Како алгоритмите командуваат со општествата

Според мене, најдлабокото и најпроникливото дело на политичката економија напишано во 2010-тите не беше ниту текст во списание, ниту монографија, ниту книга во традиционална смисла. Наместо тоа, тоа беше онлајн симпозиум. Во Red Plenty: A Crooked Timber Book Event, научници и интелектуалци, свикани од политикологот Хенри Фарел, користеа нов начин на печатење-комуникација за да реагираат на многу интересната книга на Френсис Спафорд „Црвено изобилство“.

Спафорд го анализираше неверојатно неуспешниот обид на Советскиот Сојуз да ги искористи бирократијата и математиката за да изгради подобро општество отколку што може да се постигне со користење на пазарите. Сепак, секогаш кога ќе се вратам на Red Plenty: A Crooked Timber Book Event, ме воодушевуваат согледувањата на неговите соработници за непремостливите дилеми што ги создава самата модерна пазарна економија. Исто така, сè уште сум импресиониран од тоа колку беше успешен „настанот за книги“ во користењето на новите технологии за да поттикне квалитативна промена во начинот на кој комуницираме и како да го разбереме светот заедно.

Размислував за овие прашања затоа што Фарел неодамна објави нова статија „Моралната економија на високотехнолошкиот модернизам“. Тој и социологот Марион Фуркад тврдат дека интернетот и неговите потомци (она што тие го нарекуваат „високотехнолошки модернизам“) го менуваат светот на начини кои се толку длабоки како подемот на пазарната економија и бирократизацијата на општеството под модерната држава .

Овој аргумент се однесува на самата основа на човечкото општество. Како поединци, ние луѓето сме слаби и беспомошни. Само со знаењето што го добиваме од животот во една култура, можеме да преживееме. Но, за да имаме култура или да произведеме што било, треба да се организираме и координираме во колективна интелигенција и дистрибуиран ентитет. Со илјадници години, генерално имавме три различни начини на одржување на таква организација.

Првата е редистрибуција: информациите, ресурсите и корисни производи се влеваат во централизиран базен и потоа повторно излегуваат во форма на доделени задачи, алатки, награди или социјална поддршка. Вториот начин е реципроцитет: секое домаќинство е поврзано со неколку други во долгорочни односи за размена на подароци кои се стремат кон груба рамнотежа. И бидејќи има само шест степени на одвоеност во повеќето човечки општества, потребите на една единица ќе влијаат на активностите на многу други. И на крај, постои демократија: луѓето користат дебата и дискусија за да постигнат груб консензус и да постигнат широка поддршка за договорениот план.

Се разбира, секој начин на организација повлекува начин на дистрибуција и овластување, за да се одговори на прашањето кој треба да добие повеќе од добрите работи (кој треба да биде „поеднаков“ од другите). Со прераспределбата, моќта се акумулира на оној што е во центарот на системот; со реципроцитет, кон оние со најмногу ресурси и пријатели; и со демократијата, на оние кои се елоквентни и убедливи.

Со доаѓањето на модерноста, додадовме уште два начина: пазарна економија, како што е дизајнирана од бизнис класата; и бирократијата, како што ја дизајнира модерната држава. Пазарот е неспоредлив како алатка за собирање решенија за проблемите. Но, во пракса, неговиот опсег е ограничен на задоволување на барањата на богатите, преку обезбедување на ефикасно користење на оние нешта кои се случуваат да имаат пазарна цена.

Слично на тоа, бирократијата е уникатно моќна и способна во својата способност да ги класифицира и стандардизира работите, што ѝ овозможува да ја види поголемата слика на начини на кои системот за реципроцитет или редистрибуција не може. Но, се разбира, тоа исто така може да доведе до многу неефикасности.

Нашата моќна, но длабоко промашена и нееднаква цивилизација беше изградена со додавање пазари и бирократија на нашите три оригинални начини на организација. Но сега, Фарел и Фуркад предупредуваат дека додаваме шести режим: алгоритам.

Според техно-оптимистите, општество на алгоритми би било многу подобро од сѐ што можеме да се надеваме дека ќе создадеме со пазарите и бирократијата. За разлика од пазарот, алгоритмот не е ограничен на гледање само на барањата за пари на богатите и паричните трошоци наметнати од оние кои успеале да бараат имотни права. И за разлика од бирократијата, алгоритамското општество нема да ве присили како квадратно колче во тркалезна дупка.

Веќе нема „експертите“ да одлучуваат во која категорија треба да спаѓате. Наместо тоа, групите на афинитет ќе изникнат спонтано од откриените преференции изразени со зборовите и постапките на луѓето. Ќе се мобилизираат ресурси за да му служат на секој поединец со искористување на уникатната моќ на економиите од обем.

Дали е ова надеж што сите треба да ја споделиме? Секако, кога бирократијата пристигна како нов начин на организација, таа ги избриша премолчените форми на знаење, го наруши нередот во животот на луѓето и ги принуди луѓето во категории кои беа најкорисни за оние што ги држат лостовите на моќта. Подеднакво, пазарите воведоа огромни, скапи нови екстерналии, давајќи им приоритет на потребите на богатите. Но, дали постои добра причина да се мисли дека алгоритамското општество ќе ги поправи овие недостатоци или дека нема да воведе нови, масивни сопствени проблеми?1

Концептот на нобеловецот за економија Даниел Канеман за размислување „брзо“ и „бавно“ може да ни помогне да видиме што е ове во прашање. Алгоритамското општество би служело само на „брзото размислување“ на нашата страна, постојано барајќи „ангажман“ – што значи страв и бес. Исто како што пазарите се грижат за богатите, алгоритмите се грижат за нашите најлоши импулси.

Општеството за кликање не е ничија визија за Утопија. Сепак, се плашам, тоа е местото каде што нѐ носат сегашните трендови.

(Брадфорд Делонг е професор по економија на Универзитетот на Калифорнија, Беркли. Тој беше дел од администрацијата на Бил Клинтон. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)