Во време кога светот се распаѓа во фрагменти на брзина, загуба на смисла и гласна безначајност, македонската современа уметност во Софија проговори со еден моќен глас, како сведоштво од длабочините на колективната меморија и визијата на новото време. И со такво длабоко возвишено чувство на почит, уметничка гордост и инспирација, на 7-ми август 2025 година, Македонскиот културно-информативен центар во Софија ги отвори вратите за изложбата „Простори на конјункција“, кураторски проект на: д-р Ана Франговска, Горанчо Ѓорѓиевски, Маја Чанкуловска-Михајловска и Маја Неделкоска-Брзанова, кустоси во Националната галерија на Македонија, кој со својата силна концептуална и визуелна енергија ги исполни просториите со духот на една современа, самосвесна, мислечка уметност.
Настанот не беше само културна манифестација, тој беше чин на уметничко сведочење, на прекугранична духовна размена, на градење мостови преку моќта на сликата, симболот, гестот и мислата. Со оваа изложба, Македонија не само што се претстави пред бугарската јавност – таа се вкорени како културен субјект што зборува преку уметноста, што гради идентитет не само во политички или историски рамки, туку преку формата на уметничкиот израз, преку етичката сила на современиот визуелен јазик.
Изложбата „Простори на конјункција“ е деликатен и моќен простор на преклопување, каде личното се сретнува со колективното, интимното со општественото, локалното со глобалното. Во неа се претставени дваесет македонски уметници, секој со свој уникатен визуелен ракопис, внатрешен универзум и аналитичка сила. На изложбата учествуваат: Роберт Јанкулоски, Кристина Пулејкова, Велимир Жерновски, Георги Десподов, Моника Мотеска, Дарко Алексоски, Методи Ангелов – Мето (постхумно), Шќипе Мехмети, Ирена Паскали, Михаела Јовановска, Ѓорѓе Јовановиќ, Александар Станковски, Жанета Вангели, Верица Ковачевска, Иванчо Талевски, Марија Сотировска, Игор Сековски, Славица Јанешлиева, Мариго Исеини и Кристијан Јовановски. Нивните дела, како што велат кураторите, не се само естетски објекти, тие се простори на дијалог, на сеќавање, на отпор и разбирање.
Преку медиуми како графика, фотографија, видео-арт, колаж, инсталација и цртеж, изложбата го трасира патот на македонската уметност низ современите прашања на идентитет, историја, тело, меморија, миграција и граници. Како што пишува Лиотар, во ерата на постмодерноста големите наративи паѓаат, но токму затоа малите, искрени, автентични гласови стануваат важни. Уметниците во оваа изложба не се само хроничари – тие се визионери, оние кои го реконструираат нашето разбирање за светот. Нивната уметност не е бегство од стварноста, туку храбро соочување со неа. Во Софија, оваа изложба доби посебен сјај. Не само заради уметничкиот избор, туку и заради начинот на кој беше пречекана со внимание, восхит и почит.
Како директор на Македонскиот културно-информативен центар во Софија, со искрена културна визија, го отворив настанот, истакнувајќи ја важноста на културната дипломатија како мост меѓу народите. Со свој говор настапи и Али Синани, директор на Националната галерија на Македонија, кој со институционална одговорност, го истакна значењето на презентирањето на македонската уметност надвор од државните граници. Потоа се обрати Маја Крстевска, виш кустос, која како програмски раководител даде глас на кураторската визија зад изложбата. Горанчо Ѓорѓиевски, претставник на кураторскиот тим сподели свои видувања за процесот на селекција и концептите што стојат зад делата. Во овој значаен миг се приклучија и Снежана Јовева, директорка на Државниот културен институт на Бугарија, и македонската амбасадорка во Софија, Агнеза Руси-Поповска, кои го поддржаа настанот, што ја потврдија силата на културната соработка и духовната размена меѓу двете земји.
По повод 20-годишнината од македонскиот КИЦ во Софија, им доделив благодарници „Мостови на културата“ на тројцата гости од Националната галерија, Али Синани, Маја Крстевска и Горанчо Ѓорѓиевски, како симбол на признание за соработката и претставувањето на македонската уметност пред меѓународната публика.
И за крај да издвоиме дека кураторите сметаат дека „Простори на конјункција“ не е само изложба, таа е територија на соочување, на препознавање, на поврзување. Таа е повик да не бидеме само гледачи, туку учесници во процесот на уметничко создавање, на критичко размислување, на културно градење. Таа нè повикува да ги изградиме мостовите не само како симболи, туку како живи патишта низ кои духот на едно време може да се движи, да комуницира, да се трансформира. Во едно време на фрагментирани реалности, македонската уметност, како што ја видовме во Софија, го носи потенцијалот да биде токму тоа: мост меѓу луѓето, културите, сенките и светлината на човечкото постоење.
(Извор: Национална галерија, превземено од профилот на Зоран Пејковски, директор на македонскиот КИЦ во Софија)
