Од кралица до царица

БРИСЕЛ – Кога Урсула фон дер Лајен го претстави својот тим за следната Европска комисија, таа истовремено ги замолкна сомнежите за тоа кој е навистина одговорен во Брисел. Додека таа ѝ ги откри на јавноста 26-те комесари и нивните улоги, една поента беше веднаш јасна: таа ќе има неограничена контрола врз политиката на Европската унија. За неколку минути, таа воведе голема титула со мала моќ за една од најмоќните земји во Европската унија, ги поддржа своите пријатели и ги разводни моќните портфолија со тоа што ги подели на повеќе луѓе. Зграпчувањето на моќта беше завршено.

„Таа ќе има уште поголема контрола над сè“, рече еден функционер на ЕУ, кој, како и другите цитирани во овој текст, доби анонимност да зборува слободно. „Кој мислеше дека тоа е можно?“

Тоа беше кулминација на повеќемесечната јавна и приватна стратегија за отстранување на дисонантните гласови од нејзиниот прв мандат како претседател на Европската комисија. Од првиот тим не остана ниту еден од противниците. Големите личности како Французинот Тиери Бретон и Холанѓанецот Франс Тимерманс сега ги нема.

За време на нејзиниот прв мандат – во кој се соочи со глобална пандемија и војна на прагот на ЕУ – таа си создаде репутација за носење унилатерални одлуки, пречекорување на описот на својата работа, исклучување на другите лидери на ЕУ од одлучувањето и зборување само со грст советници. Како резултат на тоа, таа го добила прекарот „кралица Урсула“ во Брисел.

Утрото кога фон дер Лајен го објави својот втор врвен тим, таа одби да му каже на Европскиот парламент, на нејзините партнери во процесот на одобрување на комесари, кого на кое работно место го назначува. Наместо тоа, таа ја напушти средбата со највисоките лидери на парламентот и веднаш отиде на прес-конференција на која ги откри сите детали. Таа подоцна беше обвинета за „презир“ кон ЕП.

Неколку часа претходно, таа ги убеди Французите дека на нивниот кандидат за комесар ќе му даде исклучително важна работа доколку го заменат Бретон. Во вторникот, додека таа ги откри описите на работните места, тие сфатија дека биле фрлени во лоша позиција.

„Секој што мислеше дека таа може да го смени стилот, нејзината волја да држи строга контрола, беше во најмала рака наивен“, рече дипломат од ЕУ.

Комисија на еднакви?

Јавниот говор околу 26-те комесари, по еден од секоја земја-членка на ЕУ (освен Германија, бидејќи Фон дер Лајен е нејзин комесар), беше дипломатски, но не и уверлив. Таа им кажа дека се група на „еднакви“. Тргнувајќи ја старата табела на комесари, Фон дер Лајен рече дека ја ослободува Комисијата од „поранешните релативно крути ресори“, што ја прави институцијата помалку хиерархиска. Таа тврдеше дека тоа ќе овозможи поголема соработка меѓу комесарите и нивните државни службеници и ќе им даде „еднаква одговорност“ да ги исполнат нивните приоритети. Но, дипломатите и официјалните претставници на ЕУ, вклучително и некои нејзини вработени во Комисијата, велат дека нејзината нова структура ќе ѝ овозможи на Фон дер Лајен да дели и да владее.

„Не мислам дека тоа е грешка, туку карактеристика во системот на новиот колеџ“, рече Рене Репаси, кој ги води германските социјалисти во Европскиот парламент, за стратегијата на Фон дер Лајен.

Додека социјалистите, втората најголема политичка сила во Европскиот парламент, обезбедија мега портфолио за Шпанката Тереза ​​Рибера, вклучувајќи го и моќниот ресор конкуренција, на други места останаа со помалку важни портфолија и надуени работни титули. Фон дер Лајен објави дека малку познатата социјалистичка романска кандидатка Роксана Минзату ќе биде извршен потпретседател за луѓе, вештини и подготвеност. Како дополнителен тампон, таа постави доверливи лојалисти како што се Словакот Марош Шефчович, Латвиецот Валдис Домбровскис и Холанѓанецот Вопке Хоекстра да бидат „кучиња чувари“ кои ќе ги држат своите нови колеги под контрола, рече втор дипломат на ЕУ.

Таа беше дури и немилосрдна со нејзиниот сојузник Емануел Макрон, кој, заедно со тогашната германска канцеларка Ангела Меркел, се залагаше таа да ја добие работата во Комисијата во 2019 година. Еден ден пред нејзината објава, Франција го замени Тери Бретон за помалку искусниот Стефан Сежурне, кој доби помоќна улога од Фон дер Лајен за нејзиниот најголем внатрешен критичар да биде отстранет со секира. Но, француските власти сметаат дека Фон дер Лајен го изигра Макрон, давајќи му на неговиот штитеник Сежурне послаба работа од онаа што ја имаше Бретон.

Макрон „го смени некој што се осмели да се спротивстави на Фон дер Лајен за некој со многу послаба личност“, рече дипломат на ЕУ. Дипломатот додаде дека големиот страв на Париз пред европските избори во јуни минатата година е охрабрената фон дер Лајен.

Висок функционер на Комисијата се спротивстави на карактеризацијата на новата Комисија, нагласувајќи дека сегашната структура дозволува „похолистички“ пристап.

„Таа се обидува да ја подобри структурата и способноста за координација, тоа е логиката зад тоа“, рече претставникот. „Но… на крајот на денот, колеџот е тој што одлучува за политичките прашања што ги имаме пред нас“.

Трупањето моќ на Фон дер Лајен не треба да изненадува откако моќните лидери, кои ја водеа ЕУ се ослабени, оставајќи и празнина на Фон дер Лајен да ја пополни. Макрон претрпе голема загуба на европските избори во јуни од  екстремната десница, а потоа помина со модринки на националното гласање. Германскиот канцелар Олаф Шолц е загрижен за сопствената иднина, а полскиот премиер Доналд Туск е преокупиран со внатрешната политика.

„Не мора да ја учите Фон дер Лајен како да ја игра играта на моќ“, рече дипломат на ЕУ. „Таа го виде вакуумот што го оставија европските метрополи и скокна во него“.

Таа, исто така, има среќа што поранешниот португалски премиер Антонио Коста беше избран од лидерите на ЕУ за нејзин колега на Европскиот совет. Тој може да биде широко почитуван, но од него не се очекува да контрира на фон дер Лајен, како што направи шефот на Советот во заминување, Шарл Мишел. Сепак, фон дер Лајен нема да може целосно сама да ја води Европа во следните пет години.

Таа има потреба од Европскиот парламент да му даде зелено светло на нејзиниот тим за да може да започне со работа – идеално порано отколку подоцна. И Фон дер Лајен треба да ги држи европските лидери и нивните амбасадори во Брисел доволно блиску за да се осигура дека ќе бидат во согласност со нејзините планови за иднината на Европа – и дека ќе ги отворат своите паричници за да платат за сето тоа. (Политико)