Турција се заканува со уште еден воен упад во Сирија

БЕЈРУТ – Во северна Сирија, жителите се подготвуваат за нова борба. Додека вниманието на светот е насочено кон војната во Украина, турскиот лидер вели дека планира голема воена операција за да ги потисне борците на сириските Курди и да ја создаде долго бараната тампон зона во пограничната област.

Тензиите се високи. Едвај поминува ден без размена на оган и гранатирање меѓу сириските курдски борци поддржани од САД и турските сили и сириските опозициски вооружени лица поддржани од Турција.

Аналитичарите велат дека турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган ја користи војната во Украина за да ги истурка сопствените цели во соседна Сирија – дури и ја користи способноста на Турција како членка на НАТО да стави вето на членството на Финска и Шведска во алијансата како потенцијален потпора.

Но, голем упад на Анкара доаѓа со ризици и компликации, заканувајќи се да ги наруши врските на Турција и со Соединетите држави и со Русија. Тоа, исто така, ризикува да создаде нов бран на раселување во регионот опустошен од војна, каде што групата Исламска држава сè уште демне во сенка.

Еве поглед на ситуацијата на теренот и некои од клучните прашања:

ТУРСКИ АМБИЦИИ

Ердоган минатиот месец ги претстави плановите за продолжување на турските напори за создавање тампон зона длабока 30 километри во Сирија, долж нејзината јужна граница преку прекуграничен упад против борците на сириските Курди, сојузници на САД. Ердоган сакаше да ја создаде таа зона во 2019 година, но воената операција не успеа да ја постигне таа цел.

„Ќе ги нападнеме одеднаш една ноќ. И мораме“, рече Ердоган, без да даде конкретна временска рамка.

Од 2016 година, Турција започна три големи операции во Сирија, насочени кон главната сириска курдска милиција – Единиците за заштита на народот или ЈПГ – која Турција ја смета за терористичка организација и продолжување на забранетата Курдистанска работничка партија или ПКК. ПКК со децении води бунт во Турција против владата во Анкара.

ЈПГ, сепак, го формира столбот на силите предводени од САД во борбата против милитантите на Исламската држава и е докажан главен сојузник на САД во Сирија.

Турција, преку трите претходни воени операции во Сирија, веќе има контрола врз голем дел од сириската територија, вклучувајќи ги градовите Африн, Тел Абјад и Џараблус. Анкара планира да изгради илјадници станбени единици во тие области за да обезбеди, како што вели, „доброволно враќање“ на 1 милион од 3,7 милиони сириски бегалци во моментов во Турција.

Ердоган во средата рече дека турските трупи сега имаат цел да заземат нови области, вклучувајќи ги градовите Тел Рифат и Манбиџ, кои се наоѓаат на главната раскрсница на патиштата на сирискиот автопат запад-исток познат како М4. Турција вели дека борците на сириските Курди го користат Тел Рифат како база за да ги нападнат областите што ги држат сириските опозициски борци поддржани од Турција.

Исто така, имаше извештаи дека турските војници може да влезат во стратешкиот пограничен град Кобане, каде што американската војска и курдските борци првпат се обединија за да ја поразат ИД во 2015 година. Градот има моќна симболика за сириските Курди и нивните амбиции за самоуправа во овој дел на Сирија.

ЗОШТО СЕГА?

Аналитичарите велат дека Ердоган веројатно гледа сплет на околности, и меѓународни и домашни, кои ја прават операцијата во Сирија навремена. Русите се преокупирани со војната во Украина, а на Американците им треба Ердоган да се откаже од неговите приговори за проширувањето на НАТО за да ги вклучи Финска и Шведска.

„Тие (Турците) чувствуваат можност да се обидат да добијат отстапки од Западот“, рече Арон Стајн, раководител на истражување на Институтот за надворешна политика во Филаделфија.

Офанзивата во Сирија, исто така, може да се искористи за да се соберат турските националистички гласачи во време кога нивната економија е во пад, со инфлација од 73,5%. Турција треба да одржи претседателски и парламентарни избори следната година, а претходните упади во Сирија за да се протераат ЈПГ ја зајакнаа поддршката за Ердоган при минатото гласање.

Засега нема знаци на мобилизација што укажуваат на неизбежна инвазија, иако турската војска може да биде повикана прилично брзо. Сириските Курди, сепак, велат дека сериозно ја сфаќаат најновата закана на Турција и дека се подготвуваат за можен напад.

Тие предупредуваат дека упадот ќе влијае на нивната тековна борба против ИД и нивната способност да ги заштитат затворите во северна Сирија каде што илјадници екстремисти, од кои многумина странски државјани, се затворени откако ИД беше територијално поразена пред три години.

ВРСКИТЕ НА ТУРЦИЈА СО САД И РУСИЈА

Голема воена операција носи високи ризици и веројатно ќе ги налути и САД и Русија, кои исто така имаат воено присуство во северна Сирија.

Турција и Русија ги поддржуваат ривалските страни во 11-годишниот конфликт во Сирија, но тесно се координираат на северот на земјата. Иако Русија официјално не коментираше, таа во последните денови испрати борбени авиони и вооружени хеликоптери во база блиску до границата со Турција, според сириските опозициски активисти.

Како еден од најблиските сојузници на Дамаск, улогата на Русија во Сирија беше главна во пресврт на бранот на конфликтот во Сирија – кој започна во време на бунтовите на Арапската пролет во 2011 година – во корист на сирискиот претседател Башар Асад. Сириските опозициски борци се префрлија во енклава на северозапад и во сферата на влијание на Турција.

Но, со оглед на тоа што Москва е фокусирана на Украина, мала е веројатноста дека Владимир Путин ќе му застане на патот на Ердоган поради она што во суштина е само појас земја долж јужната граница на Турција.

Вашингтон јасно го истакна своето противење на турскиот воен упад, велејќи дека тоа ќе ги доведе во опасност тешко стекнатите придобивки во кампањата против ИД.

 „Ги признаваме легитимните безбедносни грижи на Турција на нејзината граница. Но, повторно, ние сме загрижени дека секоја нова офанзива дополнително ќе ја поткопа регионалната стабилност“, рече портпаролот на Стејт департментот Нед Прајс.

Стајн, аналитичарот, рече дека секоја операција би била комплицирана поради руското присуство во двете потенцијални жаришта, Кобане и Тел Рифат.

Дали операцијата ќе се одржи се сведува на прашањето колку далеку е подготвен да оди Ердоган во Сирија, особено во и околу областа Кобане – и дали Москва и Вашингтон би се спротивставиле.

„Колку ризик сака да преземе? Доказите што ги имаме се дека тој ризикува многу“, рече Стајн. (АП)