Репутацијата на Европа во арапскиот свет се истроши со Газа

Меката моќ на Европа во арапскиот свет можеби претрпе неповратна штета. Во текот на последните пет месеци, Европејците беа немилосрдно обвинети за примена на двојни стандарди во нивните одговори на израелската офанзива во Газа.

Европските односи со владите на Блискиот Исток несомнено долго време се водени од реалполитиката и трансакционализмот. Покрај ова, односите со граѓанското општество во регионот, исто така, понудија канал за попринципиелен европски пристап и беа важен извор на европската мека моќ. Сепак, сето тоа сега се соочува со траен прекин.

Обвинувањата за двојни стандарди дојдоа силно и брзо, од арапските држави, од новите сили, геополитичките ривали, претставници на ОН, па дури и од амите западни функционери. Кога Русија го прекрши меѓународното право со инвазијата на Украина во 2022 година, Европејците воведоа „масивни и невидени“ санкции, напуштање на бизнисот и спортски бојкоти. Во текот на огромниот глобален напор за лобирање, лидерите ја обликуваа поддршката за Украина како одбрана на глобалните правила и норми.

Спротивно на тоа, многу европски лидери се спротивставија на повикот за итен прекин на огнот во Газа и генерално одбија да ги осудат израелските прекршувања на меѓународното право и  наместо тоа понудија голема поддршка на Израел, дури и покрајгеноцидниот јазик од страна на израелските министри. И веднаш по 7 октомври Европејците побрзаа веднаш да го прекинат или преиспитаат финансирањето на палестинските невладини организации, и покрај тоа што немаа веродостојни докази за поддршка на злосторства.

Неподготвеноста на Европа да го почитува меѓународното право во Газа сериозно ги оштетува нејзините тврдења дека го брани меѓународното право во Украина и на други места. Оваа загуба на кредибилитет удира во срцето на една од клучните предности на Европа, а тоа е нејзината мека моќ. Како што покажа студијата на ECFR и Универзитетот Оксфорд од 2023 година, Европа има „огромни резерви“ на мека моќ, што произлегува не само од нејзиниот релативен економски просперитет, туку и од општествените вредности поврзани со неа. Но, Газа ги пробива овие резерви, бидејќи Европејците се обвинети за потенцијално соучесништво во геноцид.

Двојните стандарди не се ново обвинување: висок британски дипломат во 2021 година забележа дека „ние постојано живееме со бескрајни противречности помеѓу позициите што ги заземаме [за човековите права]“. Изгледа дека европските функционери пресметале дека можат да ја поднесат оваа краткорочна штета на репутацијата, верувајќи дека, штом ќе се повлече насилството во Газа, постојаните односи на Европа со арапскиот свет ќе се вратат во нормала. Но, ова е погрешна пресметка: перцепциите за Западот се влошуваат низ целиот регион. Истражувањето на Арапскиот барометар во Тунис покажа дека наклонетоста кон САДпаднала во текот на октомври 2023 година. Овој феномен се појавува низ Блискиот Исток.

Некои штети  може да бидат неповратни. За разлика од претходните срамни моменти, се смета дека главните западни сили сега се главно обединети. Додека перцепциите за САД и Обединетото Кралство беа длабоко оштетени од „војната против тероризмот“ и инвазијата на Ирак во 2003 година, Франција и Германија секогаш задржуваа многу попозитивни рејтинзи, бидејќи се спротивставија на интервенцијата. Сега тоа не е случај. Неодамнешното истражување на институтот Доха во 17 арапски земји покажа дека само 8-10 отсто од испитаниците се позитивни во однос на британските, француските и германските одговори за Газа – само маргинално поповолни од рејтингот на САД од 3 отсто.

Општествената одбивност од реакцијата на Западот кон Газа радикално го промени контекстот на односите на Европа со граѓанското општество во арапскиот свет. ЕУ е најголемиот глобален донатор на граѓанските организации – од европска перспектива, работата на нивните партнери за човековите права, владеењето на правото и демократијата обезбедува критична поддршка за европските стратешки цели. Во арапскиот свет, новата агенда на ЕУ за медитеранската стратегија за 2021 година ветува дека ќе го поддржи „инклузивното вклучување на граѓанското општество во реформскиот процес“. Европејците ги гледаат партнерите од граѓанското општество како клучни премостувачки соговорници, нудејќи им привилегиран пристап до заедниците и перспективите кои инаку би биле надвор од нивниот дофат.

