Конзервативните жени се клучот за изборите во Турција

ИСТАНБУЛ – Како популарната сапуница наречена „Шербет од брусница“ одеднаш стана една од најжестоките точки за дискусија пред клучните избори во Турција во недела?

Сето тоа е поврзано со ликот наречен Нурсема, а нејзината шокантна судбина ги турка гледачите да постават незгодно прашање: За кого би гласала? Одговорите не се утешни за претседателот Реџеп Таип Ердоган, кој се обидува да го продолжи своето 20-годишно владеење на претстојното гласање.

Нурсема е силна, светла и побожна муслиманка во серијата, а милиони Турчинки лесно можат да се идентификуваат со неа. Турските легии на зависници од сапуници беа вчудоневидени од бруталниот пресврт и заговорот во кој таа е омажена од нејзиното конзервативно семејство за насилнички сопруг. Тој се обидува да ја силува, а потоа ја турка низ прозорец кога таа дава отпор и за малку ќе ја убие.

На почетокот на април, турското тело за надзор на медиумите жестоко реагираше на застрашувачката приказна, одреди парична казна за креаторите на серијата и удри на драмата со привремена забрана, која беше отповикана на крајот на месецот. Официјалната верзија беше дека властите треба да интервенираат за да го спречат прикажувањето на насилството врз жените, но многу набљудувачи велат дека владата била вознемирена од критичкото прикажување на религиозно семејство, во кое жените имаат мал глас.

Ова не е споредна страна за Ердоган, исламистички популист. Поддршката на религиозно конзервативните жени беше од витално значење за неговото доаѓање на власт. За многумина тој беше ослободителна фигура, бидејќи нивните животни избори претходно беа ограничени од секуларистичките влади кои ги исклучуваа од училиштата, универзитетите, јавниот и работниот простор доколку носеа шамија. Теоретски, многумина веруваат дека тој треба да може да смета на гласот на Нурсема.

Но, тоа не е толку едноставно, а темите покренати во драмата се дел од некои од најфебрилните општествени и политички прашања во земјата.

Некои од истите жени кои помогнаа Ердоган да дојде на власт сега имаат сомнежи – за теми кои се движат од лошо управување со економијата до правата на жените. Брачното насилство е особено сурово прашање. Политичкиот проблем за Ердоган е што тој беше напуштен од поранешните сојузници и мораше да коалицира со сè поекстремните исламистички партнери за овие избори, што ги зголеми стравувањата дека Анкара може да ја повлече заштитата од семејно насилство. Тоа е местото каде што Нурсема станува интензивно политичка. Серијата беше тема на панели, дебати и написи, па дури и беше инспирација за слоган за банери за Меѓународниот ден на жената 8 март.

Губење на вербата

Ајсел (која побара нејзиното семејно име да остане анонимно) е самопрогласена обожавателка на Нурсема. Таа работи како негувателка со семејство во Истанбул и вели дека од самиот почеток ја поддржувала владејачката партијата АКП на Ердоган.

Таа, сепак, овојпат нема да гласа за него или за неговата партија.

„Жените кои се покриваа беа презирани и ограничени во оваа земја. Порано не можевме да влеземе во одредени простори. Затоа гласавме за нив. Но, ја изгубив вербата во нив“, рече таа.

Примарните причини за разочарување на Ајсел се главно економски и се особено поврзани со нејзиното непријателство кон турската култура на кронизам. Нејзините четири возрасни синови имаат добро универзитетско образование, но им е многу тешко да напредуваат во кариерата. „Каде и да аплицираат, ги прашуваат: ‘Имате ли некој внатре?’“, рече таа, мислејќи на мрежите за непотизам кои често им помагаат на луѓето со контакти на вистинските места да добијат работа и да добијат унапредувања.

„Никаде немаме контакт. Мислевме дека верската партија ќе донесе еднаквост и правичност, но како што минуваше времето видовме дека тие не направија такво нешто“.

Ајсел рече дека другите членови на семејството се силни поддржувачи на Ердоган и дека жестоко се расправаат за кого да гласаат на овие избори. Нејзините синови веќе одлучија да гласаат за опозицијата.

