Соларни панели – еколошка катастрофа што чека да се случи?

Додека тие се промовираат низ светот како клучно оружје за намалување на емисиите на јаглерод, соларните панели имаат животен век до 25 години, пишува Би-би-си.

Експертите велат дека милијарди панели на крајот ќе треба да се отстранат и заменат.

„Светот има инсталирано повеќе од еден терават соларен капацитет. Обичните соларни панели имаат капацитет од околу 400 W, па ако се пресметаат и покривите и соларните фарми, може да има дури 2,5 милијарди соларни панели“, вели д-р Ронг Денг, експерт за рециклирање на соларни панели на Универзитетот во Нов Јужен Велс во Австралија.

Според британската влада, во Велика Британија има десетици милиони соларни панели. Но, недостига специјализирана инфраструктура за нивно уништување и рециклирање.

Енергетските експерти бараат итна владина акција за да се спречи претстојната глобална еколошка катастрофа.

„Тоа ќе биде отпадна планина до 2050 година, освен ако сега не ги активираме синџирите за рециклирање“, вели Уте Колиер, заменик директор на Меѓународната агенција за обновлива енергија.

„Произведуваме сѐ повеќе соларни панели – што е одлично – но како ќе се справиме со отпадот“, прашува таа.

Се надеваме дека голем чекор ќе биде направен на крајот на јуни, кога во Франција официјално ќе биде отворена првата фабрика во светот посветена на целосно рециклирање на соларни панели.

ROSI, специјализираната компанија за рециклирање на сончеви колектори, која е сопственик на постројката, во алпскиот град Гренобл, се надева дека на крајот ќе може да извлече и повторно да користи 99% од компонентите на единицата.

Покрај рециклирањето на стаклените предни страни и алуминиумските рамки, новата фабрика може да ги врати скоро сите скапоцени материјали содржани во панелите, како што се среброто и бакарот, кои обично се едни од најтешките материјали за извлекување.

Овие ретки материјали може последователно да се рециклираат и повторно да се користат за да се направат нови, помоќни соларни единици.

Конвенционалните методи за рециклирање на соларни панели го обновуваат најголемиот дел од алуминиумот и стаклото – но ROSI вели дека стаклото, особено, е со релативно низок квалитет.

Стаклото обновено со тие методи може да се користи за создавање плочки или за пескарење – исто така може да се меша со други материјали за да се направи асфалт – но не може да се користи во апликации каде што е потребно висококвалитетно стакло, како што е производството на нови соларни панели.

Период на бум
Новата централа ROSI ќе се отвори во период на бум за инсталации на соларни панели.

Капацитетот за производство на соларна енергија во светот порасна за 22% во 2021 година. Околу 13.000 фотоволтаични (PV) соларни панели се поставуваат во Обединетото кралство секој месец – повеќето од нив на покривите на приватните куќи.

Во многу случаи, соларните единици стануваат релативно неекономични пред да го достигнат крајот на очекуваниот животен век. Новите, поефикасни дизајни се развиваат во редовни интервали, што значи дека може да се покаже поевтино да се заменат соларните панели стари само 10 или 15 години со ажурирани верзии.

Ако се одржат тековните трендови на раст, вели г-ѓа Колиер, обемот на стари соларни панели може да биде огромен.

„До 2030 година, мислиме дека ќе имаме четири милиони тони [отпад] – што сè уште може да се управува – но до 2050 година, би можеле да завршиме со повеќе од 200 милиони тони на глобално ниво.

За да го ставиме тоа во перспектива, светот моментално произведува вкупно 400 милиони тони пластика секоја година.

Предизвици на рециклирањето
Причината поради која има толку малку капацитети за рециклирање на соларни панели е затоа што до неодамна немаше многу отпад за обработка и повторна употреба.

Првата генерација на домашни соларни панели дури сега доаѓа до крајот на својот употреблив век. Со оглед на тоа што тие единици сега се приближуваат до пензионирање, експертите велат дека е потребна итна акција.

„Сега е време да размислиме за ова“, вели г-ѓа Колиер.

„Франција е веќе лидер меѓу европските нации кога станува збор за преработка на фотоволтаичен отпад“, вели Николас Дефрен. Неговата организација, Сорен, соработува со ROSI и други фирми, координирајќи го деактивирањето на соларните панели низ цела Франција.

„Најголемиот [што го деактивиравме] траеше три месеци“, се сеќава Дефрен.

Неговиот тим во Сорен експериментира со различни начини на рециклирање на она што го собираат: „Фрламе сè на ѕидот и гледаме што се лепи“.

Во фабриката за висока технологија на ROSI во Гренобл, соларните панели макотрпно се распарчуваат за да се извадат скапоцените материјали од внатре – како што се бакар, силициум и сребро.

Секој соларен панел содржи само ситни фрагменти од овие скапоцени материјали и тие фрагменти се толку испреплетени со други компоненти што досега не беше економски исплатливо да се одделат.

Но, бидејќи тие се толку вредни, ефикасното извлекување на тие скапоцени материјали може да ја промени играта, вели Дефрен.

„Над 60% од вредноста е содржана во 3% од тежината на соларните панели“, вели тој.

Тимот во Сорен се надева дека во иднина, речиси три четвртини од материјалите потребни за производство на нови соларни панели – вклучително и среброто – може да се обноват од пензионираните фотоволтаични единици и да се рециклираат – за да се забрза производството на нови панели.

Во моментов нема доволно сребро на располагање за производство на милиони соларни панели кои ќе бидат потребни при преминот од фосилни горива, вели Дефрен: „Можете да видите каде имате тесно грло во производството, тоа е среброто“.

Во меѓувреме, британските научници се обидуваат да развијат слична технологија на ROSI.

Минатата година, истражувачите од Универзитетот во Лестер објавија дека разработиле како да извлечат сребро од фотоволтаични единици користејќи форма на солен раствор.

Но, досега, ROSI е единствената компанија во својата област што го зголемила своето работење на индустриско ниво.

Покрај тоа, технологијата е скапа. Во Европа, увозниците или производителите на соларни панели се одговорни за нивно отстранување кога ќе се потрошат. И многумина се залагаат за дробење или распарчување на отпадот – што е далеку поевтино.

Дефрен признава дека интензивното рециклирање на соларни панели е сè уште во повој. Сорен и неговите партнери минатата година рециклираа нешто помалку од 4.000 тони француски соларни панели.

Но, постои потенцијал да се направи многу повеќе. И тој прави своја мисија од тоа.

„Тежината на сите нови соларни панели продадени минатата година во Франција беше 232.000 тони – така што, додека тие се истрошат за 20 години, толку ќе треба да собирам секоја година“, вели Дефрен./Би-би-си