Теориите на заговор ги поткопуваат кампањите за вакцинација на Балканот

Во Србија, која има 7 милиони жители, само 280 илјади луѓе се пријавиле дека ќе земат вакцина. Еден од предводниците на антиваксиналното лоби е Новак Ѓоковиќ

БЕЛГРАД – Вакцини од Запад, Русија или Кина? Или ниедна? Со таа дилема се соочуваат земјите во југоисточна Европа, каде што кампањите за вакцинација против корона вирусот започнуваат бавно – засенчени од жестоки политички дебати и теории на заговор. Во земји како Чешка, Србија, Босна, Романија и Бугарија, меѓу скептиците за вакцини се вклучени поранешни претседатели, па дури и некои лекари. Српскиот тениски шампион Новак Ѓоковиќ беше меѓу оние кои изјавија дека не сака да биде принуден да се вакцинира.

Лажните верувања дека корона вирусот е измама или дека со вакцините ќе се инјектираат микрочипови кај луѓето се шират во земјите што порано беа под строго комунистичко владеење. Оние кои некогаш рутински беа подложени на масовни инокулации се длабоко поделени околу тоа дали воопшто да се вакцинираат.

„Постои директна врска помеѓу поддршката за теориите на заговор и скептицизмот кон вакцинацијата“, предупредува неодамнешното балканско истражување. „Мнозинството во целиот регион не планира да земе вакцина, сооднос значително поголем отколку на други места во Европа, каде мнозинството се залага за земање вакцина“.

Само околу 280.000 луѓе аплицираа за вакцината во Србија, земја со 7 милиони жители, во деновите откако властите ја отворија постапката. Спротивно на тоа, еден милион Срби се пријавија за 100 евра првиот ден кога владата понуди помош за пандемијата.

Во надеж дека ќе ги охрабрат вакцинациите, српските власти ги добија првите дози преку снимки на ТВ. Сепак, тие самите се поделени околу тоа дали да ја набават вакцината „Фајзер-БиоНТех“ произведена од Запад или „Спутник V“ од Русија, што значи повеќе поделби во земја која формално бара членство во Европската унија, но каде што многумина сакаат поблиски врски со Москва. Српскиот претседател Александар Вучиќ во саботата ја поздрави пратката од 1 милион дози на кинеската вакцина „Синофарм“, велејќи дека ќе се вакцинира за да покаже дека е безбедна.

„Србите претпочитаат руска вакцина“, гласеше неодамнешниот наслов на „Информер“, провладин таблоид, бидејќи официјалните лица објавија дека 38 проценти од оние кои се пријавиле за вакцинација ја фаворизираат руската вакцина, додека 31 отсто сакаат верзијата на „Фајзер-БиоНТех“ – груба поделба меѓу проруските и прозападните граѓани во Србија.

Во соседна Босна, земја разорена од војната, која останува етнички поделена меѓу Србите, Бошњаците и Хрватите, политиката е исто така фактор, бидејќи се чини дека делат што е под српска власт ќе се определи за руската вакцина, додека бошњачко-хрватскиот дел најверојатно ќе се сврти кон западните.

Саша Миловановиќ, 57-годишен агент за недвижнини од Белград, ги гледа сите вакцини како дел од „глобалната манипулација“ со пандемијата. „Луѓето се затворени, повеќе немаат животи и живеат во состојба на хистерија и страв“, рече тој.

Ѓоковиќ рече дека е против принудувањето да се зема вакцина за корона вирус со цел да патува и да се натпреварува, но сѐ уште ги држи мислите отворени. Највисоко рангираниот тенисер и неговата сопруга беа позитивни на тестот во јуни по серијата егзибициони натпревари со нула социјално растојание што ги организираше на Балканот. Тие и нивната фондација донираа 1 милион евра за купување респиратори и друга медицинска опрема за болниците во Србија.

Функционерот на Министерството за здравство на Србија, Мирсад Ѓерлек, го опиша одговорот на вакцината како „задоволителен“, но предупреди на државниот радиодифузер РТС дека „луѓето во руралните области обично веруваат во теории на заговор и затоа треба да разговараме со нив и да објасниме дека вакцината е единствениот излез во оваа ситуација“.