Фондацијата за социјалдемократија, турска невладина организација, откри дека повеќе од една третина од жените поддржувачи може да ја напуштат АКП на овие избори. Поддршката за АКП меѓу Турчинките во 2018 година беше над 38 отсто, но овојпат може да падне на помалку од 27 отсто, според нејзините наоди.

„Позициите на конзервативните жени, нивната оддалеченост или близина [од АКП] ќе бидат одлучувачки на изборите“, изјави за „Политико“ Берин Сонмез, феминистичка активистка и научник. „Забележуваме некакво отуѓување и врските се олабавуваат, но не знаеме со сигурност дали тоа би значело глас за опозицијата“, додаде таа.

Компромитирачка коалиција

Сепак, Ердоган исто така може да се покаже како главен фактор за овие жени да гласаат за АКП уште еден, последен пат. Сонмез рече дека благодарение на Ердоган, конзервативните жени стекнале статус што не сакаат да го изгубат, а тоа може да поттикне чувство на лојалност.

Поверојатно е дека работите ќе заземат поинаков тек за младите жени кои се сомневаат во сојузот на Ердоган со исламистичката партија Нова благосостојба и курдската исламистичка ХУДА-ПАР, продолжување на насилната група позната како курдски Хезболах, позната по криминални активности, вклучувајќи тортура и убиство.

Партијата Нова благосостојба ги прикажуваше имињата и сликите на машките кандидати на својот изборен автобус – но жена кандидат е прикажана само како темна силуета.

Овие две партии се обидуваат да донесат поисламски начин на живот во Турција, да ја криминализираат прељубата, да се ослободат од законите за казнување на насилството врз жените и да ги променат законите во граѓанскиот законик што ја регулираат возраста за брак на младите девојки.

„Сојузот со ХУДА-ПАР ги направи жените сомнителни. Под владеењето на АКП, конзерватизмот им овозможи мобилност надвор од нивните домови, улици и населби. Но, со ХУДА-ПАР таа мобилност може да исчезне и жените да ја гледаат како закана“, рече Ајше Чавдар, истражувач по културна антропологија на колеџот Бард, Берлин.

„Жените би сакале да го живеат својот конзервативизам како свој избор. И ХУДА-ПАР е во контрадикција со тоа“, додаде таа.

„Жените треба да бидат силни како Нурсема“

Оваа дебата стигна и до политичарките во АКП. Озлем Зенгин, заменик-претседател на групата на АКП во парламентот, беше цел и имаше закани затоа што го брани законот што ги штити жените и го спречува насилството врз жените. Зенгин рече дека законот бил црвена линија кога партијата за Нова благосостојба побарала негово поништување за време на преговорите со Ердоган.

„Потребни ни се приближно 29 милиони гласови за нашиот почитуван претседател да биде избран на претстојните избори. Најмалку 10 милиони од нив се жени. За толку важно прашање, има ли некое друго прашање што толку многу ги мачи жените? Ние сме толку сами“, рече Зенгин.

Ердоган се повлече од Истанбулската конвенција која го спречува и се бори против насилството врз жените во јули 2021 година со аргумент дека ја олеснува хомосексуалноста и ги поткопува семејните вредности.

Според платформата „Ќе ги запреме фемицидите“, само во април 21 жена биле убиени од мажи, а 23 биле пронајдени мртви под сомнителни околности.

Што се однесува до „Шербетот од брусница“, серијата останува длабоко популарна. Нејзиниот успех лежи во фактот што многу конзервативни жени се гледаат себеси како Нурсема, чии амбиции и соништа се судираат со воспоставените конзервативни семејни вредности.

Ајсел, негувателката, рече дека серијата има многу скриени пораки и тоа вознемири некои конзервативни семејства.

„Овие луѓе ја гледаат женската слобода како дрскост. Но, жената треба да застане на свои нозе. Жените треба да бидат силни како Нурсема. Ги сакам силните жени од серијата. Многу жени го прават тоа“. (Политико)