Томас Фридман: На ​​Трамп му беше лесно првиот пат

Не знам зошто луѓето велат дека новоизбраниот претседател Доналд Трамп ќе има тешко време со надворешната политика. Сè што треба да направи е да го натера Владимир Путин да направи компромис за западната граница на Русија, а Володимир Зеленски да направи компромис за источната граница на Украина. Бенјамин Нетанјаху да ги дефинира западните и јужните граници на Израел. Треба да го натера иранскиот врховен лидер Али Хамнеи да ја дефинира западната граница на неговата земја, т.е. да престане да се обидува да ги контролира Либан, Сирија, Ирак и Јемен. Да ја присили  Кина да ја дефинира својата источна граница за да не стигне до Тајван и  да се натераат јеменските Хути да ја ограничат својата крајбрежна граница на неколку километри од брегот, без право да го нарушат превозот во Црвеното Море.

Кога Трамп ја напушти функцијата во 2021 година, пред руско-украинскиот конфликт и војната на Израел со Хамас и Хезболах, може да се тврди дека сè уште живееме во ера „пост-студена војна“ во која доминираше зголемената економска интеграција и мир меѓу големите сили.  Русија бараше залак од Украина, но никогаш не се обиде да ја проголта цела. Иран и Израел беа во конфликт, но никогаш не се нападнаа директно. Израел го окупира Западниот Брег, но никогаш немал влада со документиран коалициски договор за формална анексија на целиот Западен Брег, а сега поддржуваат сличен потег во однос на Газа. Америка не се грижеше за Хутите во Јемен, но ние никогаш не ги фрливме врз нив некои од најголемите боеви глави во нашиот арсенал Б-2 стелт-бомбардери.

Накратко, откако Трамп влезе во Белата куќа, поминаа се многу  црвени линии. И нивното обновување и „враќањето на “Америка повторно голема“ речиси сигурно ќе бара посуптилна и попрецизно оркестрирана употреба на сила и принудна дипломатија отколку што беше достапна за изолационистот Трамп за време на неговиот прв мандат и за време на кампањите.

Во Израел, каде што сум сега, еден од најекстремните десничарски членови на владата, министерот за финансии Безалел Смотрич, не губеше време да изјави дека новото претседателство на Трамп нуди „важна можност“ да се „примени израелскиот суверенитет на населбите во Јудеја и Самарија (библиски имиња на регионите на Западниот Брег). Тој додаде дека „со Божја помош, 2025 година ќе биде година на суверенитет“ на овие окупирани територии.

Но, овој пат Трамп може да биде многу поголемо изненадување за Израел отколку што мисли Смотрич. Тој е првиот американски претседател кој отворено им се обрати на арапските и муслиманските граѓани и го прифати нивното незадоволство од безусловната американска поддршка за Израел во војната против Газа. Тој, исто така, зборуваше со силен изолационистички тон како и секој претседател од крајот на Студената војна. Згора на тоа, кога за време на првиот претседателски мандат  тој предложи мировен план со две држави за Израел – на Западниот Брег и во Појасот Газа, иако премногу јасно го фаворизираше Израел.

Во вторникот имав вечера во Хаифа со израелските Евреи и Арапи. Како што ми кажаа гостите, многу локални Евреи веруваат дека поради тоа што еден од зетовците на Трамп е Евреин, тој е подготвен да биде строг кон Палестинците, а многу локални Арапи веруваат дека Трамп ќе биде корисен како единствен лидер кој е доволно цврст да се спротивстави на  Нетанјаху и затоа што таткото на неговиот друг зет е Либански Американец. Некој сигурно ќе биде разочаран!

Што се однесува до дипломатијата на Трамп во Украина, убедувањето на Путин да се согласи на прекин на огнот или да ја обнови руската граница со Украина може да се покаже како најтешка задача од сите, според рускиот експерт Леон Арон од Американскиот институт. „Трамп сака мир Украина, Путин сака победа“, вели Арон според кого вториот, по  600.000 убиени и ранети сонародници, не може да си дозволи да му каже на рускиот народ: „Ох, извинете, сепак решивме да се откажеме од контролата врз Украина“. Путин не може да дозволи овој конфликт да заврши со пораз. А Трамп не може да се согласи на мир кој изгледа како пораз на Западот, бидејќи тогаш тој ќе биде губитник.

