Рекордни екстреми во светот: Иднината на човештвото веќе виси на конец

Многу од „виталните знаци“ на Земјата достигнаа рекордни екстреми, што укажува дека „иднината на човештвото виси на конец“, велат група од највисоките светски експерти за климата.

Се повеќе и повеќе научници сега ја разгледуваат можноста од општествен колапс, се вели во извештајот, кој процени 35 витални знаци во 2023 година и откри дека 25 биле полоши од кога било досега, вклучувајќи ги и нивото на јаглерод диоксид и човечката популација. Ова укажува на „критична и непредвидлива нова фаза на климатската криза“, се вели во него.

Температурата на површината на Земјата и океаните достигнаа највисоко ниво на сите времиња, поттикната од рекордното согорување на фосилни горива, се вели во извештајот. Човечката популација се зголемува со брзина од приближно 200.000 луѓе дневно, а бројот на говеда и овци за 170.000 на ден, а сето тоа придонесува за рекордни емисии на стакленички гасови.

Научниците идентификуваа 28 повратни јамки, вклучително и зголемување на емисиите од топењето на вечниот мраз, што може да помогне во активирањето на повеќе точки на пресврт, како што е колапсот на огромната ледена покривка на Гренланд. Глобалното загревање предизвикува сè повеќе смртоносни екстремни временски услови низ целиот свет, рекоа тие, вклучувајќи ги ураганите во САД и топлотните бранови од 50 степени Целзиусови во Индија, при што милијарди луѓе сега се изложени на екстремна топлина.

Научниците рекоа дека нивната цел е „да дадат јасни, засновани на докази сознанија кои инспирираат информирани и смели одговори од граѓаните до истражувачите и светските лидери – ние само сакаме да постапиме искрено и да кажеме како што е“. Одлучувачка, брза акција е императив за да се ограничи човечкото страдање, рекоа тие, вклучително и намалување на согорувањето на фосилните горива и емисиите на метан, намалување на прекумерната потрошувачка и отпад од богатите и префрлување кон храна од растителна основа.

„Веќе сме во средината на нагли климатски пресврти, што го загрозува животот на Земјата на начин  што луѓето досега не виделе“, рече професорот Вилијам Рипл, од Државниот универзитет во Орегон (OSU), кој беше ко-водител на групата. „Еколошкото надминување – земајќи повеќе отколку што Земјата може безбедно да даде – ја турна планетата во климатски услови позагрозувачки од сè на што сме биле сведоци од времето на нашите праисториски роднини.

„Климатските промени веќе раселија милиони луѓе, со потенцијал да раселат стотици милиони, па дури и милијарди. Тоа најверојатно ќе доведе до поголема геополитичка нестабилност, можеби дури и до делумен општествен колапс“.

Проценката, објавена во списанието Bioscience, вели дека концентрациите на CO2 и метан во атмосферата се на рекордно ниво. Метанот е моќен стакленички гас, 80 пати помоќен од CO2 во текот на 20 години, а се испушта од операциите на фосилни горива, депонии за отпад, говеда и оризовите полиња.

„Стапката на раст на емисиите на метан се забрзува, што е крајно вознемирувачко“, рече д-р Кристофер Волф,  кој го предводеше тимот.

Додека ветерот и сончевата енергија пораснаа за 15% во 2023 година, велат истражувачите, јагленот, нафтата и гасот сè уште доминираат. Тие рекоа дека има „цврст отпор од оние кои имаат финансиска корист од сегашниот систем базиран на фосилни горива“.

Извештајот ги вклучува резултатите од истражувањето на „Гардијан“ на стотици високи експерти за климата во мај, кое покажа дека само 6% веруваат дека ќе се почитува меѓународно договорената граница од 1,5 Целзиусови степени затоплување.

„Факт е дека избегнувањето на секоја десетина степен на затоплување е критично важно“, велат истражувачите. „Секоја десетина става дополнителни 100 милиони луѓе на невидено високи просечни температури“.

Истражувачите рекоа дека глобалното греење е дел од пошироката криза која вклучува загадување, уништување на природата и зголемена економска нееднаквост.

„Климатските промени се еклатантен симптом на едно подлабоко системско прашање: еколошки пречекорувања, [што] е инхерентно нестабилна состојба што не може да опстојува бесконечно. Како што се зголемува ризикот од туркање на климатскиот систем на Земјата во катастрофална состојба, се повеќе научници почнаа да ја истражуваат можноста за општествен колапс. Дури и во отсуство на глобален колапс, климатските промени би можеле да предизвикаат многу милиони дополнителни смртни случаи до 2050 година. Потребни ни се храбри, трансформативни промени“, порачаа истражувачите.

Меѓу политиките кои научниците ги препорачуваат за брзо усвојување е постепено намалување на човечката популација преку зајакнување на образованието и правата за девојчињата и жените; заштита и обновување на екосистемите и интегрирање на образованието за климатските промени во глобалните наставни програми, за да се зголеми свеста и акцијата.

Проценката заклучува: „Само преку решителна акција можеме да го заштитиме природниот свет, да го спречиме длабокото човечко страдање и да се погрижиме идните генерации да го наследат живиот свет што го заслужуваат. Иднината на човештвото виси на конец“.

Светските нации ќе се сретнат на климатскиот самит на ОН Cop29 во ноември во Азербејџан. Рипл рече: „Императив е да се постигне огромен напредок“. (Гардијан)