Колку има вселенски отпад? Инцидент на 500 милји над Србија создал над 2.000 парчиња

Руски анти-сателитски тест создаде 1.500 парчиња ѓубре кој го загрози екипажот во Меѓународната вселенска станица

Детонацијата на руската антисателитска ракета создаде над 1.500 парчиња вселенски отпад што може да се следат и уште илјадници помали парчиња отпад. Американските власти го осудија тестот, за кој се верува дека вклучувал уништување на неупотребен руски сателит.

Експертите велат дека го ставиле на ризик екипажот на Меѓународната вселенска станица (ISS), меѓу кои и двајца Руси.

Во понеделникот, тимот за контрола на летот на ISS, кој орбитира околу Земјата на 260 милји над нејзината површина, беше известен за индикации за распаѓање на сателитот што може да создаде доволно отпад за да претставува закана од удар за станицата.

Екипажот, во кој имало и четворица Американци и еден Германец, бил принуден да се засолни додека облакот од отпад ја минувал станицата.

„Со својата долга и прикажана историја во човечките вселенски летови, незамисливо е Русија да ги загрози не само американските и меѓународните партнери астронаути на ISS, туку и нивните сопствени космонаути. Нивните постапки се непромислени и опасни и за кинеската вселенска станица и тајконаутите на бродот“, рече администраторот на НАСА Бил Нелсон во соопштението. „НАСА ќе продолжи да ги следи остатоците во наредните денови и понатаму за да се осигура безбедноста на нашата екипа во орбитата“.

Отпадоците поминаа без инциденти, но ги ставија во фокус ризиците поврзани со таквото вселенско ѓубре, како и фактот дека остатоците стануваат сè почести околу нашата планета.

Што е вселенско ѓубре?
„Вселенско ѓубре“ е прекарот што истражувачите и вселенските агенции им го дадоа на парчињата отпад во орбитата околу Земјата. Терминот може да се однесува на секое парче човечка опрема што повеќе не е функционално.

Ова може да вклучува фрагментирани отпадоци, произведени со овој руски тест, отпадоци поврзани со мисијата, напуштени парчиња опрема за лансирање, па дури и неупотребени вселенски летала.

Симулација на Европската вселенска агенција (ESA) покажува вселенски отпад во орбитата околу Земјата.

Од мај оваа година, НАСА идентификуваше над 27.000 парчиња орбитален отпад доволно големи за следење со сензорите на глобалната мрежа за вселенски надзор (SSN) на Министерството за одбрана. Покрај тоа, има многу повеќе остатоци околу планетата кои се премногу мали за да се следат.

НАСА вели дека од овие парчиња, најмалку 23.000 се поголеми од топче и се движат со брзина од 17.500 милји на час.

Некои од овие остатоци се движат исклучително брзо во ниската орбита на Земјата. Бидејќи вселенските летала се движат со слични брзини, судирите може да предизвикаат значителна штета на вредната опрема.

Кога станува збор за помали парчиња отпад, НАСА проценува дека има до половина милион парчиња отпад со големина на мермер, околу сантиметар, и 100 милиони парчиња отпад со големина околу еден милиметар.

Проценките велат дека има уште повеќе ѓубре со големина на микрометар, што можеби звучи безопасно, но сепак може да предизвика значителна штета. Се покажа дека дури и навидум безопасните флеки боја предизвикуваат оштетување при патување со орбитална брзина.

Каква штета може да направи вселенското ѓубре?
Според НАСА, оштетувањата од флеките боја што орбитираат доведоа до тоа неколку прозорци на вселенскиот шатл да бидат заменети. Дополнително, овие мали парчиња орбитален отпад претставуваат најзначаен ризик за роботските вселенски мисии.

Овој ризик е зголемен кога станува збор за мисии со екипаж, како што се мисиите Dragon на ISS и SpaceX со екипаж, што потенцијално ги загрозува животите на членовите на екипажот.

Во мај, операторите на роботската рака на ISS, Canadarm2, забележаа дупка во опремата предизвикана од удар со вселенски отпад. Се чинеше дека остатоците ја погодиле роботската рака и поминале директно низ неа.

Подраматичен беше судирот во 2009 година во кој неактивен руски комуникациски сателит, Космос 2251, удри во комерцијален американски сателит управуван од Iridium Satellite LLC.

Инцидентот се случи на околу 500 милји над Србија и самиот произведе околу 2.000 парчиња отпад со дијаметар од најмалку 10 cm и илјадници помали парчиња отпад.

Судирот го инспирираше развојот на процедури за избегнување кои сега ги користат вселенските летала и ISS доколку потенцијалниот судир е означен од SSN сензорите.

Но, избегнувањето не е единствената акција што вселенските агенции ја преземаат за да се справат со ризикот од вселенски отпад.

Расчистување на ѓубрето
Многу вселенски агенции развиваат мисии кои ќе се обидат да го исчистат вселенскиот отпад од орбитата околу Земјата. Една таква мисија е ClearSpace-1 на ESA, поставена за лансирање во 2025 година.

Оваа мисија е само мал дел од мисијата на ЕСА за активно отстранување/сервисирање во орбита или ADRIOS. Проектот има две главни цели; отстранување на објекти направени од човек во вселената и развој на сервисирање во орбитата, што може да го продолжи животниот век на инфраструктурата во вселената.

Коментирајќи ја потребата од такви операции за чистење, генералниот директор на ЕСА, Јан Ворнер, забележа: „Замислете колку опасно би било пловењето по отворено море доколку сите бродови што некогаш биле изгубени во историјата сè уште пловат на површината на водата.

„Тоа е моменталната ситуација во орбитата и не може да се дозволи да продолжи.“ (Њусвик)