Русија победува во Грузија
Додека САД и нивните сојузници во НАТО се фокусирани на војната на рускиот претседател Владимир Путин во Украина, напорите на Русија да внесе друга земја во својата орбита останаа главно незабележани. Како и многу земји кои некогаш биле дел од Советскиот Сојуз, Грузија има население кое во голема мера е про-ЕУ и про-НАТО, ориентација која се зајакна во годините по инвазијата на Москва во 2008 година, во која Русија успеја да окупира некои 20 проценти од нејзината територија. Сепак, сегашните лидери на Грузија не само што не успеаја да ја поддржат Украина во борбата против руската агресија, туку и ја зајакнаа антизападната пропаганда, со што заработија пофалби од Москва. Тие исто така не се приклучија на западните санкции и на трговските ограничувања кон Русија и имитираа репресии од руски стил врз граѓанското општество во Грузија. Во март, дури се обидоа да донесат закон со кој прозападните и продемократските граѓански организации ќе бидат означени како „агенти на странско влијание“. Со поддршка и охрабрување од Москва, грузиската влада гради авторитарна држава според имиџот на Русија.
Лизгањето на Тбилиси во авторитаризам е уште позагрижувачко бидејќи во голема мера е поттикнато од еден човек: повлечениот милијардер, партиски шеф и кралски креатор Бидзина Иванишвили. Иако накратко беше премиер во 2012-2013 година, Иванишвили повеќе нема официјална функција во владата. Но, како основач и поранешен претседател на Грузискиот сон – попроруска, популистичка партија која доби сеопфатна контрола врз државните институции на Грузија – тој управува со земјата преку полномошници во поголемиот дел од изминатата деценија. Иванишвили, кој своето првобитно богатство го направи во Русија, стравува дека напорите за исполнување на демократските критериуми потребни за интеграција на Грузија во ЕУ би можеле да го загрозат неговото влијание врз грузиските институции и владата и затоа жестоко се противи на поблиските врски со Европа во корист на растечката антанта со Москва.
За разлика од олигарсите во Украина, кои мораа да се борат за полие да купува гласови и постепено да ги става своите следбеници на позиции на моќ во законодавниот дом, судовите и извршната власт. Како и со владејачките партии во Унгарија и Русија, Грузискиот сон ги искористи овие институции за да ја задржи и прошири својата моќ преку последователни избори. Партијата, исто така, ја искористи оваа контрола за зајакнување на врските со Москва.
Разурнати соништа
Пред две децении, Грузија изгледаше како модел за тоа како поранешните советски републики би можеле да преминат кон демократија. По Револуцијата на розите во 2003 година – серијата демонстрации за спорните парламентарни избори што доведоа до соборување на грузиската клептократска влада – третиот претседател на Грузија, Михаил Саакашвили, презеде низа вонредни реформи. За првпат владата почна да дава навремени услуги за својот народ, ја отвори економијата и драматично ја намали корупцијата. Меѓутоа, по неколку години на функцијата, Саакашвили почна да ги пречекорува демократските норми. Неговите критичари го обвинија за злоупотреба на моќта, вклучително и дозволување малтретирање на затворениците. Ова предизвика домашна реакција која на крајот доведе до подем на Грузискиот сон, кој беше основан во 2012 година. Првично составен од различни опозициски сили обединети под Иванишвили, Грузискиот сон оттогаш ги истисна сите прозападни партнери кои некогаш беа дел од неговата коалиција . Откако партијата и Иванишвили ја презедоа власта во 2012 година, институциите на земјата еродираа, а Тбилиси имитира голем дел од однесувањето на Москва.
Всушност, подемот на Грузискиот сон тесно се совпадна со обидите на Москва да ги врати Грузија и Украина во својата сфера на влијание. Овие напори за првпат добија засилување во 2008 година, кога и Грузија и Украина се усогласија со Западот барајќи да се приклучат на ЕУ и НАТО. За Москва, овие потези претставуваа директна закана и таа се обиде да ги блокира по секоја цена. Заедно со инвазиите на Грузија во 2008 година и на источна Украина во 2014 Потоа, во 2022 година Русија го започна својот целосен напад врз Украина. По повеќе од една година војна, планот на Москва пропадна. Наместо брза и одлучувачка победа, во која Киев дефинитивно ќе беше доведен во руското јато, конфликтот ја закотви Украина цврсто на Запад, без крај на војната на повидок. Во меѓувреме, Финска се приклучи на НАТО, а Шведска планира да го следи примерот, а Украина и Молдавија апелираа за забрзано членство во ЕУ.
Тбилиси имитира голем дел од однесувањето на Москва.
Сепак, поради сè поруската ориентација на Грузискиот сон, Тбилиси е исклучок од овој тренд. Додека другите земји на периферијата на Русија очајнички сакаат да им се приклучат на западните институции, Грузија не. И европските лидери се загрижени за сè поизразената антизападна реторика и политика на Грузискиот сон. Иако уставот на Грузија предвидува заложба за пристапување во ЕУ и НАТО, Грузискиот сон се обиде да ги торпедира кандидатурите за членство на земјата во западните институции. Во 2022 година, додека ЕУ одлучуваше дали да и додели кандидатски статус на Грузија, властите на земјата го затворија Ника Гварамиа, извршен директор на независен грузиски медиум, за проневера и злоупотреба на својата позиција на популарен телевизиски канал – чин што ги нарушува стандардите на слободата на медиумите. Организациите, вклучително и Амнести интернешенел, ги нарекоа обвиненијата политички мотивирани. Овој потег ефикасно стави крај на кандидатурата на земјата за ЕУ, барем на краток рок.
