Зошто Зеленски доаѓа во Софија и зошто токму сега?

На прстите од едната рака можете да ги изброите земјите што ги посети украинскиот претседател Володимир Зеленски од почетокот на руската агресија минатиот февруари. Повеќе се оние во кои бил поради учество на меѓународен форум или кога бил на пат до таму. Неговата денешна посета на Софија е најнеобична од сите.

Причината е што не постои особено очигледна причина шефот на државата за време на војна и додека проектили и беспилотни летала паѓаат во главниот град и низ земјата да патува во земја како Бугарија – посочено во серијата анкети како една од најпро-Путин во ЕУ и НАТО. И која има нова влада со најав да го врати евроатлантскиот углед и да ја напушти периферијата на НАТО и ЕУ, особено за исклучително важните геополитички прашања кои директно влијаат на бугарската национална безбедност.

Но, има прилично јасна логика и големо изненадување.

Формално гледано, посетата до синоќа беше само хипотеза. Никој официјално не потврди (потврдата дојде денеска од премиерот Николај Денков еден час пред почетокот на посетата), политичарите тврдеа дека не слушнале ништо за тоа, министерот за одбрана коментира дека протекување информации до медиумите би можеле да доведат до одложување (а потоа целосно нарекувајќи ја „потенцијална посета во иднина“), украинската амбасада воопшто не одговори на прашањата.

Се разбира, Зеленски ги следи националните интереси на Украина – пред сè, безбедноста и победата во војната – и тоа е водечката логика на настанот. Но, за Украина, животот продолжува после тоа, и клучните одлуки за тоа мора да се донесат сега.

Изненадување е од 600 милиони евра. Станува збор за приказна која брзо се искачи на површината на вестите за можноста Украина да ја купи опремата за атомската централа „Белене“ од Бугарија.

Според извори на „Дневник“, запознаени со текот на настаните, но кои сакаа да останат анонимни поради чувствителноста на работата, преговорите кои траат со недели се речиси завршени. Средствата се обезбедени, а на украинската страна ѝ е потребна таква опрема која сама ја знае и може да ја одржува, но не доаѓа предвид да ја купи од Русија.

„Капитал“ веќе објави дека доаѓа „Среќен крај на „корупцискиот пекол“ АЕЦ „Белене“ и дека цената е 1,18 милијарди лева, а парите можеби доаѓаат од американските фондови.

Така, постои шанса Бугарија да се реши проблемот со опремата во „Белене“ и да се повратат дел од трошоците на проектот, а Украина може да ја користи во нуклеарната централа „Хмелницка“ за нова енергија или како резервна опрема за разни други постројки.

„Одлуката формално го обврзува министерот за енергетика Румен Радев во рок од 60 дена да разговара со украинската влада за продажба на опремата (реактори, генератори на пареа и пумпи) по минимална цена од 1,18 милијарди лева – колку што беше платено во арбитражниот случај со ‘Атомстројекспорт’“, шишува неделникот „Капитал“.

Но, до финалето треба да се направат уште неколку чекори, а тоа може да се случи додека Зеленски е во Софија.

Неговите познати зборови „Не праќакте ми авион, пратете ми оружје“, изговорени во драматичните часови во ноќта меѓу 23 и 24 февруари 2022 година, важат и денес. На армијата веднаш ѝ треба огромна количина муниција (до 100 илјади гранати месечно) и каква и да е оклопна опрема и артилерија. Бугарија е едно од местата од каде што тој може да добие таква помош, одложена за речиси една година од серија преодни влади. Сигурно може да има брз развој на настаните со набавка на муниција, но министерот Тодор Тагарев потсети и дека бугарската армија располага со пушки, хаубици и минофрлачи кои се произведени пред неколку децении и одамна се предмет на замена со нови според стандардите на НАТО.

Зеленски и неговиот тим многу добро разбираат дека оваа војна нема да заврши во 2023 година, и тие мора да работат со хоризонт од најмалку една или две години напред за да имаат одредена сигурност во снабдувањето со оружје од советски стандард што неговата војска го знае. Во меѓувреме, бугарските фабрики можат да се префрлат на муниција на НАТО и да продолжат да испраќаат по веќе добро изгазен пат, со помош на мултимилионски инвестиции во производствени капацитети од ЕУ.

Втората клучна точка во логиката зад оваа посета е политичката поддршка од Софија за одобрување од страна на лидерите на самитот во Вилнус следната недела на јасно поставена рамка и распоред за забрзана подготовка и прифаќање на Украина во НАТО.

Ова веќе е ставено во нацрт-декларацијата на собранието, која денеска треба да оди на гласање. Тоа е еден од најдеталните и најсилно аргументирани слични документи во изминатите години, со кој Бугарија се обврзува толку сериозно.

Зеленски знае дека директно разговараат со Вашингтон за сомнежите и двоумите околу посебните безбедносни гаранции на големите европски земји од алијансата. Но, претседателот може лично да се појави во земја како Бугарија и директно да поставува прашања и да дава одговори на политичари, бизнисмени и луѓе со влијание во општеството. Неговото лично присуство овде има особено силна логика, бидејќи северното крило на НАТО е веќе зајакнато како никогаш досега, со членството на Финска и (наскоро) Шведска, а јужното мора брзо да го достигне за да биде на нивото на новата реалност во Европа.

Третиот клучен елемент е поддршката за новата и единствена во историјата на Бугарија ротациска влада и изразување лична благодарност за нејзините први акции за Украина. Така, во ЕУ и НАТО ќе остане само една проблематична земја – Унгарија, а Софија ќе добие уште еден поттик да оттурне од дното. (Дневник.бг)