Западниот Балкан е скриениот воен арсенал на Европа

Додека Европската Унија ги дотерува буџетските рамки и дебатира за процедуралните реформи, другите сили брзо се движат во геополитичките слепи точки на континентот. Минатиот месец кинеските и српските специјални сили спроведоа заедничка воена вежба во Кина – прва од ваков вид. Наречена „Бранители на мирот-2025“, таа испраќа јасна порака: таму каде што Европа е неодлучна или отсутна, другите сили се желни да го пополнат вакуумот, не само со зборови, туку со конкретни понуди.

Србија, која сè уште официјално е на патот кон пристапување кон ЕУ, веќе лета со кинески беспилотни летала и управува со кинески ракетни системи. Ништо од ова не се случи преку ноќ. Ова се случи по години растечко разочарување од процесот на европска интеграција што во регионот се смета за блокиран и неизвесен.

Неуспехот на ЕУ да ја усогласи својата реторика за проширување со акција го натера Западен Балкан да отвори врати за играчи како Кина, а во некои случаи и Турција, кои се повеќе од подготвени да инвестираат, да опремуваат и да се зацврстат, дури и во најчувствителниот сектор – одбраната.

Неодамна објавениот извештај нагласува дека регионот се појави како еден од најпотценетите одбранбени средства на Европа. Во часот на потреба за Украина, во мировните операции од Африка до Медитеранот и во критичните одбранбени индустрии способни да го обезбедат она што ЕУ се бори да го произведе, Западен Балкан се истакнува. Прашањето повеќе не е дали се подготвени за Европа, туку дали Европа е подготвена да препознае што тие нудат на масата.

Од целосната инвазија на Русија во Украина, државите од Западен Балкан дејствуваа со решителност и одговорност. Донациите на Северна Македонија во тенкови, хеликоптери и големи количини муниција за Киев ја прават еден од најдарежливите донатори на НАТО по глава на жител.

Албанија и Црна Гора, исто така, покажаа опиплива солидарност, поддржана со значителна воена, финансиска и хуманитарна помош. Дури и Србија, иако официјално одржува неутралност и одбива да се усогласи со санкциите на ЕУ кон Русија, тивко овозможи трансфер на муниција произведена во Србија во вредност од над 800 милиони евра во Украина.

Овие придонеси во голема мера поминаа под радарот. За разлика од поголемите држави на ЕУ, Западен Балкан не секогаш се појавува во насловите. Но, активностите на регионот се совпаѓаа или дури ги надминаа оние на некои земји-членки на ЕУ. И не станува збор само за Украина. Војниците од Западен Балкан служат во мисиите на ЕУ во Мали, Сомалија и Централноафриканската Република.

Албанија и Северна Македонија се редовни придонесувачи во ЕУФОР Алтеа во Босна и Херцеговина. Србија обезбедува медицински тимови и воена полиција за мировните мисии на ОН од Либан до Конго и е меѓу најголемите европски придонесувачи во ОН. Овие распоредувања се често мали по број, но високо специјализирани – обучувачи, медицински лица, логистички службеници – и доаѓаат со стратешко влијание и длабока посветеност.

Подготвеноста на регионот не е ограничена само на неговите војници. Неговиот индустриски капацитет, вкоренет во наследството на самостојниот одбранбен модел на Југославија, останува во голема мера неискористена предност за Европа. Само Босна и Херцеговина може да произведе до 500.000 артилериски гранати годишно. Српските одбранбени индустрии произведуваат муниција по стандард на НАТО, вклучувајќи оклопни возила, артилериски системи и сè повеќе беспилотни воздушни системи што ги извезуваат во над 50 земји.

Овие производи не само што се интероперабилни со европските и украинските системи, туку се и исплатливи и географски поблиску од другите добавувачи. Во војна на исцрпување со висок интензитет, каде што брзината, обемот и цената се важни исто колку и прецизноста, ова е видот на производство што итно ѝ е потребен на Европа.

Сепак, ЕУ досега не успеа да го искористи овој капацитет. Заморот од проширувањето, бирократските пречки и политичката претпазливост го блокираа патот на пристапување на Западен Балкан кон ЕУ предолго. Сега ЕУ мора да препознае дека интегрирањето на овие земји не е само завршување на политички проект. Станува збор за зајакнување на капацитетот на Унијата да се брани, да дејствува со автономија и да проектира стабилност во сè поконтроверзен геополитички простор. Проширувањето повеќе не е прашање на добронамерност. Тоа е прашање на стратегија.

Ако Европа сака да биде сфатена сериозно како глобален актер, мора да ја усогласи амбицијата со акција. Тоа значи забрзување на пристапувањето на оние кои веќе дејствуваат како членови, придонесуваат како сојузници и се обврзуваат како партнери.Времето за целосно вклучување на Западен Балкан во ЕУ не е некаде во неодредена иднина. Тоа е сега. Бидејќи во одбраната, во одвраќањето и во солидарноста, овие земји веќе се приклучија. Европа е таа што треба да го стигне темпото. (Еурактив)