Војната на ЕПП против невладините организации ја тресе ЕУ

БРИСЕЛ — Центристичките политички сили во Европа имаат непријатно чувство дека Европската народна партија ги напушта во корист на крајната десница. Централно-десничарската група – најголемото политичко семејство во Европа и дел од центристичката коалиција што доминира во политиката на ЕУ од основањето на блокот – води политичка кампања против невладините организации кои користат пари од грантови на ЕУ за да влијаат врз креирањето политики.

Со таргетирање на организациите на граѓанското општество, критичарите велат дека ЕПП прифатила кауза поврзана со десничарските маргини на политиката, потег што ја преобликува политиката на ЕУ, бидејќи крајно десничарските партии остваруваат значителен напредок низ земјите на ЕУ.

ЕПП ги отфрла ваквите тврдења. Таа вели дека едноставно бара поголема транспарентност во начинот на кој непрофитните организации ги користат парите на даночните обврзници на ЕУ, обвинувајќи ја Европската комисија дека им плаќа на невладините организации да лобираат во други институции на ЕУ во нивно име за промовирање на законите за животна средина.

Но, други не се согласуваат, вклучувајќи ги и двете други најголеми центристички групи во Европскиот парламент – либералната група „Обнови ја Европа“ и централно-левичарските социјалисти и демократи – кои веруваат дека кампањата е обид да се ограничи влијанието на невладините организации во креирањето политики на ЕУ, што е кауза на крајната десница.

Тоа создава раздор меѓу ЕПП и нејзините долгогодишни коалициски партнери – нестабилно партнерство кое сепак траеше досега, држејќи ја политиката на ЕУ во центарот на вниманието.

„ЕПП прифаќа агенда на екстремната десница“, рече Валери Хајер, која ја предводи „Обнови“, за кампањата на групата против невладините организации, која ја опиша како „длабоко загрижувачка“ и „очигледно наменета да го намали политичкиот и демократскиот простор за работа на невладините организации“.

Ираче Гарсија, претседателка на групата на С&Д, изјави дека „десничарските сили кои моментално ги напаѓаат невладините организации имаат јасна и поширока политичка намера што оди многу подалеку“ и има за цел да „ги поткопа Зелениот договор, транспарентноста, родовата еднаквост, ЛГБТК+ правата и основните слободи, а воедно да ја делегитимира улогата на граѓанското општество во демократијата“.

Ваквиот тренд на ЕПП доаѓа во време на постојано забавување на порастот на автократските сили во земјите на ЕУ, вклучувајќи ги Унгарија и Словачка, но исто така и Холандија, Германија и Франција. Охрабрени од победата на Доналд Трамп на изборите во САД минатиот ноември, популистичките сили се повеќе легитимираат во главните градови на ЕУ и во Брисел.

И тоа ги става во опасност организациите на граѓанското општество – чија улога во процесот на демократско креирање политики е загарантирана во Договорот за Европската Унија.

Зелените, кои се подалеку лево од С&Д по многу прашања и беа значајна сила во последниот парламентарен состав, повлекуваат споредби со САД под водство на претседателот Трамп, кој ги намали трилиони долари владино финансирање за невладините организации откако дојде на власт во јануари.

„Постои извесна трампификација на ЕПП, не само на европско ниво, туку ја гледаме и на национално ниво“, рече германскиот пратеник од Зелените, Даниел Фројнд. „Тоа што го напаѓаат граѓанското општество е еден аспект од тоа“, додаде тој. Други аспекти вклучуваат поголема соработка со крајната десница преку, на пример, „гласање за нивните амандмани“.

Конзервативните европратеници ја отфрлаат идејата дека групата соработува со крајната десница.

„ЕПП е апсолутно надвор од овие игри на Патриотите или други екстремисти од десната страна“, рече Томаш Здечовски, чешки европратеник и координатор на групата на ЕНП во комисијата за буџетска контрола.Но, според друг функционер на Парламентот, на кого му беше дозволено да зборува анонимно, „целата иницијатива започна со Патриотите и… голем дел, загрижувачки голем дел од ЕПП ја поддржува идејата“. Групата „Патриоти за Европа“ не одговори на барањето на Политико за коментар.

Опасен танц

Контролата на невладините организации е најновата во низата политички борби во кои ЕПП им се додворува на партии многу подалеку на десницата за да и послужат на нејзините интереси – кршејќи го таканаречениот санитарен кордон, кој историски ги спречуваше центристичките групи да склучуваат сојузи со крајната десница.

