Le plaisir du texte

ЈЕЛЕНА ЛУЖИНА

Се разбира, прочуениот (француски) наслов на овој мој текст е преземен, да не речам зајмен, намерно. Дури и кокетно! Сите троа упатени знаеме: тој супериорен наслов изворно ѝ припаѓа на една од култните есеистичко-теориски книги на дваесеттиот век, една од тие на кои многупати се реферираат дури и „познавачите“ кои никогаш не ја читале (од-корица-до-корица), ама, бидејќи наслушнале оти ја бидува, милуваат да кокетираат со нејзината очудена насловна синтагма. Апсолутно неодолива!

Автор на таа култна есеистичка/теориска книга е Ролан Барт (Roland Barthes, [1915 – 1980]), филозоф, книжевен теоретичар, семиотичар, есеист капиталец, еден од најлуцидните толкувачи/коментатори на таканаречената западна (популарна) култура од втората половина на дваесеттиот век…

Како „генерациски“ заколната бартовистка и, последователно, како безнадежна припадничка на онаа старомодна, речиси изумрена секта на неизлечиви читачи зависници, признавам дека – за жал – бартовскиот копнеж по задоволството во текстот веќе не ми се случува „често“, да не речам „редовно“ (како во младоста…). Можеби и затоа што најдобрите книги (и автори) одамна ги имам читано та препрочитано? Штета!

Сепак, морам да посведочам оти мојот закоравен читателски скептицизам умее – некогаш – и да се „разниша“,  од време на време… За ненадејно да ме соочи со некоја луцидна, иновативна, ептен суптилна, во секоја смисла „откачена“ книга. Некоја од тие (ретките!) кои се читаат во еден здив. За отпосле да се препрочитуваат одново, од чисто задоволство. Plaisir!

Е, токму таква е и најновата есеистичка книга на Александар Прокопиев (Скопје, 1953), насловена ептен загадочно, елиптично, руските формалисти би кажале: очудено. Нејзиниот провокативно „утроен“ и само навидум денотативен наслов – „Трибун, хронистерик, номад“ – несомнено запикасан со умисла, читателот (што-годе сериозен) иницијално го препознава и го третира како некој вид загатка. Бусола што ќе го насочи читањето. Роза на ветриштата. Нишката на Аријадна, која го трасира патот кон срцевината на црната темница и до срцето на Минотаурот…

Како што се гледа, не само на прв поглед туку дури и од Месечината, утроениот наслов на оваа луцидна есеистичка книга е стокмен – маестрално!  И вреди да се запамети: „Трибун, хронистерик, номад“. Не само луцидниот наслов, туку и сите единаесет есеи испишани та подредени под насловната егида. Составена од три очудени именки преку кои Прокопиев лапидарно ги дефинира/толкува феномените за кои избрал да пишува. Протагонистите на  спомнатите феномени се: а) еден куп „најпрочуени“ европски писатели на дваесеттиот век и б) купишта нивни капитални книги, чиишто наслови од некаде ги знаат дури и тие кои никогаш не ги прочитале. Ама наслушнале оти се, ајде да речеме, важни. Тој здружен капитал – зборувам и за авторите и за нивните книги – фактички се материјал од кој Прокопиев ги создава своите 11 (единаесет) вибрантни книжевни есеи. Да, во мигот ми текнува дека бројката 11 (единаесет) функционира како шифра/клуч на Дантеовата „Божествена комедија“!

Наспроти фактот што низ сите 11 (единаесет) фанатичнокнижевни есеи, подолги и пократки, постојано се војваат едночудо писатели капиталци – Толстој, Оскар Вајлд, Хармс, Езра Паунд, Виткаци, Чехов, Пруст, Кортасар, Луис Керол, Киш, Црњански… al pari со Конески, Јаневски, Шопов, Чашуле, Владова, Дурацовски… – Прокопиев вешто ја додржува тактилната, речиси прелудиумска/импресионистичка „атмосфера“ на интегралната текстура на оваа своја книга. Насловена со троименична именска синтагма. Негувајќи го високиот стил, дури и ексклузивен, како што му доликува на автентичниот есеистички формат од „монтењскиот“ ранг: никогаш (пре)натрупан од/со фактографијата, никогаш „предикативен“ или „поучителен“, чувај боже импостиран „одозгора“, од гледна точка на таканаречениот „сезнаен раскажувач“…  

Сите 11 (единаесет) есеи од оваа книга всушност тематизираат („посветуваат“) само едно нешто: фатумот  наречен „авторството како такво“, фаталноста на самиот избор на тој фатум (да се биде/остане писател по секоја цена…), фаталноста на недобројните варијанти на истиот тој избор (варијантите кои континуирано се потврдуваат како  „несреќни“ или „неразбрани“!), вечната авторска несигурност/недоверба  од/заради напишаното (лична и „објективна“…), катадневниот сомнеж (најнапред во себе…), рамнодушноста на она „непознато нешто“ кое еден ептен голем (гооолем!!!) европски писател некогаш го именувал „компактно мнозинство“ а вообичаено/ колоквијално се именува како „публика“ или „читатели“…

„Публика“?  Што ќе да е тоа, „денес и овде“, особено тука и сега, кога сите имаме чувство дека количеството на писателите ни е речиси поголемо од количеството на читателите? Македонската официјална/„државна“ писателска организација, ДПМ, во моментов во фаза на распаѓање, брои речиси триста членови!!! Или со бројки: 300!!!  Имаме  ли, воопшто, кураж да се надеваме оти рецентната ни семакедонска читателска популација може да собере – евентуално? – барем триста постојани и сериозно заинтересирани читатели, кои би можеле да ги сметаме за што-годе „компактно мнозинство“, публиката на која ѝ ги нудиме нашите книги?

Особено книги од прокопиевскиот маштаб, испишани со тешка ама и ангелски лефтерна авторска рака,  во раскошни реченични каскади и во бравурозното темпо andante con brio…?

 Читајте!