Ако има какви било шанси за взаемно прифатлив договор за Украина – долгорочен прекин на огнот на постојната линија на фронтот во замена за делумно укинување на санкциите против Русија и забрзано членство на Украина во ЕУ, заедно со безбедносни гаранции, но без формално членство во НАТО, тој веројатно ќе се постигне дури откако Путин ќе претрпи низа дополнителни порази таму, а Трамп јасно стави до знаење дека ќе ја вооружи Украина уште повеќе ако Путин не отстапи.

Како што вели Арон,  фактот дека Путин всушност морал да ангажира 10.000 војници од Северна Кореја за да учествуваат во конфликтот, кажува две работи: колку „се плаши да запре без очигледна победа  и од негативната реакција на јавноста доколку во рововите треба да се испратат неискусни 18-годишни регрути, особено од Москва и Санкт Петербург, каде што живее руската елита.

„Путин не е во позиција да се бори вечно“, заклучува Арон. „Нему му снемува луѓе. Односно, ако Трамп може да го задржи сегашното ниво на борбена способност на Украина барем уште една година, за тоа време ќе може да постигне договор за прекин на огнот, што вети дека ќе го постигне за еден ден“ во кампањата.

Администрацијата на Трамп може да доведе до преминување на нови и многу различни црвени линии доколку САД се повлечат од НАТО или се предомислат за заштита на своите долгогодишни сојузници.

Јапонија, Полска, Јужна Кореја и Тајван имаат непријателски нуклеарни соседи и имаат технологија и ресурси самостојно да развијат нуклеарно оружје.

„Тие не го прават тоа затоа што мислат дека тоа не е неопходно и веруваат дека САД ги поддржуваат дури и во најлош случај“, вели Гаутам Мукунда, познат стратег и професор на Универзитетот Јеил. „Размислете за момент: тие имаат толку апсолутна верба во САД како сојузник што со децении буквално ѝ го доверуваа на Америка самото свое постоење. Со сето она што Трамп го кажува за сојузниците, дали одговорен странски лидер може да продолжи да прави такви облози?

Тие видоа што се случи со Украина откако  го врати нуклеарното оружје што остана по распадот на Советскиот Сојуз. Ако овие земји ја изгубат вербата во ветувањето на Америка – или ако таа го повлече – и развијат сопствено нуклеарно оружје, тоа ќе значи крај на Договорот за неширење на нуклеарното оружје, кој е во сила од Втората светска војна. Сите црвени линии ќе бидат избришани.

Слично на тоа, двајца од можните врвни избори на Трамп за државен секретар и советник за национална безбедност – Марко Рубио и Мајкл Валц – се цврсти тврди кон  Кина и веројатно ќе се обидат да ги продлабочат плановите на новоизбраниот претседател да ги удвои тарифите за трговијата со  Пекинг – уште една импресивна идеја од кампањата. Но, Кина претходно не беше подготвена да ја прифати оваа одлука на Трамп и нема да го стори тоа сега. Ги повикувам двете страни да ја прочитаат статијата на Вол Стрит Журнал од 29 јули за кинескиот телекомуникациски гигант Huawei. Започнува на следниов начин:

„Пред пет години Вашингтон воведе санкции кон Huawei, прекинувајќи го пристапот на кинеската компанија до напредната американска технологија, бидејќи се плашеше дека телекомуникацискиот гигант ќе ги шпионира Американците и нивните сојузници  Huawei имаше тежок период на почетокот , но сега повторно зема замав , поддржан од милијарди долари владина поддршка, Huawei го проширува својот бизнис, ја подобрува својата профитабилност и наоѓа нови начини за намалување на зависноста од американските добавувачи. Компанијата ја задржува својата водечка позиција на глобалниот пазар на телекомуникациска опрема <…> И сега прави голем притисок во полето на паметни телефони од високата класа, користејќи сложени нови чипови со сопствен дизајн за да ги намами клиентите подалеку од Apple“.

Така е во светот: за време на изборната трка, секогаш е многу покомплицирано отколку што изгледа, а сега е понапнато од кога било. Како што рече Мајк Тајсон, „Секој има план додека не добие тупаница во лице“. (Томас Фридман, Њујорк Тајмс)