Понатаму, владата на Грузискиот сон го осуди Саакашвили за злоупотреба на власта во отсуство и го уапси откако тој се врати во Грузија во 2021 година. Граѓанските здруженија, вклучително и Хјуман рајтс воч, ја обвинија владата дека не му дозволува на Саакашвили соодветен медицински третман, а тој тврдеше во 2023 година дека „руски агенти“ го труеле во затвор. Во февруари 2023 година, земјите-членки на ЕУ изразија загриженост за влошената здравствена состојба на Саакашвили. Третманот на поранешниот претседател на Грузија, всушност, е уште еден обид на Грузискиот сон да го поткопа владеењето на правото и на тој начин да им наштети на шансите на Грузија да се интегрира со Западот.
Под стегите на Грузискиот сон, Тбилиси се приближи до Москва. По инвазијата на Украина, во февруари 2022 година, Грузија одби да ги поддржи западните санкции против Москва, а всушност се пофали дека гледа нови можности за зголемување на извозот во Русија. Исто така, има се повеќе докази дека владата на Грузискиот сон и помага на Русија да ги избегне западните санкции. Украинските разузнавачки служби јавно ја обвинија грузиската влада дека преговара со Москва за шверц на западна цивилна и воена стока во Русија. И увозот на Грузија од ЕУ драстично се зголеми по руската инвазија на Украина, засилувајќи ги сомнежите дека Грузија се користи како канал за избегнување на санкциите.
Во јануари 2023 година, рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров јавно ја пофали грузиската влада за неприклучувањето на санкциите против Русија и за „отпорот на притисокот од Западот“. Во март 2022 година, Григориј Карасин, преговарачот на Кремљ за неформален дијалог со Тбилиси, изјави дека „урамнотежениот“ став на Грузија за санкциите „нема да остане незабележан“ во Москва.
Копирања
Во услови на подем на односите со владејачката партија со Москва, најавата на владата на почетокот на март 2023 година да донесе закон за „странски агенти“ ги доведе тензиите со демократската опозиција во Грузија до кризна точка. Имајќи ги за цел независните грузиски граѓански групи кои се критички настроени кон Грузискиот сон, предложената легислатива беше директно моделирана според законот што руската влада го усвои на почетокот на инвазијата во Украина, што тоа би довело до апсење или прогонство на многу критичари на Грузиски сон. Освен тоа, доколку биде усвоен, законот ќе го исклучи и евентуалното членство во ЕУ на Грузија. Шефот за надворешна политика на ЕУ, Жозеп Борел, рече дека законот е „некомпатибилен со вредностите и стандардите на ЕУ“.
Иако политичката опозиција на Грузискиот сон е поделена и слаба – поради долгогодишното незаконско следење и уцена и продорната владина контрола врз медиумите – многу Грузијци жестоко реагираа на објавувањето на предложениот закон и започнаа серија масовни демонстрации низ целата земја. што успеа да го привлече вниманието на западните медиуми.
Руските пропагандни канали и грузиската влада ги споредија протестите против законот за странски агенти со протестите на Мајдан во Украина во 2014 година, во кои украинскиот претседател Виктор Јанукович беше принуден да ја напушти функцијата откако одби да потпише договор за асоцијација со ЕУ. Партијата Грузиски сон ги потсети Грузијците дека соборувањето на Јанукович ја предизвика руската инвазија во 2014 година на источна Украина и анексијата на Крим, во обид да ги исплаши Грузијците да веруваат дека Русија би можела повторно да ја нападне Грузија, ако земјата се движи во отворена западна насока. Водачите на Грузискиот сон сугерираа дека се додека партијата остане на власт, земјата ќе биде безбедна. Оваа порака одекнува кај некои Грузијци кои не се нужно проруски настроени, но се загрижени за нивната безбедност и стравуваат дека војната во Украина ќе се прелее во нивната земја.
Се додека Иванишвили и неговата партија владеат со Грузија, членството во ЕУ е незамисливо. Но, какви било напори на Западот да ја казни партијата Грузиски сон со прекинување на надежта на земјата за евентуално членство во ЕУ само ќе му оди во прилог на Иванишвили, бидејќи тој самиот се обиде да го блокира пристапот во ЕУ со кршење на владеењето на правото. Наместо да се казнува земјата како целина, подобра стратегија би била да се тргне по Иванишвили и неговото богатство со негово додавање на листата на западни санкции.
На 5 април 2023 година, Стејт департментот санкционираше четворица грузиски судии за корупција – потег што е редок во американско-грузиските односи и веројатно служи како предупредување за Иванишвили и другите претставници на Грузискиот сон дека тие би можеле да бидат следните. Иванишвили продолжува да има силни лични економски врски со Русија, но многу од неговите средства се во западните земји. Нема смисла да се таргетираат широк спектар на руски олигарси, а сепак да се отфрли грузиски милијардер кој е политички поблизок до Путин дури и од нив. САД и нивните сојузници, исто така, може да применат секундарни санкции за грузиските компании и ентитети кои и помагаат на Русија да ги избегне санкциите.
Соочен со огромни протести против законот за странски агенти, Грузискиот сон засега го отфрли законот. Но, тој може да биде повторно воведен во секое време, а владата најверојатно пресметала дека може полека да ја истроши опозицијата и да го врати повторно. Грузиското граѓанско општество останува жестоко посветено на евроатлантската иднина и со соодветна поддршка од Западот, може да се спротивстави на понатамошното навлегување од страна на Москва. На крајот на краиштата, Грузијците беа првите жртви на рускиот постсоветски империјализам уште во 2008 година, но никој не ги слушаше. Овој пат, нивните предупредувања мора да се слушнат, освен ако Западот не е подготвен да и дозволи на Русија целосно да ја заземе оваа длабоко загрозена демократија. (Френсис Фукујама и Нино Евгениџе)