Победата на Герт Вилдерс во Холандија ја смрзна Европа

Познат по својата препознатлива платинесто-руса фризура и неговата агресивна антиисламска и антиимиграциска реторика, Герт Вилдерс е катапултиран на изборите во Холандија на местото каде што најмногу сака да биде: во центарот на вниманието.

Во политичкиот земјотрес, Партијата на слободата (ПВВ) на Вилдерс освои најмногу гласови на парламентарните избори во земјата, 23,5 отсто по речиси сите пребројани гласови. Тоа и дава можност да има има 37 пратенички места, повеќе дури и од предвидувањата на излезните анкети. Тоа го отвора патот за политичарот да одигра клучна улога во формирањето на следната влада по изборите на кои доминираше дебатата за имиграцијата.

Од опишувањето на исламот како „идеологија на ретардирана култура“ и нарекувањето на Мароканците „ѓубриња“, Вилдерс, кој често го споредуваат со поранешниот американски претседател Доналд Трамп поради неговата запалива реторика и употребата на социјалните медиуми, долго време е истакната фигура во европскиот крајно десничарски пејзаж.

Една линија во запаливиот терен на Герт Вилдерс до холандските гласачи ќе го прогонува Брисел повеќе од која било друга: референдум за напуштање на ЕУ.

Седум години откако Британците гласаа за „Брегзит“, таканареченото гласачко ливче за „Негзит“ беше основниот лост за на крајот успешната понуда на лидерот на екстремната десница во Холандија.

И додека Вилдерс ја омекна својата антиисламска реторика во последниве недели, нема знаци дека сака да го намали својот евроскептицизам по неговата шокантна изборна победа.

Дури и ако холандските гласачи не се убедени да ги следат Британците надвор од ЕУ – анкетите сугерираат дека тоа е малку веројатно – постојат сите индикации дека владата предводена од Вилдерс во Хаг ќе биде кошмар за Брисел.

Местото за Вилдерс околу масата на самитот на ЕУ ќе ја промени динамиката, заедно со другите екстремно десничарски и националистички лидери кои се веќе на функцијата. Одеднаш, политиките кои се движат од климатските активности, до реформите во ЕУ и оружјето за Украина ќе бидат предмет на дебата, па дури и пресврт.

Откако беа објавени излезните анкети, потенцијалните партнери од десниот центар не ја отфрлија можноста да формираат коалиција со Вилдерс, кој излезе како јасен победник. Тоа е и покрај фактот што во изминатите 10 години, тој беше држен надвор од центристите.

Од своја страна, 60-годишниот ветеран се чини дека е многу сериозен да ја преземе власта овој пат.

Откако замената на Марк Руте како лидер на ВВД, Дилан Јешилгоз, на почетокот на кампањата посочи дека потенцијално би можела да влезе во коалициски преговори со Вилдерс, лидерот на екстремната десница работеше напорно за да изгледа поразумно. Тој ги разводни некои од неговите најостри позиции, особено за исламот – како што е забраната за џамии – велејќи дека има поголеми приоритети за исправање.

Во средата вечерта, со доаѓањето на резултатите, Вилдерс беше поексплицитен: „Многу добро разбирам дека партиите не сакаат да бидат во влада со партија која сака неуставни мерки“, рече тој. „Нема да зборуваме за џамии, курани и исламски училишта“.

И ако центристичките партии се здружат за да го задржат Вилдерс надвор од власта – повторно – може да има цена што треба да се плати подоцна од гневните холандски гласачи.

Роден во 1963 година во јужниот дел на Венло, блиску до границата со Германија, Вилдерс израсна во католичко семејство со својот брат и двете сестри. Тој влезе во политиката како член на Народната партија за слобода и демократија (ВВД), но ја напушти поради, како што сметаше, благиот став на партијата кон исламот и имиграцијата.

Тој ја основа Партијата на слободата (ПВВ) во 2004 година, ставајќи ја антиисламската политика во нејзиното срце. Вилдерс рече дека неговиот презир кон исламот бил поттикнат од атентатот на радикалниот антиисламски режисер Тео ван Гог во 2004 година и неговото време поминато во Израел во кибуц.

