Новите корени на антисемитизмот

„Мораме да ги поделиме Евреите во две категории, ционисти и приврзаници на асимилација“, напиша Рајнхард Хајдрих, еден од архитектите на холокаустот, во 1935 година. „Ционистите исповедаат строго расен концепт и, преку емиграцијата во Палестина, тие помагаат да се изгради сопствена еврејска држава… Нашите добри желби и нашата официјална добра волја одат со нив“.

Според зборовите на Хајдрих, создавањето на Државата Израел го претставуваше триумфот на ционизмот над асимилацијата. Но, тоа, исто така, ја комплицираше традиционалната антисемитска перцепција за Евреите како обесхрабрен народ без корен. Ова беше ставот на Мартин Хајдегер, во 1939 година, кога тој повика на испитување на „предиспозицијата на Евреите за планетарен криминалитет“:

„Со нивната означена дарба за калкулација, Евреите ‘живеат’ според принципот на расата, и навистина го правеа тоа најдолго време, поради што тие самите најжестоко се спротивставуваат на неговата неограничена примена. Уредувањето на расното размножување не произлегува од самиот ‘живот’, туку од хипермоќта на животот со махинација (Machenschaft). Она што ова го носи со таквото планирање е целосно уништување на народите преку нивно искористување во униформно конструиран и рационализиран распоред на сите ентитети. Заедно со дерацинирањето оди и самоотуѓувањето на народите – губењето на историјата – т.е. на регионите на одлучување за битието (Seyn).

Во основата на овие линии е филозофската спротивставеност помеѓу целосното живеење во конкретен свет и негирањето на таквите духовно-историски корени со гледање на целата „надворешна реалност“ само како нешто што треба да се манипулира и експлоатира. Но, што се случува кога наводна космополитска раса без корен ќе почне да пушта корени? Со ционизмот, напиша францускиот филозоф Ален Финкиелкраут во 2015 година: „Евреите, тие денес го избраа патот на вкоренувањето“.

Лесно е да се забележи во ова тврдење како ехо на верувањето на Хајдегер дека за сите суштински и големи нешта е потребна татковина од „крв и земја“. Иронијата е што антисемитските клишеа за без корен се повикуваат за легитимирање на ционизмот. Додека антисемитизмот ги прекорува Евреите дека се без корен, ционизмот се обидува да го поправи овој наводен неуспех. Не е ни чудо што толку многу конзервативни антисемитисти жестоко ја поддржуваат експанзијата на Израел до ден-денес. Проблемот, се разбира, е што проширувањето, под владата на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, сега значи населување и анексија на Западниот Брег – барање корени во место кое со векови било населено со други луѓе.

Се среќаваме со слично прашање со различни толкувања на традиционалната еврејска изрека „Следната година во Ерусалим“, изговорена на крајот од Седер (ритуалниот оброк што го означува почетокот на празникот Пасха). Како што објаснува Дара Линд во магазинот „Вокс“:

„Многу Евреи кои силно веруваат во важноста на еврејската држава гледаат на ‘следната година во Ерусалим’ како израз на потребата да се заштитат Ерусалим и Израел какви што постојат денес. Други мислат дека ‘Ерусалим’ спомнат во Седер повеќе е идеал за тоа што би можеле да бидат Ерусалим и Израел – за нив ‘идната година во Ерусалим’ е молитва Израел да се приближи до тој идеал. Или ‘Ерусалим’ би можел да биде само симбол на утопијата поопшто, а ‘идната година во Ерусалим’ би можел да биде решение за да се донесе мир на Земјата во наредната година“.

Овие верзии ја репродуцираат двојноста на трансценденталното и емпириското. „Ерусалим“ е или апстрактно духовно место на избавување или вистински град со вистински луѓе, згради и религиозни споменици. Не е изненадувачки што некои муслимански фундаменталисти се прилично сочувствителни со „трансценденталистите“ кои сметаат дека егзалтацијата на вистинскиот град е богохулство. Во средината на 2000-тите, кога тогашниот ирански претседател Махмуд Ахмадинеџад организираше конференција со повик за уништување на државата Израел, тој беше домаќин на неколку пријателски „трансценденталистички“ рабини. Тоа беше инверзија на ставот на Хајдрих: да имаме Евреи меѓу нас е во ред; еврејската држава е неприфатлива.

Но, постои трета, длабоко опасна верзија на „Следната година во Ерусалим“ која нуди синтеза на двете. Оние кои го поддржуваат велат: „Сега кога го имаме Ерусалим, следната година можеме да ја искористиме за да ги урнеме палестинските згради и да го обновиме библискиот храм на местото каде што моментално се наоѓа џамијата Ал-Акса“. На тој начин, борбата за Ерусалим станува свет потфат. Дури и да се изврши кривично дело, сторителите нема да сносат вина (во нивни очи) затоа што основаат нов легитимен поредок. Тоа е како старата шега во која селаните се фалат дека немаат канибали: „Вчера го изедовме последниот“.

Но, да бидеме јасни за тоа што навистина се случува. Користејќи ја еврејската жртва за да ја оправдаат експанзионистичката агенда, Израелците за анексија цинично го искористуваат сеќавањето на холокаустот. Оние кои нудат безусловна поддршка за Израел на тој начин ја поддржуваат и сегашната израелска влада против либералната опозиција која се противи на населбите и проширувањето. Сепак, тој експанзионизам е водечки извор на антисемитизам во светот денес.

Меѓу земјите кои нудат целосна поддршка за Израел е Германија, каде што многумина од десницата предупредуваат на „увезениот антисемитизам“ (inportierter Antisemitismus). Импликацијата е дека секој нов бран на антисемитизам во Германија не е германски феномен, туку е резултат на муслиманската имиграција. Но, зошто тогаш толку многу млади левичари на Запад исто така одбија да изразат солидарност со Израел по нападот на Хамас на 7 октомври? Зошто младите Американци го циркулираат „Писмо до Америка“ на Осама бин Ладен на ТикТок?

Прелесно е да се каже дека тие едноставно сочувствуваат со Хамас. Наместо тоа, она што ги обединува многумина од оние што се приклучуваат на пропалестинските протести е поширокиот став дека надворешната политика и воениот апарат на Соединетите Држави и нивните западни сојузници се задолжени кон Големиот капитал и неговата експлоатација на остатокот од светот. Понекогаш постои многу тенка линија што го одвојува вистинското незадоволство од капитализмот од оној вид „антикапиталистички“ популизам што се наоѓа во писмото на Бин Ладен.

Многу либерали ја изразија својата поддршка за Израел додека истовремено изразија загриженост за бројот на цивили – особено деца – кои се убиени во Газа. Растат симпатиите за Палестинците како жртви, како и признавањето на нивното право да се спротивстават на експанзионистичкото посегнување. Но, како можат да одолеат без да станат антисемити? Тоа е прашање кое досега предизвикуваше само молк и срам.

(Славој Жижек, професор по филозофија на Европската школа за постдипломски студии, е меѓународен директор на Институтот за хуманистички науки Биркбек на Универзитетот во Лондон. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)