Етичка културна војна

Етичкиот напредок произведува корисен облик на догматизам. Нормално, здраво општество не дебатира дали силувањето и тортурата се прифатливи, бидејќи јавноста „догматски“ прифаќа дека тие се надвор од границите. На ист начин, општество чии лидери зборуваат за „легитимно силување“ – како што некогаш тоа го правеше поранешен републикански конгресмен во Соединетите Држави – или за толерантна тортура, покажува јасни знаци на етичко пропаѓање, а претходно незамисливите дела можат брзо да станат можни.

Размислете за Русија денес. Во непроверено видео кое почна да кружи овој месец, поранешен платеник од „Вагнер“ групата поврзана со Кремљ е обвинет дека ја сменил страната за да „се бори против Русите“, при што неидентификуван напаѓач му удира чекан во главата на платеникот. На прашањето за коментар на видеото – објавено под насловот „Чеканот на одмаздата“ – Евгениј Пригожин, основачот на „Вагнер“ групата и близок соработник на Владимир Путин, одговори дека „Кучето добива кучешка смрт“. Како што многумина забележаа, однесувањето на Русија сега е идентично со она на Исламската држава.

Или, земете го  предвид сè поблискиот сојузник на Русија, Иран, каде што младите девојки кои биле уапсени поради протести против режимот, наводно, се мажат за затворски чувари, а потоа силувани, со образложение дека малолетничка не може законски да биде погубена ако е девица.

Или, земете го предвид Израел, кој гордо се претставува како либерална демократија, иако постепено наликува на некои од другите фундаменталистичко-религиозни земји во неговото соседство. Последниот доказ за трендот е веста дека Итамар Бен-Гвир ќе биде дел од новата влада на Бенјамин Нетанјаху. Пред да влезе во политиката, Бен-Гвир беше познат по тоа што во својата дневна соба закачи портрет на израелско-американскиот терорист Барух Голдштајн, кој масакрираше 29 палестински муслимански верници и рани 125 други во Хеброн во 1994 година.

Нетанјаху, кој беше премиер со најдолг стаж на Израел пред да биде сменет во јуни 2021 година, е целосно вмешан во ова етичко пропаѓање. Во 2019 година, пишува „Тајмс оф Израел“, тој повика „на борба против растечкиот муслимански и левичарски антисемитизам во Европа, неколку часа откако [израелската] влада објави извештај во кој се вели дека екстремната десница претставува најголема закана за Евреите на континентот“. Зошто Нетанјаху го игнорира екстремно десничарскиот антисемитизам? Затоа што тој се потпира на него. Западната нова десница можеби е антисемитска дома, но исто така цврсто го поддржува Израел, кој го гледа како една од последните преостанати бариери против муслиманската инвазија.

За жал, сето ова е само едната страна на приказната. Етичкото распаѓање е сè поочигледно и кај „разбудената“ левица, која станува сè поавторитарна и нетолерантна бидејќи ја брани попустливоста за сите форми на сексуален и етнички идентитет – освен еден. Социологот Дуан Русел ја карактеризира новата „култура на откажување“ како „расизам во времето на многуте без Едното“. Додека традиционалниот расизам го оцрнува натрапникот кој претставува закана за единството на Едното (доминантно во групата), разбудената левица сака да го стори истото со секој што не ги напуштил целосно сите стари категории на родот, сексуалноста и етничката припадност на Едното. Сите сексуални ориентации и родови идентитети сега се прифатливи освен ако не сте белец чиј родов идентитет кореспондира со вашиот биолошки пол при раѓање. На членовите на оваа цисродова група им е наложено да се чувствуваат виновни токму поради тоа што се – затоа што се „удобни во својата кожа“ – додека сите други (дури и цисродовите жени) се охрабруваат да бидат какви и да чувствуваат дека се.

Овој „нов поредок на будење“ сѐ повеќе се забележува во апсурдните епизоди од реалниот свет. Само овој месец, Ресурсниот центар за родови и сексуални односи на колеџот Гетисбург во Пенсилванија планираше да спонзорира настан организиран од студенти за сите оние кои се „уморни од бели цис мажи“. Планот беше присутните да „дојдат да сликаат и да пишуваат“ за своите фрустрации со бели мажи „удобни по кожа“. По негодувањето и обвиненијата за расизам, настанот оттогаш беше одложен.

Постои парадокс во тоа како разбудената небинарна флуидност се совпаѓа со нетолеранцијата и исклученоста. Во Париз, престижната École Normale Supérieure сега расправа за предлогот да се формираат коридори за студентски домови резервирани исклучиво за поединци кои избрале мешаност/различност (mixité choisie) како свој сексуален идентитет, со цел да се исклучат цисродовите мажи. Предложените правила се строги: на секој што не ги исполнува критериумите ќе му биде забрането дури и да стапне во овие коридори. И, се разбира, ваквите правила би отвориле пат кон уште построги ограничувања. На пример, ако доволно поединци го дефинираат својот идентитет во уште потесни термини, тие веројатно ќе можат да бараат свој коридор.

Вреди да се нагласат три карактеристики на овој предлог: тој ги исклучува само цисродовите мажи, а не цисродовите жени; не се заснова на никакви објективни критериуми на класификација, туку само на субјективно самоозначување; и бара дополнителни класификациски поделби. Оваа последна точка е клучна, бидејќи покажува како целиот акцент на пластичноста, изборот и различноста на крајот води кон она што може да се нарече само нов апартхејд – мрежа на фиксирани, есенцијализирани идентитети.

Така, разбуденоста нуди суштинска студија за тоа како попустливоста станува забрана: под режим на будење, никогаш не знаеме дали и кога некои од нас ќе бидат откажани поради нешто што сме го кажале или направиле (критериумите се матни), или за едноставно раѓање во забранета категорија.

Далеку од спротивставување на новите облици на варварство, како што често тврди дека го прави, разбудената левица целосно учествува во него, промовирајќи и практикувајќи угнетувачки дискурс без иронија. Иако се залага за плурализам и промовира различност, нејзината субјективна позиција на изразување – местото од каде што зборува – е безмилосно авторитарно, не покренува дебата во напорите да се наметнат произволни исклучувања кои претходно би биле сметани надвор од бледото во толерантно, либерално општество.

Сепак, треба да имаме на ум дека овој хаос е во голема мера ограничен на тесниот свет на академската заедница (и разни интелектуални професии како новинарството), додека остатокот од општеството се движи повеќе во спротивна насока. Во САД, на пример, 12 републикански сенатори овој месец гласаа со демократското мнозинство за кодифицирање на правото на истополовите парови да се венчаат.

Културата на откажување, со својата имплицитна параноја, е очаен и очигледно самоуништувачки обид да се компензира за вистинското насилство и нетолеранција што сексуалните малцинства долго време ги трпат. Но, тоа е повлекување во културна тврдина, псевдо-„безбеден простор“ чиј дискурзивен фанатизам само го зајакнува отпорот на мнозинството кон него.

(Славој Жижек, професор по филозофија на Европската школа за постдипломски студии, е меѓународен директор на Институтот за хуманистички науки Биркбек на Универзитетот во Лондон. Текстот е дел од мрежата „Проект синдикејт“.)