Успехот на десницата на минатогодишните европски избори значеше дека ЕПП сега може да донесува закони во коалиција со групите од нејзината десна страна, без поддршка од „Обнови јс Европа“ или социјалдемократите.

Тоа е „најопасниот танц во европската политика“, рече Даниел Келемен, професор по јавна политика на Универзитетот Џорџтаун и експерт за правото на ЕУ. Антидемократските сили „можат навистина да победат… само кога ќе најдат центристички партии кои се подготвени… да склучат договори со нив и се подготвени да ги продадат своите демократски вредности за власт“, ​​рече тој.

Сепак, сè повеќе, оваа игра за потврдување на својата моќ во Парламентот доаѓа на сметка на самите европски вредности што самата ЕПП некогаш ги застапуваше.

„Постои двоен дискурс од страна на ЕПП, велејќи дека бара транспарентност во финансирањето на невладините организации, но всушност го користи овој наратив за да ги нападне“, рече Фаустин Бас-Дефосез, директорка во Европското биро за животна средина, невладина организација.

ЕПП го „радикализира“ својот наратив за да се обиде да ги врати гласовите на крајнодесничарите на изборите за ЕУ, додаде таа, и оттогаш флертува со идејата за соработка со крајнодесничарски групи во Парламентот. „Тоа е опасна игра каде што ЕПП ризикува да го поткопа демократското ткиво за кое тврди дека го брани.“

ЕПП отфрла дека ги напаѓа невладините организации, туку „бара поголема транспарентност во односот меѓу невладините организации и институциите на ЕУ“, рече Здечовски од ЕПП.

„Цврсто веруваме дека ако ЕУ сака да остане доверлива, таа мора да ја одржува непристрасноста и отпорноста против секаков вид притисок – без разлика дали од деловниот сектор или таканареченото граѓанско општество“, додаде тој.

Германскиот член на ЕПП, Петер Лизе, рече дека ја признава „многу важната улога на невладините организации“ во процесот на донесување одлуки во ЕУ. „Сепак, имаше јасни случаи на недолично однесување од страна на некои поединечни службеници на Комисијата и некои невладини организации“, рече тој, додавајќи „охрабрувачки е што веќе се преземени чекори за спречување на вакви инциденти во иднина“.

Портпарол на групата на ЕПП, исто така, за Политико изјави дека сите тврдења дека нивната истрага за финансирањето на невладините организации ги одразува агендите на другите политички групи се „апсолутна бесмислица“.

Стари поплаки

Ова не е прв пат ЕПП да изрази загриженост за тоа како Брисел ги финансира невладините организации. Во 2017 година, германскиот конзервативен европратеник Маркус Пипер напиша извештај во кој се повикува на зголемување на скледењето на средствата на ЕУ, а невладините организации да откриваат други извори на финансирање. Пипер, исто така, посочи дека некои оддели на Комисијата „ја експлоатираат распределбата на грантовите од ЕУ за сопствена политичка агенда“.

На крајот, тој извештај имаше ограничено влијание, а неговото објавување беше одложено поради тајмингот – што се случи токму кога унгарскиот премиер Виктор Орбан предложи контроверзен закон во Унгарија насочен кон сузбивање на граѓанското општество. Тоа ја поттикна ЕПП да се обиде да се дистанцира од анти-невладиниот дискурс што го застапува партијата Фидес на Орбан.

Но, она што навистина ги промени работите беше борбата околу новите правила на ЕУ за зајакнување на заштитата на природата низ целиот блок, за време на која ЕПП претрпе катастрофален политички пораз кога не успеа да го блокира усвојувањето на новите правила.

„Законот за обнова на природата беше пресвртница“, се присети Бас-Дефосез од ЕЕБ. „Тоа создаде одредена фрустрација во групата, не само поради исходот, туку и поради видливата јавна мобилизација околу неа. Оттогаш, видовме како ЕПП ја менува својата политичка агенда на загрижувачки начин: таргетирајќи ги актерите на граѓанското општество кои се залагаат за еколошки амбиции.“

Невладините организации и научниците поминаа месеци спротивставувајќи се на погрешните тврдења — промовирани од ЕПП на социјалните медиуми — дека правилата ќе им наштетат на земјоделците и ќе ја загрозат долгорочната безбедност на храната на ЕУ. Законодавството беше тесно усвоено на пленарна седница откако неколку членови на ЕПП излегоа од редовите. Тоа беше значајна политичка победа за поранешниот шеф на Зелениот договор, Франс Тимерманс, главниот бранител на законодавството и подеднакво значаен пораз за лидерот на ЕПП, Манфред Вебер, додека се обидуваше да ги освои гласовите на земјоделците и да ги врати гласачите од крајната десница само неколку месеци пред изборите за ЕУ.

