстракција на соли на литиум. Поради несоодветно однесување на рударските компании, на места има загадување на воздухот, водата и земјиштето. Во Циновец од карпата би се вадел литиум. Овој метод на експлоатација се смета и за водоинтензивен – бара многу енергија и е поскап од експлоатацијата од солена вода.

Според енергетската компанија ЧЕЗ, преговорите за почеток на експлоатација на литиум се планира да започнат кон крајот на оваа година. Сепак, се чини дека компанијата не се сомнева во исходот на постапката: веќе го купила земјиштето на кое ќе се наоѓа фабриката за преработка на литиум, за милијарда чешки круни (околу 40,8 милиони евра).