За граѓанското општество во поширокиот арапски свет, веќе под немилосрден притисок од нивните влади, европските двојни стандарди за Газа создаваат огромни стресови. Додека репресивните држави секогаш ги обвинуваат активистите за човекови права дека ја следат западната агенда, ова обвинение сега носи нова опасност. На пример, во Тунис, владата го искористи бесот на јавноста за да ги спречи активностите на  критичките невладини организации, воведувајќи нацрт-закон кој драстично ќе ги ограничи нивните слободи и истакнувајќи ги нивните асоцијации со лицемерните западни земји.

Во ноември, тунискиот министер за надворешни работи рече дека „не сакаме повеќе лажни демократии пилотирани од странци или пари. Сакаме внатрешна рамнотежа и автентична туниска демократија, без интервенција од надвор или странски невладини организации“.

Самата влада ги врати европските пари, а канцеларијата на европска невладина организација во Тунис беше вандализирана.Некои организации ги прекинаа врските со западните финансиери. Високо почитуваната туниска антикорупциска невладина организација iWatch во октомври објави дека повеќе нема да прифаќа американски средства. Во ноември, шефот на истакнатата египетска иницијатива за лични права, Хосам Багат, рече „не знаеме како и дали можеме повторно да комуницираме со некои од овие западни влади или партнери“. Тој ја отфрли можноста за соработка со Германија, откако земјата го прекина финансирањето на CEWLA, феминистичка група која работи со преживеаните од трговија со луѓе, бидејќи потпиша изјава со која го одобрува движењето за бојкот и санкции против Израел.

Многу арапски невладини организации претходно престанаа да прифаќаат американски средства по војната во Ирак, а повторно започнаа дури кога Барак Обама дојде на власт, ветувајќи нова основа за односите на САД со арапскиот свет. Газа може да навести подлабоко и подолго отуѓување. Се смета дека отстапувањето од европските фондови ќе биде сеизмички потег за арапското граѓанско општество на краток рок, со оглед на неговото значење.

Додека некои организации на Блискиот Исток и Северна Африка може целосно да ги прекинат врските, други можеби ќе се обидат да го диверзифицираат своето финансирање за да ја намалат зависноста од Западот. Двојно египетско-европско државјанство на висока улога во меѓународна организација на граѓанското општество истакна дека „во минатото, ние се убедувавме себеси дека западните пари се прифатливи, а парите од Кина и од Заливот се лоши, бидејќи ова е засновано на интереси а западните пари се засноваат на вредности. Сега гледаме дека тоа не беше случај.“[1] Сите такви грантови се предмет на наметлив надзор од владите во регионот, но Газа создава можности за другите глобални сили да изградат подлабоки односи со граѓанското општество во арапскиот свет.

Освен финансирањето, Западот сега има амалена вредност за застапување за граѓанското општество. Невладините организации во некои земји ќе избегнуваат да бараат од западните влади да се залагаат за политичките затвореници ако оценат дека, наместо тоа да им нуди заштита, всушност ќе ги загрози, поврзувајќи ги со двојни стандарди во умот на јавноста. Европејците можат да очекуваат дека ќе бидат третирани како важни соговорници се додека тие додаваат вредност на напорите на граѓанското општество.

Обновата на угледот на Европа меѓу јавноста и граѓанското општество во арапскиот свет ќе бара од Израел да одговара за неговото кршење на меѓународното право. Европските влади треба да ја дадат својата цврста поддршка на механизмите како што се Меѓународниот суд на правдата и Меѓународниот кривичен суд. Ова во моментов изгледа далечна можност, не само поради длабоките поделби меѓу и во европските влади.

Во меѓувреме, европските донатори треба итно да ги разгледаат мерките за условување и да ги отстранат сите што непропорционално го ограничуваат слободното изразување и ги стигматизираат палестинските партнери. Сепак, посуштински, Европејците ќе треба да размислат колку далеку и колку брзо паднале – до точка каде што групите за човекови права може да бараат финансирање на друго место. Ова ќе има опипливо влијание врз влијанието на Европејците на Блискиот Исток како основа на нивната мека моќ. (ЕЦФР)