И покрај тоа што е политичар со знаење за медиумите, ѕвездата на Вилдерс се чини дека избледе во последниве години кога се појавија помлади екстремно десничарски фигури во Холандија, вклучувајќи го и Тиери Боде, чиј националистички Форум за демократија.

Но, доследната присутност на Вилдерс во холандската политика – како и сè пожестоката дебата за имиграцијата во Холандија – се чини дека конечно одзвонуваше меѓу една поголема група.

Во пресрет на изборите, Вилдерс, исто така, се обиде да ублажи дел од неговата антиисламска реторика, навестувајќи дека би можел да се откаже од неговата предложена забрана за џамии и Куранот, потег што неговите критичари го нарекоа опортунистички.

Наместо тоа, тој се фокусираше на растечките економски грижи, ветувајќи дека ќе ја реши станбената криза и ќе се справи со инфлацијата, притоа прикажувајќи ја климатската акција како нова форма на тиранија од страна на Хаг.

Сепак, некои од неговите поекстремни предложени мерки – кои вклучуваат враќање на холандската гранична контрола, приведување и депортирање на илегални имигранти и повторно воведување работни дозволи за работниците од ЕУ – суштински би ја промениле ДНК на Холандија. Тој е и против проширувањето на ЕУ.

Како и другите екстремно десничарски лидери на континентот, Вилдерс го фали владеењето на Владимир Путин, спротивставувајќи се на она што тој го опиша како „хистерична русофобија“ во Европа.

Четири години откако Русија го анектираше полуостровот Крим, Вилдерс отпатува за Москва и се сретна со високи руски претставници во Думата, патување кое беше жестоко осудено од роднините на холандските жртви од соборувањето на летот МХ17, кои го обвинија за игнорирање на уделот на Москва во катастрофата.

Но, владата под Вилдерс веројатно нема да ја игра истата улога во помагањето на Украина како во времето на долгогодишниот премиер Марк Руте, кој ги предводеше напорите за испорака на борбени авиони Ф-16 во Украина.

Во една од последните дебати пред изборите, Вилдерс рече дека нема да поддржи испраќање повеќе оружје за Украина, изјава што го вознемири Киев, бидејќи се чини дека воената помош веќе слабее.

Сега многу ќе зависи од она што веројатно ќе биде пролонгиран процес на градење коалиција, при што и лидерот на Зелените-Лабуристите, Франс Тимерманс, и шефот на социјално либералната Народна партија за слобода и демократија, Дилан Јешилгоз-Зегериус, ја отфрлија можноста влада под Вилдерс.

Но, Питер Омцихт, водачот на центристичката партија НСЦ, посочи дека е отворен за соработка со ПВВ.

Она што изгледа сигурно е дека по шест избори, Вилдерс е поблиску од кога било до власт. „Ќе биде напорна работа, но ние сме подготвени да владееме“, рече тој додека се појавија првите резултати. „Ова е најубавиот ден во мојот политички живот“.

Во својот победнички говор, Вилдерс вети дека ќе се справи со, како што го нарече „азилантското цунами“ што ја погоди Холандија.

„Главните причини зошто гласачите го поддржаа Вилдерс на овие избори е неговата антиимиграциска агенда, проследена со неговите ставови за кризата со трошоците за живот и неговата позиција за здравството“, рече Сара де Ланге, професорка по политика на Универзитетот во Амстердам. Мејнстрим партиите го „легитимизираа Вилдерс“ со тоа што ја направија имиграцијата клучно прашање, рече таа. „Гласачите можеби мислеа дека ако тоа е во прашање, зошто да не гласаат за оригиналот наместо за копијата?“

За левицата, светлата точка во Холандија беше силниот резултата на добро организиран сојуз меѓу лабуристите и Зелените. Тие освоија 15,5 отсто од гласовите и 25 места. Франс Тимерманс, поранешниот потпретседател на Европската комисија, ја галванизираше поддршката зад него. Но, дури и тој заеднички билет не можеше да се приближи до победата на Вилдерс.

Но оваа коалиција е всушност  исплашена од победата на ПВВ. „Сега дојде време да ја браниме демократијата“, рече Тимерманс во емотивниот говор, со кој се чини дека е подготвен за опозиција. „Ако сретнете некој кој по вечерва се прашува: дали сè уште припаѓам овде? Тогаш кажете ‘да’ многу јасно!“ (Според агенциите)