Европа не може да ја земе здраво за готово одбраната на САД – но дали Европејците ќе се бранат меѓусебно?

Апстрактните стравови за последиците за Европа од враќањето на Доналд Трамп во Белата куќа се претворија во нешто многу поалармантно оваа недела. Трамп им рече на приврзаниците дека доколку биде реизбран ќе ја охрабри Русија „да им прави што по ѓаволите сака“ на земјите од НАТО кои не успеваат да трошат доволно за сопствената одбрана.

Можеби беше грубо предизборно организирање. Неговите поддржувачи  во Јужна Каролина се чинеше дека уживаа кога го слушаа како Европа ја нарекува „деликвентна“. Сепак, да се покани Русија да ги нападне западните сојузници на Америка е извонреден начин да ги убеди да направат повеќе за одбрана на западната демократија – против Русија. Ова беа „застрашувачки зборови на мафијашкиот бос“, рече еден француски дипломат, цитиран од агенциите.

„Конкретната поплака на Трамп за несоодветното трошење на НАТО не е нова, иако донекаде застарена“, вели Ден Сабаг, уредникот за одбрана на Гардијан. „Америка долго време стенка за слабите придонеси за одбраната. Но, пред 2014 година, пред инвазијата на Путин на Крим, зголемувањето до 2% од БДП како што беше договорено од министрите на НАТО во 2006 година, немаше да има многу смисла за многу европски земји.

Трошоците за одбрана во Европа значително се зголемија како одговор на целосната инвазија на Украина во 2022 година. Полска сега троши 3,9% од својот БДП за одбрана. Дури и традиционално колебливата Германија вети дека ќе ја исполни границата од 2%, што е зголемување од сегашните 1,57%. Глобалните трошоци за одбрана достигнаа рекордни нивоа во 2023 година.

Сепак, некои европски лидери го сфатија испадот на Трамп како добредојдено и „што ви кажавме“ момент околу вооружувањето на Украина. Естонскиот премиер Каја Калас рече дека тоа може да „разбуди некои од сојузниците кои не направиле толку многу“.

Калас оваа недела беше ставена на листата на „најбарани“ на Кремљ како една од нагласните во егзистенцијалната дебатата за одбрана на непосредните соседи на Русија. Забелешката на Путин до Такер Карлсон  дека „нема интерес за Полска, Латвија или кое било друго место“ не беше уверлива. Надворешната разузнавачка служба на Естонија оваа недела предупреди дека Русија се подготвува за потенцијален вооружен конфликт со НАТО во следните 10 години.

Но, офанзивата на Трамп не се толкува само како опомена за тоа кој за што плаќа. Наместо како долгорочно предупредување дека по 75 години стратешка, логистичка и „духовна“ зависност од американскиот одбранбен чадор, европските земји ќе мора да се подготват да се потпрат една на друга.

Можеби Трамп има прагматична поента, тврдат Сајмон Џенкинс и други. Во свет кој се менува, дали тој нема право да праша дали САД можат да го одржат суштинското ветување на НАТО кон Европа на неодредено време?

Доналд Туск, премиерот на Полска (европската земја која дава најголем воен придонес за НАТО), одржа итни консултации со лидерите на Франција и Германија како резултат на предупредувањето на Трамп, цитирајќи го кредото на тројцата мускетари на Александар Дима – и на НАТО – „Сите за еден и еден за сите. Доколку САД се повлечат, евентуална долгорочна алтернатива е нов европски „столб“ во НАТО, наместо „стратешка автономија“ што вообичаено ја турка претседателот Макрон. Тешкотијата на Европа е во тоа што американскиот воен капацитет „е од големина и размер што ги прави џуџести сите други“. Затоа делува како пречка за Русија и Кина. Ако ги извадите САД од равенката, секој постојан воен план на НАТО почнува да изгледа без цврсти темели.

Други велат дека ЕУ ќе мора да ги прошири своите одбранбени и безбедносни мисии надвор од мировните дејствија кон поамбициозни заеднички проекти за оружје. Во ЕУ се расправа вече за европски комесар за одбрана, но државите како Австрија, Ирска и Малта се воено неутрални и не се во НАТО.

Дали некоја нова одбранбена структура на ЕУ би ја вклучила Велика Британија по Брегзит, чиј нуклеарен арсенал е ветен на НАТО? Безбедноста на Западна Европа и безбедноста на Обединетото кралство е тешко да се разделат. Франција не го обврзува својот нуклеарен арсенал на сојузниците на НАТО како сретство за одвраќање. Еден германски европратеник дури праша оваа недела дали ЕУ можеби на крајот ќе треба да развие сопствен нуклеарен капацитет.

Прашањата со кои се соочуваат Европа и нејзините електорати се огромни, не само заради цената на масивните дополнителни јавни трошоци за оружје и армии. Дали Европа некогаш може да создаде заедничка копнена армија доволно голема за да биде одвраќачка? Дали западноевропските земји се подготвени да се борат во копнена војна за да ги одбранат оние во источна Европа?

Како што одбројувањето до американските претседателски избори во ноември станува се погласно, така деталите може да дојдат како поостро олеснување. „Политико“ забележува дека кандидати за новата функција може да бидат полскиот министер за надворешни работи Радослав Сикорски и естонската премиерка Каја Калас. (Гардијан)