Зошто западните санкции не ја уништија руската економија?

Американскиот претседател Џо Бајден ги заслужува сите пофалби што ги доби за неговото неодамнешно патување во Украина и Полска по повод одбележувањето на првата годишнина од целосната инвазија на Русија. Десетчасовното возење со воз на Бајден од полската граница до Киев – не е мал подвиг за лидер од осумдесетгодишен лидер – целосно ги спречи пропагандните планови на рускиот претседател Владимир Путин за таа пригода. Тоа беше одличен ден за Украина, САД и нејзините сојузници во НАТО.

Но, кога, за време на говорот кај Кралскиот замок во Варшава, Бајден тврдеше дека сегашните санкции кон Русија претставуваат „најголемиот режим на санкции наметнат на која било земја во историјата“, неговата изјава, иако точна, исто така беше погрешна. Санкциите што САД ги користеа на други места, на пример за Северна Кореја и Иран, беа многу построги од сегашните санкции кон Русија, бидејќи тие вклучуваат секундарни санкции за трети земји кои продолжуваат да тргуваат со овие режими. Во случајот со Русија, ова само што почнува.

Засега Русија продолжува да им продава нафта на Индија и Кина и купува свежо овошје и зеленчук од израелските извозници. Згора на тоа, огромна количина на трговија се одвива преку т.н. претовар. Секако, европскиот извоз во Русија опадна во согласност со режимот на санкции. Но, во исто време, обемот на трговијата меѓу Русија и земји како Турција, Ерменија, Казахстан и Киргистан се зголеми.

Како резултат на тоа, санкциите не ја погодија руската економија толку силно или толку брзо како што се очекуваше. Во раните денови на војната, САД ги изненадија дури и искусни ветерани од меѓународните финансии кога брзо замрзнаа 300 милијарди долари од официјалните девизни резерви на Русија. Кога Apple Pay и Google Pay беа суспендирани во Русија, многумина се надеваа дека московското метро ќе застане. Но, додека рускиот БДП беше проектиран да се намали за најмалку 10%, Меѓународниот монетарен фонд сега проценува дека руската економија се намали за нешто повеќе од 2% во 2022 година, па дури и очекува таа да порасне малку оваа година.

Секако, има многу причини да се биде скептичен во однос на бројките на БДП, кои за Кремљ се само пропагандна алатка за да се убедат европските земји и нивните сојузници дека санкциите повеќе им штетат отколку што ѝ штетат на Русија. Сепак, јасно е дека сегашниот режим на санкции не успеа да ја уништи руската економија, како што се надеваа западните лидери.

Но, само економските санкции никогаш немаше да бидат доволни за соборување на режимот на Путин. На крајот на краиштата, единствената причина зошто санкциите успеаја во Јужна Африка во 1980-тите и раните 1990-ти беше тоа што светот беше главно обединет против јужноафриканскиот апартхејд. Но, тоа беше очигледно исклучок од правилото.

Онаму каде што санкциите навистина беа важни е на бојното поле. Иако не се толку економски осакатени како што некои се надеваа, западните санкции за воената технологија и компоненти ја намалија способноста на Русија да ги надополнува своите резерви на ракети со висока прецизност. Иако некои од компјутерските чипови што се користат и во цивилна и во воена опрема сигурно го нашле својот пат до Русија, нема сомнеж дека тешкотиите во добивањето специјализирани чипови зеле свој данок.

Но, тоа не е доволно. Санкциите не ја спречија Русија да најде доволно чипови за да покрие големи делови од Украина со паметни нагазни мини. Според некои проценки, 30% од Украина сега е покриена со мини, особено североисточниот дел. Овие уреди, кои се забранети со Договорот за забрана на мини од 1997 година (во кој Русија не е страна), може да го попречат закрепнувањето на Украина со години. И Русија успеа да го направи тоа без Кина отворено да ѝ снабдува воена технологија, ризично сценарио што неодамна го истакна администрацијата на Бајден.

Бајден можеби погрешил во опишувањето на режимот на санкции предводени од ЕУ-САД како најобемниот досега наметнат на која било земја, но тој не беше целосно надвор од базата. Финансиските санкции, особено, се широки и сложени, при што некои го таргетираат дури и самиот Путин. Но, санкциите се дизајнирани така што Русија може релативно слободно да извезува сè освен нафта (за која сè уште има многу купувачи). На пример, навистина е непријатно што САД, кои добиваат речиси 20% од својата електрична енергија од нуклеарна енергија, сè уште увезуваат руски ураниум.

Русија имаше значителен трговски суфицит пред инвазијата, така што сè уште има доволно пристап до цврста валута за увоз, дури и ако треба да плати повеќе за нивно пренасочување, па дури и ако опсегот на стоки што може да ги купи е намален. За да ги затегнат штрафовите на режимот на Путин, САД и нивните сојузници мора сериозно да се зафатат со секундарните санкции.

Но, тоа е полесно да се каже отколку да се направи. Додека некои сугерираат дека секундарните санкции би можеле да предизвикаат глобална рецесија, таквите стравови се веројатно преценети. Поголемиот проблем е што неврзаните земји како Индија и руските сојузници како Кина не ја делат моралната огорченост на Западот поради инвазијата на Украина. Воведувањето секундарни санкции би можело да го забрза процесот на деглобализација што беше предмет на многу анализи во текот на изминатата година (иако досега во голема мера отсуствуваше од трговските бројки).

Иако Бајден и НАТО најверојатно ќе се обидат да го избегнат овој исход, тие би можеле да бидат притиснати да го преминат Рубиконот ако, на пример, Путин употреби тактичко нуклеарно оружје во Украина. Многу коментатори веруваат дека ова сценарио „Армагедон“ никогаш нема да се случи, и се надевам дека се во право. Но, ако Путин биде притиснат во ќош (можеби по украинската пролетна офанзива) и го преземе тој чекор, се очекува Кина и Индија да престанат да тргуваат со Русија. Доколку одбијат, САД и нивните сојузници не би имале друг избор освен да го наметнат најтешкиот режим на санкции што светот некогаш го видел.

(Кенет Рогоф е професор по економија и јавна политика на Универзитетот Харвард. Тој беше главен економист на ММФ од 2001-03. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)