Студија за Балканот на Советодавната група за европска политика, објавена пред почетокот на регионалната кампања за вакцинирање во декември, заклучи дека во теориите на заговор за вируси веруваат речиси 80% од граѓаните на земјите од Западен Балкан кои се стремат да влезат во ЕУ. Околу половина од нив ќе одбијат да се вакцинираат, се вели во неа.

 Теориите без основа тврдат дека вирусот не е реален или дека станува збор за био-оружје создадено од САД или неговите противници. Друга популарна лага тврди дека основачот на „Мајкрософт“, Бил Гејтс, користи вакцини Ковид-19 за да имплантира микрочипови во 7 милијарди луѓе на планетата.

Според балканскиот истражувачки центар, ниското ниво на информации за вирусот и вакцините, недовербата во владите и повторените тврдења на властите дека нивните земји се опсадени од странци помагаат да се објасни високата распространетост на ваквите верувања.

Слични трендови се забележани дури и во некои земји на ЕУ од истокот. Во Бугарија, широко распространетите теории на заговор ги отежнуваа поранешните напори да се справи со епидемијата на морбили. Анкетите таму сугерираат дека недовербата кон вакцините останува голема дури и кога случаите на корона вирусот продолжуваат да растат. Неодамнешната анкета на „Галуп интернешенел“ покажа дека 30 отсто од испитаниците сакаат да се вакцинираат, 46% ќе одбијат, а 24 проценти се неодлучни.

Бугарските лекари се обидоа да ги променат ставовите. Д-р Стефан Константинов, поранешен министер за здравство, се пошегува дека на луѓето треба да им се каже дека соседна Грција ќе ги затвори одморалиштата за туристи кои не се вакцинирани, бидејќи „ова ќе гарантира дека околу 70 отсто од населението ќе побрза да добие вакцина“.

Во Чешка, каде истражувањата покажуваат дека околу 40 отсто одбиваат вакцинација, демонстрантите на големиот митинг во Прага против владините ограничувања поради вирусот, побараа вакцинациите да не бидат задолжителни. Поранешниот претседател Вацлав Клаус, жесток критичар на пандемискиот одговор на владата, им рече на насобраните дека вакцините не се решение. „Тие велат дека сè ќе се реши со вакцината која е чудо“, рече 79-годишниот Клаус, кој инсистира на тоа дека луѓето треба да бидат изложени на вирусот за да добијат имунитет, што експертите го отфрлаат. „Мораме да кажеме гласно и јасно дека нема такво нешто… Нема да се вакцинирам“.

Популистичките власти во Унгарија зазедоа тврд став против дезинформациите за вирусот, но отфрлањето на вакцините сѐ уште е околу 30 отсто. Парламентот ги донесе овластувањата за вонредни состојби во март, што им дозволува на властите да гонат секој за кој се смета дека „ја инхибира успешната одбрана“ од вирусот, вклучително и „создавање страв“ или ширење лажни вести. Најмалку две лица кои го критикуваа одговорот на владата за пандемијата на социјалните мрежи беа уапсени, но ниту едно не беше официјално обвинето.

Романскиот министер за здравство, Влад Војкулеску, рече дека се потпира на матичните лекари „да ги информираат, закажуваат и следат луѓето по вакцината“ и дека неговото министерство ќе им понуди бонуси на медицинските работници врз основа на бројот на луѓе што ќе сакаат да се вакцинираат. На прашањето дали ваквите стимулации ќе поттикнат пропаганда за анти-вакцинација, Војкулеску рече: „Ме интересираат повеќе видувањата на лекарите за ова прашање отколку она за антиваксерите“.

Д-р Ивица Јеремиќ, кој работи со пациенти со вируси во Србија од март и беше позитивен на тест во ноември, се надева дека програмите за вакцинација ќе забрзаат откако луѓето ќе го надминат стравот од непознатото. „Луѓето ќе сфатат дека вакцината е единствениот начин да се вратат во нормален живот“, рече тој. (АП)