Путин го враќа СССР, што ќе каже Кина?

Новогодишните празници честопати се проследенисо неочекувани кризи, а 2022 година не е исклучок. Казахстан – земјата богата со енергија лоцирана во центарот на Евроазија -западна во голема политичка криза, а претседателот Касим-Жомарт Токаев се сврте кон Русија за да му помогне да ги задуши народните протести, да го врати редот и да ја консолидира својата моќ.

Организацијата на Договорот за колективна безбедност (CSTO) доминирана од Русија, но номинално мултилатерална безбедносна алијанса на шест поранешни советски држави, брзо одобри мировна мисија во Казахстан – прва таква интервенција за да и помогне на една членка во решавањето на домашна политичка криза, поставувајќи многу опасен преседан. Ова распоредување ќе има големи геополитички импликации не само за Казахстан, туку и за Централна Азија како целина, доведувајќи го долгиот период на стабилност до ненадеен и непредвиден крај.

Со години  регионот, а особено Казахстан, се сметаше за неверојатно стабилен и покрај авторитарните лидери, особено во споредба со постсоветската Источна Европа или Јужен Кавказ, каде што геополитичките битки беснеат со зголемена фреквенција. Централна Азија досега ги преживеа многу страшната транзиција на моќта во Узбекистан, повеќекратните револуции во Киргистан и повлекувањето на САД од Авганистан, сето тоа без да биде поткопан неговиот уникатно избалансиран геополитички поредок. Тоа беше една област каде што Русија, Кина, Индија, Пакистан, Турција, Иран, ЕУ и САД успеаја да постигнат некаква соработка – до сега.

Инволвирањето на руската војска во поддршка на режимот во Казахстан кој го загуби својот легитимитет во очите на многу нејзини граѓани значи дека земјата повеќе нема да може да ја одржува својата долгогодишна мултивекторска дипломатија, воспоставувајќи флексибилни и позитивни односи  со конкурентните глобални актери. Казахстан и неговата надворешна политика сега ќе се соочат со поголема самоувереност и зголемени очекувања од Москва, што несомнено ќе ги ограничи нејзините односи со Западот и со Кина. Бидејќи, нема пример досега руски мировници да бидат распоредени на постсоветски простор без некои геополитички предуслови. Многу е веројатно дека барем некои од овие тешко вооружени трупи – од кои многу претходно беа распоредени за извршување на руските операции во Јужна Осетија, Сирија и Крим – сега ќе бидат стационирани во Казахстан на долгорочна основа.

Политичката криза во Казахстан и военото вклучување на Русија, исто така, ќе ги зајакнат националистите во Москва кои бараат поголема автономија за северните региони на Казахстан каде што најчесто се зборува руски. Овие гласови се силни на руските социјални медиуми, па дури и меѓу високите пратеници во Думата – Долниот дом на рускиот парламент. Со оглед на тоа што многу Казахстанци негодуваат за руската воена вмешаност, тензијата меѓу етничкото руско и казахстанско население најверојатно ќе се зголеми, што ќе ја направи руската поддршка за автономија поверојатна.

Со тоа што останаа надвор од кризата, освен со изјави за загриженост, САД и ЕУ сигнализираа дека нивните амбиции и влијание во Централна Азија се ограничени. Ќе биде тешко за Западот да го задржи своето привилегирано партнерство со Казахстан по крвавото задушување на народните протести.

Разгорувањето доаѓа и во чувствителен момент за односите на Русија со Западот, бидејќи Вашингтон и Москва се на пат да започнат разговори за руските предлози за безбедносни гаранции против проширувањето на НАТО. Јакнењето на мускулите на Русија во Евроазија – среде уште еден пример на непостапување на Западот – може да даде дополнителна самодоверба на барањата на рускиот претседател Владимир Путин.Но, геополитичките последици може да ги надминат актуелните што се предизвикани од тензиите меѓу Русија и Западот. Како врв, тоа може да ја поткопа и деликатната кинеско-руска рамнотежа во Централна Азија.

Додека Пекинг – кој неодамна го презеде претседавањето со Шангајската организација за соработка, досега стоеше настрана од сегашната криза, Москва избра да дејствува. Русија сега може да се обиде да го претвори своето засилено безбедносно влијание во економска моќ, зголемувајќи го своето влијание врз огромните ресурси на нафта и гас на Казахстан, каде Кина е главен инвеститор и потрошувач – однос на кој Русија долго време гледа со загриженост.

Интересно е што воените амбиции на Путин, сепак, веројатно нема да се исплатат дома. Анкетите покажуваат дека Русите се сè понепријателски настроени кон новите воени интервенции на рускиот лидер. Нивните барања запоголеми  економски можности и поголема одговорност од корумпираните функционери не се толку различни од оние што во моментов се замолчуваат на улиците на Казахстан.

Со воените операции во Јужен Кавказ, Белорусија и сега Казахстан, како и со континуираната воена закана за Украина, Русија очигледно ја затегнува контролата врз постсоветскиот простор по цена на влошување на односите со Западот, со Кина и со населението во нејзината поранешна империја. И дури и да избегне да ја следи судбината на Белорусија, оддалечувањето на Казахстан од Западот нема да биде обратно во годините што доаѓаат. (Политико)