Косово

Реципроцитетот не е лош принцип ако целта е политички да се решаваат проблемите. Кои се критериумите за оценување? Ако сакате договорно да ги реализирате вашите интереси, бидејќи не можете да донесете еднострана одлука. Секако, треба да знаете кои се вашите интереси и како да ги реализирате.

Проблемот со косовската политика на српските власти, не од вчера, е што не се доволно прецизно дефинирани интересите што ги имаат граѓаните на Србија во Косово, а дополнително, а можеби и поради ова, се смета дека постои само една алатка – владата. И тоа не е достапно. Едноставно, Косово е независно од Србија и што и да треба да се постигне на Косово мора да се договори со локалните власти.

Дополнително, барем од 1968 година, целта на албанската политика во Косово беше рамноправноста. Значи не е потребна само нивна согласност, туку и рамноправност – оттука и реципроцитет.

Можеби дигресија овде за тоа што е држава и нација. Често се користи идејата дека нацијата е „замислена заедница“. Но, тоа е непрецизно, така да се каже. Државата е рационална заедница, затоа средство за постигнување заеднички цели – да речеме, како што се безбедноста, правдата или благосостојбата – а е синонимна за нацијата ако сите имаат еднакви права и уживаат јавни добра.

Значи, нацијата е уставна држава. Етничкиот национализам и геополитиката заснована на него се всушност територијално гладна сила. Како што можеме да видиме сега со примерот на освојувањето на Украина.

Какви интереси има Србија во Косово? И со кои средства би можела да ги постигне? Едната е дека Србите во Косово сакаат да бидат државјани на Србија. Ако треба да се преговара за тоа, двојното државјанство би можело да биде едно решение и може да биде реципрочно. И тоа треба да биде во интерес на двете страни.

Има интерес и за децентрализација, но и за учество во централните власти. Некои елементи од Охридскиот договор би можеле да бидат корисни и применливи. Како и поврзување на локалните заедници каде што има заеднички интерес. Во однос на влијанието врз централната власт, плуралната демократија обично дозволува помалите партии да бидат во коалициски влади, за да можат да влијаат на одлуките за постигнување или заштита на нивните интереси. Ова вообичаено го зголемува интересот за донесување одлуки на државно ниво, а не на локално ниво, бидејќи шансите да се обезбеди ефективна имплементација се поголеми. Може да се предвидат и некои видови право на вето, иако тоа не мора да е подобро или поповолно за малцинските интереси, но тоа го оставам на страна.

Се разбира, особено се важни спомениците на културата и верските заедници и сето она што е производ на заедничката историја. Според природата на работите, тоа треба да биде најмалиот проблем во односите меѓу соседите. Ниту Србија, ниту Косово, ниту балканските земји не се исклучок од тоа, барем не во Европа. Не е јасно зошто ова треба да биде прашање на спор наместо соработка. Сосема е јасно, на пример, што е државно, а што црковно, а особено кои се државните обврски, обврските на која било држава, спрема верските интереси и добра.

Конечно, тука се економските, финансиските, образовните, научните интереси, каде што секако е применлив принципот на реципроцитет. Секој што ќе погледне на карта може лесно да заклучи дека Србија и Косово се упатени еден кон друг. Границата е толку долга што соработката во сите области е сосема природна и во интерес и на едните и на другите. Повторно, соработката, да речеме во областа на вработувањето или инвестициите, ја зголемува меѓузависноста и заедничкиот интерес.

Посебно, а тоа е важно, ако е поттик за инвестирање во сите мали балкански земји и економии, бидејќи како збир тие се доволно голема и географски поволна економска област, како и да се гледа.

Значи она што мислите дека може да се постигне со сила најчесто може да се постигне со договор. Дополнително, како што знаеме, силата може да се изгуби, со договор не би требало, особено ако се почитуваат интересите на двете страни.

(Владимир Глигоров е економист. Текстот е објавен во „Нови магазин“)