Борбата ја остави ЕПП ранета и огорчена – но групата на крајот се врати полна со емоции. Сега, слични барања и обвинувања како оние на Пипер ги повторуваат и германските членови на ЕПП, вклучувајќи ја и Моника Холмаер. Како близок сојузник на Вебер, таа го предводеше притисокот во Комитетот за буџетска контрола на Парламентот за истрага на договорите за финансирање од ЕУ, посочи наводни неправилности и ја обвини Комисијата дека им плаќа на невладините организации да лобираат кај други донесувачи на одлуки во нејзино име.

Оттогаш, Комисијата им наложила на невладините организации да ги променат своите апликации за грантови за да се усогласат со новите упатства – или ризикуваат да го изгубат финансирањето.

„Тие беа многу строги во врска со годишниот грант [за 2025 година], отстранија какво било споменување на разговори со европратеници“, рече висок службеник за политика во невладина организација, кој доби анонимност за слободно да зборува за доверливиот договор.

Пратениците од другите десничарски групи брзо се вклучија на темата. Невладините организации финансирани од ЕУ се „мрежа на политички активисти кои сакаат да ги спроведат политиките на Комисијата и левичарските идеологии“, се вели во соопштението на крајно десничарската група „Патриоти за Европа“, откако Европскиот суд на ревизори ја критикуваше Комисијата за тоа што не го следи правилно начинот на кој средствата се распределуваат на невладините организации, особено ако тие се користат за лобистички активности.

Промените во правилата за транспарентност на ЕУ во 2021 година, со кои им се дозволува на самопрогласените некомерцијални организации да не откриваат колку пари трошат за лобирање, навистина го отежнаа следењето на обемот на активностите за застапување на некои невладини организации.

Колективно, невладините организации пријавуваат дека потрошиле 159 милиони евра за лобирање во ЕУ, според податоците за ЕУ ​​собрани од LobbyFacts. Сепак, повеќе од 70 проценти од невладините организации во Регистарот на транспарентност на ЕУ се регистрирани како некомерцијални и затоа не откриваат никакви трошоци.

Невладините организации стравуваат дека овие политички несогласувања ќе доведат до понатамошни намалувања во претстојните преговори за буџетот на ЕУ. „Тоа е многу легитимен страв и јас лично ја имам таа загриженост“, додаде претходно цитираниот функционер на Парламентот.

Новиот бугимен

Во Европа, автократските влади и крајно десничарските политички сили со години ги таргетираат групите на граѓанското општество и нивните донатори. Таа стратегија навлезе во политиката на ЕУ.

„Обидите за дискредитирање на финансирањето на организациите на граѓанското општество не се нови“, рече Карлота Бесоци, директорка на „Граѓанско општество Европа“, но „сегашните напади се случуваат во многу потешка клима“ во која во Европскиот парламент дејствуваат „многу посилни крајно десничарски политички групи“.

Порано овој месец, парламентот на Словачка усвои контроверзен закон насочен кон структурите на финансирање на невладините организации, откако нејзиниот популистички премиер Роберт Фицо вети дека ќе стави крај на „супериорноста на невладините организации“ во земјата по неговиот реизбор во 2023 година.

Во Унгарија, владата на Орбан честопати преземаше мерки против невладините организации и другите групи кои ја критикуваат неговата влада со закони насочени кон намалување на нивното финансирање и слободи.

Орбан е познат по тоа што има спор со американскиот милијардер и филантроп роден во Унгарија, Џорџ Сорос, кој ги основа Фондациите Отворено општество и ги поддржува групите на граѓанското општество и движењата на локално ниво. За време на првата администрација на Трамп, антисоросовото расположение во земјите од Источна Европа порасна.

Во февруари, новиот конзервативен канцелар на Германија, Фридрих Мерц, беше критикуван за неговата истрага насочена кон невладините организации. И сè повеќе, дискурсот против финансирањето на невладините организации навлегува во политиката во Брисел, каде што крајнодесничарските партии ја таргетираат самата ЕУ како еден од најголемите донатори на невладините организации.

За Келемен од Универзитетот Џорџтаун, „она што го гледаме е, во извесна смисла, превод на тоа сценарио на ниво на ЕУ, каде што наместо Сорос да биде баучот, тоа е ЕУ“. (Политико)